Samarqand davlat universiteti turaev b. X., Nizamov a. N
Mavzu bo`yicha adabiyotlar ro`yxati
Yüklə 1,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- XVIII-BOB. JAMIYAT RAVNAQI NAZARIYASI 18.1. V. Pareto «optimum kontseptsiyasi» rivojlanishi
|
Mavzu bo`yicha adabiyotlar ro`yxati:
1. Робинсон Дж. Экономическая теория несовершенной конкуренции. М., 1986. 2. Чемберлин Е.Х. Теория монополистической конкуренции. Реориентация теории стоимости. М., 1959. 151 XVIII-BOB. JAMIYAT RAVNAQI NAZARIYASI 18.1. V. Pareto «optimum kontseptsiyasi» rivojlanishi Jamiyat ravnaqi nazariyasi zamonaviy iqtisodiyot fanining bir qismi bo`lib, butun jamiyat miqiyosida kam uchraydigan resurslar samarali taqsimlanishi nuqtai nazaridan iqtisodiyot turli holatlari optimalligini baholash bilan Shug`ullanadi. Mazkur nazariya boshqa marjinalistik yo`nalish nazariyalaridan bir qator farqlarga ega, birinchidan baholash omillarini qo`llaydi, xususan, jamiyat uchun resurslar taqsimlanishi qanday varianti samarali ekanligi masalasini qo`yadi. Shu munosabat bilan, jamiyat ravnaqi nazariyasini ko`pincha iqtisodiyot nazariyasining normativ qismi deb ham atashadi. I.M. D. Litl bilan bir qatorda, ko`pchilik iqtisodchilar fikricha, ravnaq tushunchasining o`zi, mazkur nazariyalarda etik yo`nalishga egadir, zero, ravnaq tarkibiga kiruvchi predmetlar belgilanish omillari yaxshi va yomon tovarlarga bo`linishni eslatadi. Ikkinchidan, mazkur nazariya doirasida, jamiyat ravnaqi haqida mustaqil tushuncha sifatidagi masala qo`yilib, u individual ravnaq doirasida chiqarilmaydi. Bundan tashqari, individual va jamiyat foydasi tushunchalari masalasi ham bir - biriga qarama – qarshidir. Kal`dor – Xiks kompensatsion omillari. V. Pareto tomonidan yaratilib, siyosiy iqtisodiyot darsligida talqin etilgan ravnaq nazariyasi (1906) qator masalalarni ko`ndalang qo`ygan. Uning tomonidan turli bozor holatlarini baholash omillari ilgari surilib, unga muvofiq «A» holatdan, «V» holat yaxshiroq ekanligi, va buning uchun «A» holatidan, «V» holatiga o`tish davomida bozor ishtirokchilarining birining holati yaxshilanib, boshqasining holati yomonlashmasligi lozim edi. (7-rasm). V. Pareto tomonidan taklif etilgan omil iqtisodchilarda iqtisodiyot turli holatlarini taqqoslash qay tarzda amalga oshirilishi mumkinligi haqidagi savollarni keltirib chiqardi, zero ularning taqqoslanishida, biz bozor ishtirokchilaridan birining holati yaxshilanishi, boshqasining holati yomonlashishi oqibatida yuz berishini bilamiz. Mazkur masala echimini Dj. Xiks va ingliz iqtisodchisi, vengr millatiga mansub Nikolas Kaldor ilgari surgan (1908-1986). 1939 yilda «Economic journal» jurnalida nashr qilingan maqolada, ular tomonidan keyinchalik Kaldor Xiks omili deb atalgan kompensatsion omil ishlab chiqarilgan edi. Mazkur omilga muvofiq «B» iqtisodiyoti holati, «A» holatiga nisbatan yaxshiroq bo`lishi, bozor ishtirokchilaridan biri tomonidan «A» holatdan «V» holatga o`tish jarayonida olingan daromadi, bozorning qolgan ishtirokchilari tomonidan ko`rilgan zarar miqdoridan oshgandagina yaxshi bo`lishi mumkin. Bunda, mazkur farq hisobiga ko`rilgan zarar kompensatsiya qilinishi mumkin bo`ladi. 152 Mazkur omilning grafik interpretatsiyasiga qaraydigan bo`lsak, u quyidagi ko`rinishga ega (18.1.1-rasm) «A» holatidan «V» holatiga o`tishda, X individi daromad ko`radi (Xv>Xa) Y individi esa zarar ko`radi (Yb grafik faqatgina iqtisodiyot darajasi tengligi «B» nuqtasida erishilgandagina imkoni bo`ladi. Rasmda mazkur grafik, bbB` chizig`iga muvofiqdir. Agarda «A» nuqtasi mazkur grafikdan pastga tushib qoladigan bo`lsa, «B» nuqtasiga o`tish, ravnaq umumiy darajasi yaxshilanishi bilan bog`lash mumkin bo`ladi, zero, mazkur nuqtada erishilgan iqtisodiyot holatida taqsimlanish amalga oshirilish mumkin bo`lib (B holatidan B` holatiga o`tish), buning oqibatida har - bir individ holati yaxshilanadi (Yb`>Ya; Ab`>Xa). Y P B A X P` Yüklə 1,88 Mb. Dostları ilə paylaş:
|