Samarqand davlat universiteti turaev b. X., Nizamov a. N

Predmet va uslub. Dj.Keyns nazariyasining printsipial holati iqtisodiy tizim 
muvozanati haqidagi mumtoz postulat tanqididir. Asosiy argumentlari sifatida, 
tanqid inson harakatlari modelini qayta ko`rish va muvozanatga ega bo`lgan bozor 
mexanizmlari harakatini buzayotgan ichki bozor tendentsiyalarini aniqlashdir.
Inson harakati. Dj.M.Keyns nazariyaning muhim farqi, iqtisodiy agentlar 
ratsional harakatlari mumtoz kontseptsiyasi noto`g`riligini isbotlashdir. Dj. M. 
Keyns, iqtisodiy inson modeli real holatga mos emas deb hisoblagan, zero 
iqtisodiy inson harakatlari, absolyut ravishda ratsional bo`lib, iqtisodiyotning ham 
hozirgi, ham kelajakdagi holati haqida to`liq axborotga ega holda mantiqiy hisob -
kitoblarga asoslangan deb hisoblagan. Dj. M. Keyns, F. Nayt va “Stokgol`m 
maktabi” iqtisodchilari tomonidan ilgari surilgan g`oyalardan foydalanib, inson 

---

159 
harakatlari, kelajakdagi iqtisodiy kon`yunktura haqidagi tasavvurlarga asoslanadi. 
Mazkur tasavvurlar nomukammal bo`lib, Shu sababli insonlar harakatlari ratsional 
idealdan uzoq turadi. Mazkur holatda Dj. M. Keyns, harakat irratsional asoslari 
muhimligini ko`rsatib, ularni "animal spirits", ya`ni hayvoniy his deb atagan. 
Uning fikricha bozor ishtirokchilari o`z harakatlarida instinkt, shijoat, optimizm 
yoki pessimizmdan ratsional hisob - kitobga ko`ra ko`proq tayanishadi. Uning 
yozishicha: «ortodoksal nazariya kelajak haqidagi bilimdan kelib chiqib, u biz 
hozirda ega bo`lgan holatlardan farq qiladi. Mazkur xatolik Benton 
kal`kulyatsiyasi chizig`idan kelib chiqadi. Kal`kulyatsiya etilayotgan kelajak 
gipotezasi, harakat printsiplarining noto`g`ri interpretatsiyasiga olib kelib, ularning 
qabul qilinishi, harakat qilishga jalb qiladi. Demakki, to`liq bilim, tasodif, umid va 
qo`rquv yashirin omillari etarli darajada baholanmaydi».