Samarqand davlat universiteti turaev b. X., Nizamov a. N

 

---

207 
Nazorat uchun savollar: 
1. 1970-1980-yillar g`arbiy iqtisodiyoti qanday xususiyatlar bilan tavsiflanadi? 
2. Keynschilik siyosati inqirozi sabablari va neoliberal g`oyalarning birinchi 
darajaga chiqish sabablarini sanab o`ting. 
3. 1970-yillarda kuzatilgan iqtisodiyot fani inqirozi sabablari nima? 
4. 1970-1980-yillarda marjinalizm doirasida rivojlangan asosiy maktablarni 
sanab o`ting. 
5. Qaysi maktablar iqtisodiyot tahlili al`ternativ usullarini yaratishga harakat 
qilishgan? 
6. 1970-1980-yillardagi iqtisodiy va tuzilmaviy o`zgarishlar institutsionalizm 
muammolariga qanday ta`sir o`tkazdi. 
 
Mavzu bo`yicha adabiyotlar ro`yxati: 
1. Брегель Э.Я. Критика буржуазних учений об экономической системе 
современного капитализма. М.: Мысль, 1972. 
2. Современная экономическая мысль / Под ред. С. Вайнтрауба. М.: 
Прогресс, 1981. 

---

208 
XХV-BOB. ZAMONAVIY MARJINALIZMNI RIVOJLANISHI 
 
25.1. Monetarizm iqtisodiy nazariyalari 
Mazkur oqimning bosh namoyandasi amerikalik iqtisodchi Milton Fridmen 
(1912 yilda tug`ilgan) bo`lib, u Chikago universitetida (1948 yildan) iqtisodiyot 
professori lavozimida ishlab, 1976 yilda Nobel` mukofotiga sazovor bo`lgan.
Uslub. M.Fridmen, tadqiqot metodologiya masalalariga asosiy e`tiborini 
qaratgan zamonaviy iqtisodchilardan biridir. U, fanda bosqichma - bosqich 
empirizm g`oyalarini ilgari surib, pozitiv faktlar bilan tasdiqlangan fikrlar asosida 
ishlovchi pozitiv iqtisodiy nazariyani yaratilishi ustidan ish olib borgan. Bu holat 
uning tadqiqotlarida “isbot” uslubidan foydalanilganligidan dalolat beradi. M. 
Fridmenning ta`kidlashicha, nazariya faqatgina faktlar bilan tasdiqlangan holatda 
to`g`ri bo`lib, bunda faktlarning bashoratlari aniq bo`lishi lozim. Mazkur nazariya 
asoslari voqelik realistik ekanligi muhim emas. O`z qarashlarida Fridmen “qora 
quti” printsipini ilgari suradi. Agarda ikki iqtisodiy ko`rsatkich dinamikasida, 
birining 
boshqasiga 
nisbatan 
bog`liqligini 
ko`rsatsa, 
ushbu 
faktning 
konstatatsiyasining o`zi, keyingi ta`sir mexanizmini isbotlarsiz tasdiqlanadi. 
Mazkur mexanizm ya`ni “qora quti”, tushuntirilishi shart emas, yoki hatto, 
zamonaviy fan nuqtai - nazaridan safsata bo`lishi mumkin, ammo o`zaro ta`sir 
fakti empirik nuqtai - nazaridan ko`rsatilgan bo`lsa, bu mexanizmning 
mavjudligini isbotlash mumkin. 
Shunday qilib, nazariyaning inkor etilishi yuz beradi. Agarda, mo„ayyan 
kontseptsiya realistik asoslardan kelib chiqib, o`z tuzilishiga ko`ra mantiqiy bo`lsa, 
uning xulosalari amaliyotga mos tushmasa, u erda ushbu faktik holat yolg`on deb 
tan olinishi mumkin. Bunday holatda kontseptsiya postulatlarining inkor etilishi 
shart emas. 
Aynan ana Shunday asosiy qoidalar M. Fridmen va monetaristlar tomonidan 
keynschilik nazariyasi doirasida tadqiq etilgan. 1970-yillar inqirozi, stagflyatsiya, 
inflyatsiya va yuqoridarajadagi ishsizlikni o`ziga olib, e`tirof etilayotgan bilan 
keskin qarama - qarshilikka kirishdi, oqibatida monetaristlar tomonidan 
keynschilik oqimining noto`g`riligini ta`kidlash imkoniyatiga ega bo`lishdi.