Samarqand iqtisodiyot va servis instituti r. S. Amriddinova, N. E. Ibadullayev, G. R. Tursunova, O. I. Tuxliyev

Ko‘radi 
Eshitadi 
Hisqiladi 
Ko‘nikmagaegabo‘la
di
 

---

16 
ishlabchiqarishkorxonalarivaboshqadiqqatgasazovorjoylarniko‘rsatish, 
hikoyaqilishjarayoniniuslubiyjihatdantashkilqilishdir. 
Ushbujarayondaekskursantlarko‘zoldidagiob’ektlar, 
ularbilanbog‘liqvoqea-
hodisalarmalakalimutaxassis-gidtomonidanhikoyavatahlilqilinadi. 
Ekskursiyaxizmatidagidekskursantlargamavzuniyoritishgayordamberuvchiob
’ektlarniko‘rishga 
(birinchivazifa), 
ushbuob’ektlarhaqidazaruriyma’lumotlarniolishga 
(ikkinchivazifa), 
tarixiyvoqeaningmohiyatinihisetishga(uchinchivazifa), 
ekskursiyaob’ektlarinimustaqilkuzatishvatahlilqilishko‘nikmasigaegabo‘lishga 
(to‘rtinchivazifa) 
yordamberadi. 
So‘nggivazifanibajarishdaekskursantlardaob’ektlarnito‘g‘riko‘rishqobiliyatinishakll
antiraolishkattao‘rinniegallaydi. 
Ob’ektlarnito‘g‘riko‘raolishqobiliyatidegandaestetikqabulsifatidame’morchilikmass
alari, 
ranglari, 
harxilturdagichiziqlar, 
jismlarguruhini, 
ranglarjilosini, 
chiziqlarvaularningkompleksiniyorug‘lik, 
ma’lumburchakostidako‘rish, 
qabulqilishtushuniladi. 
Ob’ektlardagitarixiyjozibadorliknianglayolishquyidagilardanamoyonbo‘ladi: 
birinchidan, 
ekskursiyaob’ektidagitarixiy-madaniyo‘zigaxosliknitopaolish; 
ikkinchidan, 
ekskursiyaob’ektidaturlidavrlardanqolganizlarnianiqlayolish; 
uchinchidan, 
monumentalvamuzey-
tarixiyyodgorliklaridantarixiyfaktlarnitopaolishdir. 
Bujarayonhardoimkattabilimvako‘nikmanitalabqiladi. 
Ekskursiyama’lumotlarivaularnihikoyaqilishdagidningmalakaviyligiekskursantlarni
ngkeraklixulosagakelishiimkoniniberadi. 
Buhaqda 
rossiyalikpedagogA.V. 
Bakushinskiyshundaydegan: 
«Ekskursiyarejasi, 
vazifasi, 
maqsadibilanasoslanganmaterialninguslubiyishlanmasiqatnashchilargamustaqilhisq
ilish, qabulqilishvabaholashko‘nikmalariniuyg‘otishikerak». 
Ekskursiyaxizmatiningvazifalaridanbiri 
– 
ekskursantlarongidaekskursiyamavzusi, 
tarixiyshaxslarhayoti, 
voqealar, 

---

17 
faktlarvaumumanekskursiyama’lumotigabo‘lganmunosabatnivamustaqilbahoberish
nishakllantirishdir.
Bahoberish
- 
bubirorkimyokinarsahaqidatasavvurgaegabo‘lish, 
uningmohiyati,fe‘l-atvori, 
rolinianiqlash, 
kimningdirijobiysifatlarivaustunliklarinitanolishdir. 
Ekskursiyaxizmatinibaholash
deganigidningko‘rsatmalariyordamidaekskursan
tlarningmavzubo‘yichayakuniyxulosagakelishidir. 
Ekskursiyaxizmatigamunosabat
- 
buekskursiyaxizmatimavzusidayoritiladigantarixiydavrganisbatanekskursantningani
qbirqarashlari; 
biror-birharakatlarnihisetishi, 
yozuvchiyokirassomo‘zasariniyaratganidauningkayfiyatinitushunishdir. 
Adabiyasarlargaqo‘yilgantalablarkabiekskursiyahamaniqmuallifningasarisifa
tidao‘zsyujetigaegabo‘lib, barchaekskursiyamateriallariungabo‘ysunadi. 
Ekskursiyaxizmatio‘zvazifasivao‘tkazishshakligako‘rayo‘l-
yo‘lakayolibboriladiganekskursiyaaxborotiyokituristikpoxodlardagiinstruktorsuhbat
laridanko‘ramurakkabroqjarayondir. 
Mavzuliekskursiyaxizmatishaharko‘rgazmaliekskursiyasidano‘ziningtarkibi, 
mazmuni, 
uslubjihatidanmurakkabligibilanfarqlanadi. 
Ekskursiyaningrivojlanishyo‘liuningmazmunjihatidano‘zgarishibilanbog‘liqdir. 
Avvallariekskursiyashifobaxsho‘simliklarniizlabtopishmaqsadidagisayrdeyilgan, 
keyinchalikungamasalan, 
o‘lkashunoslikmuzeylariganamunalaryig‘ishkabiilmiymaqsadlarqo‘yilgan. 
Mustaqilta’limningyangishakllariniizlashjarayoniekskursiyaxizmatioldidaumumta’l
imiymaqsadlarnibelgiladi. 
Tarbiyaviyishlarnisamaraliroqtashkillashtirishharakatlariekskursiyaxizmatinimadan
iy-ta’limiyishlarningbirigaaylantirdi. 
Hozirdaekskursiyaxizmatiindividualmetodikasifatidatugallangan, maqsadli, 
o‘zigaxosfunksiyavaxususiyatlargaegabo‘ldi. 
Umazmuni, 
o‘tkazishshakli, 
ma’lumotlarnitaqdimetishuslubijihatidanahamiyatlidarajadaboyidivag‘oyaviy-

---

18 
tarbiyaviy, 
madaniy-ommaviyishlarningajralmasqismisifatidatavsiflandi. 
Ekskursiya xizmatiningvazifasivao‘tkazishshakllari 1.1- jadvaldakeltirilgan.
Demak, 
ekskursiya 
xizmatiinsonningatrof-
muhitnio‘rganishidagiko‘rgazmalijarayonbo‘lib, 
undatabiiysharoitlarda,korxonabinolarida, 
laboratoriyalarda, 
ilmiy-
tadqiqotinstitutlaridavaboshqa 
joylardajoylashganob’ektlaroldindantanlanganbo‘ladi. 
Ob’ektlarniko‘rsatishjarayonimalakalimutaxassis- 
gidrahbarligidaamalgaoshiriladi. 
Ob’ektlarnitushunish, 
qabulqilishjarayonianiqmavzuni 
yoritishdagivazifalari 
bilan 
belgilanadi. 
Gidekskursantlarningob’ektko‘rinishini, 
tarixiyjoyningqadr-qimmatini, 
ob’ektbilanbog‘liqtarixiyvoqeanitushunibolishlariga yordam beradi. Ekskursantayni 
damda nimaniko‘rayotgani, tushunayotgani, his etayotganigid uchunmuhimdir. 
Gido‘zhikoyasibilanekskursantlarnito‘g‘rixulosa 
qilishga,baho 
berishga 
ko‘maklashadi, shubilanekskursiya xizmatiningzaruriysamaradorligigaerishiladi. 
1.1-jadval