Samarqand iqtisodiyot va servis instituti r. S. Amriddinova, N. E. Ibadullayev, G. R. Tursunova, O. I. Tuxliyev

Ekskursiyaxizmatiningmaqsadi, vazifasivao‘tkazishshakllari
1
 
 
№ 
Maqsadi 
Vazifasi 
O‘tkazishshakli 
1 
Damolish 
Dorivoro‘simliklar, mevalar, 
qo‘ziqorinlarniizlash 
Sayr 
2 
O‘quv 
O‘quvfaninio‘quvchilartomo
nidano‘rganishi (botanika, 
geografiya, tarix) 
Sinfdantashqaridars 
3 
Ilmiy 
O‘lkashunoslikmuzeyiuchun
namunalarizlash 
Ekspeditsiya 
4 
Umumta’limiy 
Umumiy, 
madaniydunyoqarashnikenga
ytirish 
Turistikpoxodlardasuhbat, 
transportlisayohatdayo‘l-
yo‘lakayekskursiyaaxboroti
1
Емельянов Б.В. «Экскурсоведение» Уч.пос. М. 2006.

---

19 
niberish 
5 
Madaniy-
ta’limiy 
Tarix, me’morchilik, 
adabiyotvaboshqasohalardan
bilimlarnioshirish 
Ko‘rgazmali, 
ko‘prejaliekskursiya 
6 
Madaniy-
tarbiyaviy 
Tarbiyabilanuyg‘unlikdabili
mlarniolish 
Mavzuliekskursiyaxizmati 
 
Xulosaqilib,ekskursiyaxizmatiningmazmuniniquyidagichatalqinqilishimizmu
mkin: 
ekskursiyaxizmati
– 
buinsonlarguruhigamaxsusshakllardaberiladiganbilimlarmajmuibo‘lib, 
bilimlarniuzatishdamaxsusharakatlartizimitanlanadi. 
 
1.3. Ekskursiyaxizmatimuloqotshaklisifatida 
 
Insonlarningkundalikfaoliyatidaikkixilmuloqotshakliniuchratishmumkin: 
bevositamuloqotvabilvositamuloqot. 
Bevositamuloqotshakliga
- suhbat, ma’ruza, 
dars, 
diskussiya, 
miting,telefon,ekskursiyaxizmativashukabilarkiradi. 
Bundaymuloqotjarayonidainsonlardahissiyotlar, 
kayfiyatlar, 
fikrlarningumumiyligishakllanadi, 
bir-birinitushunishgaerishiladi, 
axboroto‘rganiladi, o‘zaroaloqamustahkamlanadi. 
Bilvositamuloqotshakli
- 
gazeta, 
jurnal, 
kitobo‘qish, 
radio, 
televizoreshitishorqaliyuzagakeladi. 
Bundaymuloqotjarayonidabevositamuloqotjarayonikabiolinganaxborotgasub’ektrea
ksiyasiniko‘rsatadiganteskarialoqamavjudbo‘lmaydi. 
Ekskursiyajarayonibevositamuloqotshaklisifatidagidvaekskursantninghamkor
likdagifaoliyatibo‘lib, 
ularningo‘zarofikralmashuvivaharakatlarininazardatutadi.Insonlargakattahajmdagia
xborotlarniolishimkoniyatiniberadi, 
fikrlashqobiliyatinishakllantiradi. 
Ekskursiyaxizmatidagimuloqotjarayonidaguruhdagiindividningharakatidagibirdaml

---

20 
ikka, 
hissiybir-birinitushunishiga, 
kayfiyat, 
fikrlar, 
qarashlarumumiyliginingshakllanishigaerishiladi. 
Ekskursiyajarayoniqatnashuvchilarimuloqotiniruhiy-axborotmuloqotturi, 
sub’ektlarvaob’ektlaro‘rtasidagiikkixilmunosabatlarshaklininguyg‘unlashuvigakiriti
shimizmaqsadgamuvofiqdir. 
Gidgapsixologiyavapedagogikasohalaridanbilimlarningmavjudligiekskursiya
xizmatinito‘g‘ritashkilqilishgayordamberadi. 
Gidvaekskursantlaro‘rtasidato‘g‘ritashkiletilgano‘zaromuloqotiekskursiyakabipeda
gogikjarayonningnegizidir. 
Kommunikativkomponentgidkasbiymahoratiningasosiyqismidir. 
Ekskursiyaxizmatiningsamaradorliginafaqatgidningmavzubo‘yichabilimi, 
uniauditoriyagayetkazishuslubigabalki,ekskursantlar, 
boshqamutaxassislar, 
haydovchibilano‘zaromuloqotigahambog‘liqdir. 
Auditoriyabilanmuloqotdahushyorlik, 
dialogo‘rnataolishkabixususiyatlarhammuhimdir.Ekskursiyamuassasasirahbarlariek
skursiyaxizmatidagidningroligakattae’tiborberib,uningyutuqlaribilanbirgakamchilik
larinihamtahlilqilishadi. 
Ekskursiyajarayonidaekskursantlarningfaolliginioshirishmaqsadidagidturlivariantla
rniqo‘llashikerakbo‘ladi. 
Agardauhikoyanikengroqyoritsa,ma’ruzachigaaylanibqoladi, 
buesako‘rganvaeshitganlarnihisqilishdagidningrolinisusaytiradi. 
Gidma’lumotlargaurg‘uberayotganida, 
ekskursantdiqqatinianiqyo‘naltirib,unifikrlashga, 
taqqoslashga, 
baholashga, 
xulosaqilishgaundasaginajarayonsamaralibo‘ladi.
Amaliyotdaekskursiyaxizmatiniturlinuqtainazarda(aspekt)ko‘ribchiqishmum
kin: 

ta’limvatarbiyaningmustaqilshaklisifatida; 

ommaviyauditoriyabilanishlashningshaklisifatida; 

madaniyhordiqni,tarbiyaviyishlarnitashkilqilishshaklisifatida; 

---

21 

epizodiktadbir, mavzulisiklningbirqismi, bilishningbirpog‘onasisifatida; 

ilmiybilimlarnitarqatishshakli, g‘oyaviytarbiyasifatida; 

tarbiyaviyyo‘nalishningbirturisifatida (vatanparvarlik, mehnatsevarlik, 
estetik) 
shuningdek, 
hartomonlamamukammalshaxsnishakllantirishjarayoniningbirqismisifatida; 

madaniy-
tarbiyaviyishlarningmutloqshaklivatashkillashtirilganturizmningajralmasqismisifati
da. 
Ekskursiyaxizmatibirtomondanbilimbersa, 
ikkinchitomondanekskursantlargasan’atasarlari, 
tabiathodisalari, 
turlisohavakillarihayotibilantanishish, 
ob’ektlarnito‘g‘riko‘rishmahoratinirivojlantiradi.