Samarqand iqtisodiyot va servis instituti r. S. Amriddinova, N. E. Ibadullayev, G. R. Tursunova, O. I. Tuxliyev

 
 

---

22 
1.4. Ekskursiyaxizmatipedagogikjarayonsifatida 
 
Gidfaoliyatidapedagogikamuhimo‘rinniegallaydi. 
Pedagogika
– 
buo‘sibkelayotganavlodnio‘qitish,ta’limvatarbiyalaningqonuniyatlarito‘g‘risidagifa
ndir.
Harbirekskursiyajarayoniinsongatabiat, 
jamiyat, 
tarixiyvoqealar, 
tabiiyhodisalarhaqidayangibilimlarniberadi, ya’niuta’limjarayoniningbirqismidir. 
Gidningekskursantlarbilanmuloqoti, 
uningtavsiyalari, 
ko‘rsatmalaritarbiyaviyta’sirko‘rsatadi. 
O‘rganilayotganma’lumotlarularningonginima’naviyvaestetikboyitadi. 
Shundayqilib, 
ekskursiyaxizmatipedagogikjarayonningbirqismibo‘lib, 
insongata’lim, tarbiyaberadi, dunyoqarashinishakllantiradi.
Pedagogikekskursiyajarayonididaktiktamoyillargaasoslanganbo‘lib, 
ekskursantlarta’liminingmazmuni, 
tashkiliymasalalarivauslubinibelgilaydi. 
Bulargailmiylik, 
g‘oyaviylik, 
hayotbilanbog‘liqlik, 
tizimlilik, 
oddiylik, 
foydalilikvaishonuvchanliktamoyillarikiradi. 
Ekskursiyaxizmatimadaniy-
ta’limiyishlarningshaklisifatidaalohidaahamiyatgaega. 
Maktablardaekskursiyadarsvama’ruzakabiumumta’limiyfaoliyatturigabo‘ysunadi. 
O‘quvjarayonidaekskursiyata’limshaklisifatidaushbujarayonningboshqashakllarida
nahamiyatigako‘rafarqqilmaydi, 
ammonafaqato‘quvmaqsadlaridagiekskursiya,balkiboshqaekskursiyalarhamo‘zvazif
alarivaishtirokchilargata’sirigako‘rapedagogikjarayonhisoblanadi. 
Barchapedagogikjarayonlardabo‘lganikabiekskursiyaxizmatidahamikkitomonishtir
oketadi: 
o‘rgatuvchi-gidvao‘rganuvchi-ekskursant. 
Gidma’lumbirmavzubo‘yichabilimlarniberadi, ekskursantlaresauniqabulqilishadi. 
Ushbuikkitomonningo‘zaroharakatipedagogikjarayonningasosihisoblanadi. 
Ekskursantlarbilano‘zaromunosabatdagidpedagogikta’sirko‘rsatishusullariniqo‘llay
di. 
Gidkasbiymalakasiningtarkibiyqisminipedagogikmahorat, 

---

23 
pedagogiksan’attashkiletadi. 
Gidningpedagogikmahoratigaquyidagilarnikiritishmumkin: 

mutaxassislikbo‘yichayetarlichabilim; 

tahlilqilish, obrazlifikrlashqobiliyati; 

ekskursantruhiyatinitushunish; 

guruhniboshqaraolish; 

pedagogiktexnikasohasidanbilimvako‘nikmagaegabo‘lish; 

intuitsiya; 

ekskursantshaxsiyatinihurmatqilish; 

tarbiyamaqsadidapedagogikvositalarniqo‘llayolishvash.k. 
Gidekskursiyajarayonidaekskursantlarnihamjihatlikdafikrlash, 
tahlilqilish, 
hamdardlikbildirish, 
qiziqishlaribo‘yichabirlashib, 
jamoagaaylanishinita’minlashikerak. 
Gidekskursiyaxizmatiningnafaqatta’limiy, 
balkitarbiyaviyjihatlarigahame’tiborqaratishilozim. 
Uekskursiyama’lumotlarinishundaytanlashivafoydalanishikerakki, 
ekskursantlardavatangabo‘lganmuhabbat, 
boshqamillatlar, 
ularningurf-
odatiganisbatanhurmatkabixislatlarpaydobo‘lsin. 
Harbirekskursiyaxizmatio‘zvazifasigaega. 
Tabiatshunoslikmavzusidagiekskursiyalartabiatga, 
hayvonotvao‘simliklarolamigaehtiyotkoronamunosabatni, 
san’atshunoslikmavzusidagiekskursiyaekskursantlarniestetikdunyoqarashini,ishlabc
hiqarishmavzusidagiekskursiyalarmehnatsevarliknitarbiyalaydi. 
Ekskursiyaxizmatidagipedagogikjarayonningmuhimqismiekskursiyama’lumo
tlarinitushuntirishdir. 
Ushbujarayondaekskursantlarongidako‘rganvaeshitganlarinitaqqoslash, 
birob’ektniikkinchisibilansolishtirish, 
asosiyvaqo‘shimchalariniajratish, 
umumlashtirish, xulosalashkabilarro‘yberadi. 

---

24 
Pedagogikjarayonsifatidaekskursiyaxizmatiningyanabirvazifasiekskursantlar
daob’ektlarnimustaqilkuzatishiuchunamaliyko‘nikmalarnishakllantirishdir. 
Ekskursiyao‘ziningko‘rgazmaliligi, 
ob’ektniko‘rsatishningturliusullari, 
hikoyaningturlishakllaribilanqatnashuvchilarnifaollashtiradi. 
Gidpedagogikjarayonningdavomisifatidaekskursiyajarayoniyakunidaekskurs
antlarbiliminimustahkamlashmaqsadidamustaqilshug‘ullanishlariuchunadabiyotlarr
o‘yxati, 
kinofilmlarro‘yxati, 
boshqaekskursiyalarnomikabilarnitavsiyaetadi. 
Gidningpedagogikfaoliyatidaquyidagibosqichlarniajratishmumkin: 

Ekskursiyajarayonigagidvaguruhnitayyorlash; 

Ekskursiyaxizmatinio‘tkazish; 

Ekskursiyaxizmatima’lumotlarinimustahkamlovchiekskursiyadankeyingii
shlar. 
Gidpedagogika-
psixologiyaasoslaridanhamxabardorbo‘lsamaqsadgamuvofiqbo‘ladi. 
Pedagogik-
psixologiyata’limvatarbiyaningpsixologikmuammolarinio‘rganadi. 
Gidpedagogikaningasosiytalablarinio‘rganib,auditoriyagabilimlarniyetkazishningsa
maralishakllarini,ta’limvatarbiyavositalariniqo‘llaydi. 
Ta’limvatarbiyaningpedagogiktamoyillariekskursiyaxizmatiningnegizinitashkiletad
i. Gidfaoliyatiningboshvazifasiekskursantlargao‘rgatishvatarbiyalash, shaxsiyatini, 
bilimvaishonchinishakllantirishgayordamberishdir.