Samarqand iqtisodiyot va servis instituti

5- jadval
Yordamchi ishlab chiqarishni hisobga oluvchi schyotlar (2300)ning 
bog‘lanishi 
 
 
T/
r 
Xo‘jalik muomalalarining mazmuni 
Schyotlarning 
bog‘lanishi 
Debet 
Kredit 
1 
Yordamchi 
ishlab 
chiqarish 
sexlarida 
foydalanilayotgan asosiy vositalarning eskirishi 
2310 
0211-
0299 
2 
Yordamchi ishlab chiqarish xarajatlariga taalluqli 
nomoddiy aktivlarga amortizatsiya hisoblandi 
2310 
0510-
0590 
3 
Yordamchi ishlab chiqarish ehtiyojlari uchun 
materiallar sarflandi 
2310 
1010-
1090 
4 
Mahsulot olish uchun hayvonlarning so‘yilishi 
2310 
1110, 
1120 
5 
Tugallanmagan mahsulotni qayta baholash 
a) qiymatining oshirilishi 
b) qiymatining kamaytirilishi 
2310 
3290 
6230 
2310 
6 
Materiallar 
qiymatidagi 
farqlarni 
hisoblangan 
ulushlarda Yordamchi ishlab chiqarish schyotlariga 
2310 
1610 

---

hisobdan chiqarish 
7 
O‘zida 
ishlab 
chiqarilgan 
yarim 
tayyor 
mahsulotlarning 
yordamchi 
ishlab 
chiqarish 
ehtiyojlari uchun sarflanishi 
2310 
2110 
8 
Umumishlabchiqarish xarajatlarining tegishli ulushi 
Yordamchi ishlab chiqarish mahsulotlari, ish va 
xizmatlari tannarxiga kiritilishi 
2310 
2510 
9 
Yordamchi 
ishlab 
chiqarish 
mahsulotlarini 
tayyorlashdagi yaroqsiz mahsulotdan ko‘rilgan 
yo‘qotishlar ularning tannarxiga kiritilishi 
2310 
2610 
10 Kelgusi davrlar xarajatlarining ulushi yordamchi 
ishlab chiqarish mahsulotlari, ish va xizmatlari 
tannarxiga kiritildi 
2310 
3110-
3190 
3210-
3290 
11 Asosiy sexlarning mahsulotlari yordamchi ishlab 
chiqarish ehtiyojlari uchun ishlatildi 
2310 
2810 
12 Mol etkazib beruvchilardan yordamchi ishlab 
chiqarishga moddiy qiymatliklar va xizmatlar (suv, 
bug‘, energiya va xokazo) kelib tushdi 
2310 
6010, 
6990 
13 Qondirilmagan da’volar summasining yordamchi 
sexlarga tegishli bo‘lgan qismi ularning mahsuloti, 
ish va xizmatlari tannarxiga hisobdan chikarildi 
2310 
4860 
14 Yordamchi ishlab chiqarishdagi sug‘urta xarajatlari 
2310 
6510 
15 Yordamchi ishlab chiqarish xarajatlari bo‘yicha 
maqsadli davlat jamg‘armalariga ajratmalar 
2310 
6520 
16 Yordamchi ishlab chiqarish xodimlariga mehnat haqi 
to‘lash bo‘yicha summalarning hisoblanishi 
2310 
6710 
17 Yordamchi ishlab chiqarishga ko‘rsatilgan xizmatlari 
bo‘yicha turli korxonalarga bo‘lgan qarzlar 
2310 
6990 
18 Olingan summadan ortiqcha xarajat qilganliklari 
2310 
6970 

---

uchun hisobdor shaxslarga bo‘lgan qarzlar 
19 Ajratilgan bo‘linmalar, sho‘ba va qaram xo‘jalik 
jamiyatlarning yordamchi ishlab chiqarish sexlariga 
ko‘rsatgan xizmatlari 
2310 
6110, 
6120 
20 Yordamchi ishlab chiqarishdagi tugallanmagan 
ishlab chiqarishning ortiqchasi kirim qilindi 
2310 
9390 
Ushbu buxgalteriya yozuvlarini tekshirish orqali yordamchi ishlab chiqarish 
xarajatlariga to’g’ri hisob –kitob qilinganligiga xolisona baho beriladi . 
Ishlab chiqarish xarajatlari auditi bo’yicha auditorlik hisobotini va xulosasini 
shakllantirish ishlab chiqarish xarajatlari auditi rejasi va dasturining barcha 
bo’limlari bo’yicha o’tkazilgan auditorlik tekshiruvi natijalarini umumlashtirish va 
baholash jarayonida vujudga keladi. Audit natijalarini baholash ishlari asosan 
quyidagilarni o’z ichiga oladi:
- ishlab chiqarish xarajatlari auditi bo’yicha ishchi hujjatlarni sharhlash va yakuniy 
ishchi hujjatlarni tayyorlash; 
- ishlab chiqarish xarajatlari tekshirish jarayonida aniqlangan kamchiliklarning 
ahamiyatlilik darajasini baholash;
- ishlab chiqarish xarajatlari tekshirish bo’yicha auditorlik dalil - isbotlarning 
etarliligini baholash;
- amal qilayotgan korxona printsipi bilan bog’lik omillarni baholash;
- tekshiruv natijalari bo’yicha auditorning mijoz korxona rahbariyatiga taqdim 
qiladigan yozma axborotini tuzish;
- auditorlik hisoboti va xulosasini tuzish. 
Ishlab chiqarish xarajatlari auditorlik tekshiruvi o’tkazish chog’ida boshqa 
bo’limlar tekshiruvi kabi asosan tekshirilayotgan xo’ alik yurituvchi sub’ektning 

---

dastlabki hujjatlari, hisob registrlari va hisobotlarida aks ettirilgan haqiqiy 
axborotlar tahlil qilinadi va baholanadi. Faqat ayrim hollardagina auditorlar taxmin 
va hisob-kitoblarga asoslangan moliyaviy axborotlarni baholaydi. Ta’kidlash 
joizki, tekshiruv natijalari va xo’ alik yurituvchi sub’ekt mutaxassislarining hisob-
kitoblarini baholashda auditorlar ma’lum darajada professional ehtiyotkorlikka 
rioya qilishlari zarur.
Auditor quyidagi hollardagi kabi katta nomuvofiqliklar mavjudligini 
ko’rsatuvchi holatlarni ob’ektiv baholashi zarur:
- xarajatlarni taqsimlash, tannarxni aniqlash vash u kabilar yuzasidan xo’ alik 
yurituvchi sub’ekt xodimlariga ma’lum bo’lgan, ammo auditor tomonidan 
ochilmagan xatolarni aniqlash faktlari;
- tekshiruv uchun zarur bo’lgan, auditorga o’z vaqtida taqdim qilinmagan 
xarajatlar bilan bog’liq dastlabki hujjatlar yoki ma’lumotlarga doir xo’ alik 
muomalalari;
- mutaxassislarning hisob-kitoblaridagi nomuvofiqliklar;
- inventarizatsiya natijasida aniqlanib, dalolatnoma va taqqoslash vedomostlari 
bilan rasmiylashtirilgan, lekin etarli darajada tahlil qilinmagan va tuzatilmagan 
katta tafovutlar;
- katta tafovutlarning tasdiqlanmaganligi va auditor so’rovlariga kutilgan javoblar 
olinmaganligi;
- tekshiruv uchun tanlab olingan, zarur dastlabki hujjatlar yoki tegishli ruxsat 
etuvchi ko’rsatmalar taqdim qilinmagan xo’ alik muomalalari. Auditor mahsulot 
tannarxi bo’yicha to’plangan dalil - isbotlar etarliligini baholashda ushbu holatlar 
aniqlangan bosqichni (rejalashtirish, audit o’tkazish) hisobga olishi kerak.
Shuningdek, katta xatolar xatarini dastlabki baholash va batafsil tekshirish rejalari 
ham e’tiborga olinishi lozim. Agar bunday holatlar rejalashtirish bosqichida 
aniqlangan va hisobga olingan bo’lsa, unda auditor to’plangan dalil-isbotlarning 
etarliligiga va rejalashtirilgan hamda qo’shimcha auditorlik amallarini bajarishning 

---

maqsadga muvofiqligiga baho berishi zarur. Auditorlik tekshiruvining asosiy 
bosqichlarini o’tkazish natijalari audit o’tkazishdan qo’yilgan maqsadga 
erishilganlik darajasini baholagan holda auditorning ishchi hujjatlarida qaid 
qilinishi lozim. Yozma shaklda olingan dalil-isbotlarni eng ishonchli deb tan olish 
qabul 
qilingan. 
Yozma 
tasdiqlarning 
ishonchliligi 
ularning 
to’g’ri 
rasmiylashtirilishiga bog’liq. Tasdiqlar ishonchliligining tahlilidan kelib chiqib, 
tasdiqlangan va tasdiqlanmagan summalarning katta-kichikligi, shuningdek 
majburiyatlarning ishonchliligi to’g’risida auditor fikrini shakllantirish uchun 
olingan dalil-isbotlar etarliligi baholanadi; Ishlab chiqarish xarajatlari analitik 
hisobi ma’lumotlarining tengligini tekshirish. Dastlabki hujjatlarni tekshirib 
chiqish yoki bo’limlar bo’yicha xarajatlarning amalga oshirilgani tasdig’ini olish 
munosabati bilan auditorlar xarajatlarni hisobga oladigan analitik hisob 
registrlarini tekshirib chiqishi, hamda ularni Bosh daftar ma’lumotlari bilan 
taqqoslashi lozim. Xarajatlar muomalalari hisobga olinadigan schyotlarni tahlil 
qilishda quyidagilar aniqlanishi mumkin:
- tugallanmagan ishlab chiqarish schyotlari buyicha debet qoldiklar;
- xarajatlarning mahsulot tannarxiga olib borilishi bo’yicha haddan tashqari katta 
tuzatishlar;
- yaroqsiz mahsulotlar qiymatini ishlab chiqarilagan mahsulotlar tannarxiga 
o’tkazish bo’yicha hujjatlar;
- yordamchi ishlab chiqarishga qilingan xarajatlarning ishlab chiqarilgan 
mahsulotlar tannarxiga olib borish bo’yicha me’yorlar;
- bilvosita xarajatlarning mahsulot tannarxiga to’g’ri taqsimlanishi bo’yicha 
me’yorlar. 
Barcha belgi qo’yilgan summalar yakuniy ishchi hujjatlarini tayyorlashda 
tahlil qilinishi va hisobga olinishi lozim. Ushbu ishlarning natijalarini boshqa 
olingan dalil-isbotlar bilan taqqoslash maqsadga muvofiq.

---