Samarqand iqtisodiyot va servis instituti

3-mavzu. “BARDJUS” MCHJ QK da buxgalteriya hisobini tashkil etish shakli.
Korxona aktivlari va ularning manbalari holati hamda harakatini aks ettirish uchunbuxgalteriya hisobida «schyotlar» deb nom olgan usul qo‘llaniladi.
Schyotlar– bu korxonaaktivlari, xususiy kapitali, majburiyatlari, daromad, xarajat, foyda va zararlarini hisobot davridagi holati (boshlang‘ich va oxirgi), shuningdek ularning shu davrdagi harakati (ko‘payishi va kamayishi) to‘g‘risidagi ma’lumotlarni pul ifodasida aks ettirish usuli.
“BRADJUS” MCHJ QK 2022-yil davomidagi asosiy vositalarning (boshlang’ich qiymati bo’yicha) o’zgarishini T schotda berilishi.
AKTIVSCHOT (ming.so’m)
Debet0100Kredit
Boshqoldiq (S1)
3 368 025 476,00
Ko‘payishi ( + ) Kamayishi ( - )
……
1 627 289 953,00 0,0
Debetoborot (Do ) Kreditoborot (Ko )
4 995 315 429,00
Oxirgiqoldiq (S2)
Ushbu T schyotda 2022-yil boshida 3368025476,00 ming so’mlik asosiy vositasi mavjud bo’lgan, jami 1627289953,00 ming so’mlik asosiy vositaning qiymati oshganihamda yil oxirida 4995315429,00 ming so’mlik boshlang’ich qiymatga ega asosiy vositasi mavjudligi aks ettirilgan.
Buxgalteriya hisobida yuz bergan operatsiyaning so’mmasi unda ikki marta, ya’ni bir schetning debetiga, boshqa bir schetning kreditiga yoziladi. Bunday yozuvga ikkiyoqlama yozuv usuli deb ataladi.
Buxgalteriya o‘tkazmalarini turli usullarda berish mumkin: gorizontal, vertikal, schetlar sxemasi ko‘rinishida.
Gorizontal usul asosan oddiy buxgalteriya o‘tqazmalarini berishda qo‘llaniladi va taxminan quyidagik o‘rinishga ega bo‘ladi: (so’m)

Debet Kredit So’mma

6010 5110 16 000 000
Vertika lusul oddiy va murakkab buxgalteriya yozuvlarida qo‘llaniladi va quyidagi ko‘rinishda beriladi:
Debet 6010 16 000 000
Kredit 5110 16 000 000
Pravodka 5-ilovada berilgan schot-faktura asosida tuzilgan.
Korxona buxgalteriyasi alohida boʼlim hisoblanib undagi buxgalteriya hisobini tashkil qilish shakli «Buxgalteriya hisobi toʼgʼrisida»gi qonunining 7-moddasiga muvofiq tashkil qilinib qoʼydagicha koʼrinishga ega:
- bosh buxgalter;
- bosh buxgalterning muovini;
- hisob-kitoblar boʼlimi;
- sotish boʼlimi;
- materiallar boʼyicha buxgalter;
- ish haqini hisoblash boʼlimi;
- ombor mudiri;
- kassir.
Korxonaning bosh buxgalteri va boʼlim ishchilarining funktsional majburiyatlari alohida va aniq belgilangan. Ularni oʼzgartirish faqatgina bosh buxgalterning tavsiyasi va korxona direktori va mexnat muxofazasi bulimining roziligi bilan amalga oshirilishi mumkin. Korxona buxgalteriyasining xodimlari oʼz ishini bajarish jarayonida qoʼydagi umumiy funktsional majburiyatlarni bajarishi belgilangan:
“BRADJUS” MCHJ QK buxgalteriyasi xodimlarining funktsional majburiyatlarini taqsimlanishi va amalga oshirishda hisob va hisobotlarni qatʼiy belgilangan shakl va mazmunda tuldirishni, shuningdek hisob registrlarini yuritishni talab etadi.