Samarqand veterinariya meditsinasi instituti

Patanatomiyasi –mikroskopik tugunchalar qattiq, yumaloq bo’lib, markazi sarg‘ish-oqimtir rangda. Paypaslaganda grushali massa seziladi.
Kasallik turli organlardan o‘ziga xos kechadi.
O‘pkada – Kasallikning ikki xil shaklda kechadi

1. 
   Tuguncha hosil bo‘lish shakli
   
2. 
   Pnevtoniya shakli
   

1. 
   O‘pka va uning tevrasidan mosh kattaligidan to tuxumkattaligidan tugunchalar hosil bo‘ladi. Tugunchalar oqimtir kulrangda bo‘lib, qattiq konsistensiyali kesilgan yuzada esa tvorogsimon yoki kaziozsimon massa ko‘rinadi.
   

% Kaziozsimon massa –aslida yemirilgan tuqima va xujayralarning bir nechta bo‘lishi va to‘plami.

2. 
   Pnevmaniya shaklida – o‘pka porenximasidan kattarishi yiringli yalig‘lanishlar rivojlanadi.
   

Limfa tugunlaridan – kasallikning ikki xil shaklda kechadi.
1.Tuguncha
2. Limfodekit
Tuguncha shaklida tugunchalar xuddi o‘pkanikidek
Limfodeket esa yalig‘lanishlardan bo‘ladi.
Yelinda, sutbezidan ham kasalning tuguncha va mastit shaklida rivojlanadi.
Oshqozon –ichaklarda kasallikda dastlab tugunchalar hosil bo‘ladi, k-n qro/ shaklida va ular qo‘shilib ketadi.
Kasallik qo‘ylarda, echkilarda juda kam uchraydi.
Chuchqalar va qoramollar kasallik juda kup uchraydi.
Parrandalarda kasallik juda og‘ir kechadi va mikobaktereum oveum chaqiradi.
Quzg‘atuvchi aerogen va alimentar yo‘llar bilan organizmga tushadi.
Qon orqali tarqalib limfa tugunlarida va jigarda o‘zgarishlar uchraydi. Bu o‘zgarishlar xuddi hayvonlarnikiday proleferativ yalig‘lanish natijasida tugunchalarning hosil bo‘lishi bilan harakterlanadi.
Kliniko-anatomik birlamchi va ikkilamchi sil kasalligi fark kilinadi.
Birlamchi o’zgarishlar mikobakteriyalar tushgan joyda boshlanadi. Nafas yuli orqali mikobakteriyalar tushganda birlamchi o‘choqlar o’pkada, limfatugunlaridan boshlanadi. Mikobakteriyalar qon va limfa orqali tarqalib, ular ko‘payishi uchun sharoiti bor organlarda xarakterli o’zgarishlar chaqiradi.
(Sut emizuvchilarda - o’pkada, parrandalarda - jigarda). Jaroxatlanish organ va uning atrofidagi limfa tugunlarida bo’lsa, to’liq birlamchi komplekslar deyiladi. Faqat limfa tugunlarida bo’lsa to’liqsiz birlamchi kompleks deyiladi.
Birlamchi komplekslar bir necha sistemada bo’lsa, murakkab birlamchi kompleks deyiladi. (masalan, nafas va xazm organlarida Ko‘p xolatlarda ingichka va yug‘on ichaklarda uchraydi. Miliar tuberkulalar ichak tutqichlarida xam xosil bo’ladi. O‘pkaning esa parenximasida va plevra ostida mayda tuberkulalar xosil bo’ladi.
Suyaklarda maxsus osteomiyelit xolatida, tashqariga chiqmasdan voz kechadi. Suyak mag‘zida esa ko‘p tuberkulalar xosil bo’ladi. Faqat yirik tuberkulalarda kazeoz massa xosil bo’ladi.
Urdaklarda va gozlarda asosiy o’zgarishlar o’pkada kechadi.