Sanli texnologiyalar ministrligi

ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASÍ
SANLI TEXNOLOGIYALAR MINISTRLIGI


MUHAMMED AL-XOREZMIY ATINDAǴÍ
TASHKENT INFORMACIYALÍQ TEXNOLOGIYALARÍ UNIVERSITETI
NÓKIS FILIALÍ


Kásiplik tálim hám Telekommunikatsiya texnologiyaları fakulteti
Informaciyalıq qáwipsizlik baǵdarı
1-kurs 305-22 topar studenti
Baxtıbaev Nursultannıń
Akademiyalıq jazıw páninen




ÓZ BETINSHE JUMÍSÍ


Tema: Taraw atamaları menen islesiw

Tayarlaǵan _________________ N. Baxtıbaev


Qabıllaǵan _________________ U. Jaksimova
Nókis –2023


Tema: Taraw atamaları menen islesiw

Jobası:
Kirisiw:

1. Qaraqalpaq tilinde atamalar hám olardiń túrleri
2. IKT taraw atamaları hám olardıń qollanılıwı
Juwmaq:
3. Bayanat boyınsha juwmaq
Qaraqalpaq tilinde terminler hám olardiń túrleri
Til - óziniń mánisi, xizmeti hám qurılısı boyınsha ashıq, sheksiz hám dinamikalıq sistema. Bul ayrıqshalıq eń birinshi gezekte sózlik quramda kórinedi. Sózlik quram sırtqı hám ishki faktorlar tiykarında bárqulla ózgeriste hám rawajlanıwda boladı, jańa sózler dóreydi, sóz maʼnileri keńeydi, ayırım leksikalıq elementler, sonday-aq mániler turmis hájetliliginen ayırılıwına baylanıslı góneredi, hátteki qollanıwdan shıǵıp ta qaladı.
Terminler arnawlı uǵımlardı logikalıq jaqtan dál anıqlaw maqsetinde qollanılatuǵın nominaciyalıq atamalardan ibarat. Olar ádettegi leksikalıq birliklerden arnawlı definitivlik xızmeti arqalı ayırılıp turadı. Terminler ilim menen texnikanıń, sanaat penen awıl xojalıǵınıń, siyasiy hám mádeniy turmıstıń rawajlanıwı nátiyjesinde payda boladı, qáliplesedi hám paydalanıladı
Terminler sózlik quramdaǵı arnawlı túrde arnawlı uǵımlardı definitivlik anıqlawshı leksikalıq birlikler qatlamınan ibarat. Termin - ózgeshe leksikalıq birlik, ol sózlik quramnıń basqa birliklerinen ayrıqsha belgileri arqalı ayırılıp turadı.
Terminlik sózler qatlamın klassifikatsiyalaw, yaǵnıy olardı belgili bir printsiplerge súyene otırıp toparlarǵa ajıratıw bolıp esaplanadı. Terminlerdi klassifikatsiyalaw eń birinshi gezekte tematikalıq printsipke tiykarlanıwı maqsetke muwapıq keledi. Usı kóz qarastan qaraqalpaq tilindegi terminler turmis tarawlarınıń túrleri, aytayıq, ilimler (matematika, esap, másele, fizika, akustika, Nyuton nızamları), texnika (avtomat, disk, motor, dizel), jámiyetlik-siyasiy ómir ( kelisim, shartnama, diplomatiya), ekonomika (bazar ekonomika, miynet ónimliligi, shıǵın) hám kórkem-óner (teatr, obraz, drama) tarawlarına qatnasına qaray túrli tematikalıq toparlarǵa bólinedi.¹