Tómende biz berilgen oy-pikirlerden logika ámelleri dep atalatuǵın ámeller járdeminde basqa oy-pikirler payda etiw usılların kórip shıǵamız.
Tariyp. Berilgen A oy-pikir ras bolǵanda ótirik, A oy-pikir ótirik bolǵanda ras bolatuǵın oy-pikir A oy-pikirdiń biykarı dep ataladı hám A’ yamasa arqalı belgilenedi.
Biykar ámeli tómendegi keste járdeminde tolıq anıqlanadı :
А
А
1
0
0
1
bunday kestelerdi raslıq kestesi dep ataymız.
Mısalı, A oy-pikir - «7-túpkilikli san» degen ras oy-pikir bolsın, ol halda
A - «7-túpkilikli san emes» degen ótirik oy-pikirden ibarat.
Tariyp. A hám B oy-pikirler ras bolǵandaǵana ras bolıp, qalǵan jaǵdaylarda ótirik bolatuǵın oy-pikir A hám B oy-pikirlerdiń konyunksiyasi dep ataladı hám A B yamasa A & B kóriniste belgilenedi
Konyunksiya ámeliniń raslıq kestesi tómendegishe bolıp tabıladı
А
B
А B
1
1
1
1
0
0
0
1
0
0
0
0
Tariyp. A hám B oy-pikirler diz'yunksiyasi dep, A hám B oy-pikirlerdiń ekewi de ótirik bolǵandaǵana ótirik, qalǵan jaǵdaylarda ras bolatuǵın A B oy-pikirge aytıladı.
Tariyp. A hám B oy-pikirler implikasiyasi dep, A oy-pikir ras hám B oy-pikir ótirik bolǵandaǵana ótirik, qalǵan jaǵdaylarda ras bolatuǵın A B oy-pikirge aytıladı.
Tariyp. A hám B oy-pikirler ekvivalensiyasi dep, A hám B oy-pikirlerdiń ekewi de ótirik yamasa ras bolǵanda ras, qalǵan jaǵdaylarda ótirik bolatuǵın A B oy-pikirge aytıladı.
Bul ámeller ushın raslıq kestelerin keltiremiz:
А
B
А B
А B
А B
1
1
1
1
1
1
0
1
0
0
0
1
1
1
0
0
0
0
1
1
- logikalıq kóbeytiw, - logikalıq qosıw ámelleri dep júritiledi. AB oy-pikirdi A hám B; A B oy-pikirdi A yamasa B; A B oy-pikirdi A oy-pikirden B oy-pikir kelip shıǵadı yamasa eger A bolsa, ol túrde B boladı ; A B oy-pikirdi A oy-pikirden B oy-pikir hám B oy-pikirden A oy-pikir kelip shıǵadı yamasa A boladı, tek hám tek sol halda -ki, eger B bolsa, dep oqiymiz.
Qatnaslar kompleksin M hárıbi menen belgileylik. Ol halda M jıynaq, ol jaǵdayda atqarılatuǵın barlıq , , , , ámeller menen birgelikte oy-pikirler algebrasi dep júritiledi. Qatnaslar algebrasini qısqasha MA arqalı belgileymiz.
M jıynaqta atqarılatuǵın ámellerdi atqarılıw tártibi tómendegishe: aldın biykar ámeli atqarıladı, eger biykar ámeli qawıslardan sırtda bolsa, ol túrde qawıs ishindegi ámeller atqarıladı. Keyin konyunksiya, odan keyin dizyunksiya, implikasiya hám aqır-aqıbetde ekvivalensiya ámelleri atqarıladı.