Saqlash vazirligi toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi

Tushuntirish matni
Emulsion asosdagi surtmalar yirik farmatsevtik ishlab chiqarish korxonalarida ishlab 
chiqariladi, chunki ularni ishlab chiqarish bir vaqtda emulgatorni tayyorlab olish bilan ham 
bog’liqdir. Dorixonada tayyor asos yoki emulgator bo’lganida emulsion asosdagi surtmalarni 
tayyorlash qulay bo’ladi. Emulgator sifatida ko’pincha T-2 emulgatori qo’llaniladi, uning 
yordamida quyidagi konsistent emulsiya olinadi: vazelin 60 qism, emulgator 10 qism, suv 30 qism 
(E.N.Kutumova bo’yicha). Vazelin va emulgator T
2
bug’latish qozonida qizdiriladi, so’ngra 
korpusga bo’lib-bo’lib 90-95
0
C gacha qizdirilgan suv quyiladi, 15 minut aralashtiriladi. Korpusda 
eriydigan dorivor modda bilan surtma tayyorlashda (masalan, skipidar) uni oldin korpusda eritib 
olinadi va so’ngra suv qo’shib aralashtiriladi. Xuddi shu surtmani kaliy yodid bilan tayyorlashda 
uni oxirida suvli fazada eritiladi. Suspenzion surtmalarni tayyorlashda erimaydigan modda vazelin 
moyi bilan disperslanadi yoki 45
0
Cdan yuqori qizdirilmagan asos bilan eziladi. Qaysi usulni 
tanlash qattiq faza miqdoriga bog’liq.

---

So’ngra vazеlindan 0,5 mеntol eritiladi. Qizdirilgan havonchada 1,0 dеrmatol 0,5 g mеntol 
eritiladi. Hosil bo’lgan aralashma olib qo’yiladi va shu havonchada 0,3 g novokain 1,5 ml suvda 
eritiladi. Eritmaga 3,5 g suvsiz lanolіn qo’shib yaxshilab aralashtiriladi, toki suvni shimib 
olguncha, so’ngra avval tayyorlab qoyilgan surtma dori bilan aralashtiriladi, bir xil massa hosil 
bo’lguncha. Tayyor surtma dori idishga solinadi va jihozlanadi.
Talabalarini o‘zlashtirishini tekshirish:
Test nazorat savollari.
1.Surtma dori shakliga to’g’ri ta’rif keltirilgan qatorni toping.
- bir yoki bir necha dori moddalarni moy yoki moysimon moddalar bilan aralashtirib 
tayyorlangan yumshoq dori shaklidir.
-quyuq suyuqlik bo’lib, sirtga qo’llash uchun belgilangan va teri haroratida eriydigan dori 
shaklidir.
- bir-birida juda kam yoki mutlaqo erimaydigan suyuqliklarni maxsus ishlash yo’li bilan olingan 
dori shaklidir.
- dispers sistema bo’lib, tarkibiga ko’ra dispersion muhit va dispers fazadan iborat dori shaklidir.
2. Agar retseptda surtma dorilarni konsentratsiyasi ko’rsatilmagan bo’lsa, u holda necha foizli qilib 
tayyorlab beriladi?
- 10 %;
- 15 %;
- 1 %;
- 20 %;
3. Asoslarning xususiyatiga ko’ra qanday tayyorlanadigan surtma dorilar bor?
- A, B, V javoblar to’g’ri.
- gidrofob asoslarda tayyorlanadigan surtma dorilar;
- gidrofil tipidagi asoslarda tayyorlanadigan surtma dorilar;
- emulsiya asoslarda tayyorlanadigan surtma dorilar;
4. Dispers sistemasining xususiyatiga ko’ra surtma dorilar qanday guruhlarga bo’linadi?
- gomogen va geterogen;
- eritma tipidagi surtma dorilar;
- emulsiya tipidagi surtma dorilar;
-hammasi to’g’ri
5. Surtma dorilar tasnifi-
- hammasi to’g’ri;
- tarkibi bo’yicha va konsistensiyasi bo’yicha;
- dispers sistemasining xususiyatiga ko’ra;
- ta’sir ko’lami bo’yicha.
6. Dispers sistemasining xili bo’yicha surtma dorilar...
- gomogen va geterogen bo’ladi;
- qovushqoq va suyuq bo’ladi;
- ko’p tarkibli va bir xil tarkibli bo’ladi;
- ko’z uchun, rektal va burun uchun bo’ladi.
7. Gomogen surtmalarni qanday tiplari bor?
- qotishma, eritma, ekstraksion;
- osilma, ekstraksiya, aralash;
- qotishma, osilma, aralash;
- ekstraksion, osilma, emulsion;
8. Surtma dori shakli tayyorlashda ishlatiladigan asoslarga qo’yilgan talablar.
- hamma javoblar to’g’ri;
- qo’llash maqsadiga muvofiqligi va yumshoq konsistensiyasi;
- biologik bezararligi va mikroblarga qarshi turg’unligi;
- fizikaviy va kimyoviy turg’unligi va neytral muhiti. Surtilgan joyidan yengil artilishi.

---