Sayali sadiqova

 
Qulmaş
 -
hiyləgər, fırıldaqçı, saxtakar: 
 
Həq-təala dilədi kim, faş edə,
Qətli-hər bədbəxtü hər qulmaş edə.
 
 
“Qulmaş”
sözü Qazı Bürhanəddin “Divan”ında və orta əsr-
lərin türkdilli başqa yazılı abidələrində eyni mənada bol-bol iş-
lənmişdir.
 
 
Paqır/paxır
- mis.
Bu söz “Əsrarnamə”də iki beytdə işlən-
mişdir: 
Göglər altun olıcaq, yerlər 
paqır
,
Ondan olısar ölümün, hey əmir.
 
Dedi bundan özgə bulunmaz məcal,
Yer 
paqır
, gög altun olmağa misal.
.
 
 
“Paxır”
sözünün “bağır” şəklində Mahmud Kaşğarinin 
“Divan”ında “mis” mənasında işlənməsi qeydə alınmışdır. “Pa-

---

180 
xır” çağdaş dilimizdə “pas” mənasını bildirir. Sözün ilkin məna-
sını isə farsmənşəli “mis” əvəz etmişdir. Türk dilində isə bu söz 
(
“bakır”
) indi də “mis” mənasında işlənir
1
. 
 
Suxranmaq
 -
öz-özünə şikayətlənmək, deyinmək: 

Kömrənə, 
suxranə
 gedərdi yolə,
Gördi bir xacə gəlir qulı bilə
.
Yuxarıda haqqında söz açdığımız 
“kömrənmək”
sözü ilə si-
nonim olan 
“suxranmaq”
sözü də tərcümədə yalnız bircə bu nü-
munədə işlənmişdir. 
“Suxranmaq”
sözü XIII-XVII yüzilliklərə 
aid bir sıra türk mətnlərində eyni mənada işlənmişdir. Bununla 
belə, bu leksemə orta əsrlərə aid digər Azərbaycan yazılı abidə-
lərində rast gəlmirik. 
“Suxranmaq”
sözü V.Radlovun lüğətində 
də 
“sukranmaq”
şəklində qeydə alınmışdır
2
.