Sayali sadiqova

 
depоzisiоn, transplantasion, 
depresiоn, revalvasion, transaksion, aksiоn, mоdernizasiоn
 
və s. 
Bu onu göstərir ki, qohum dillər arasında istər təmaslı, istərsə də 
təmassız əlaqələrin olmaması bu dillərin inkişafına əks təsir
edir. Belə ki, türk dili ilə Azərbaycan dili arasında uzun müddət
birbaşa əlaqələrin olmaması (sovet dövründə) alınmaların daxil 
olma yollarına təsir etmişdir. Azərbaycan dilinə alınmalar rus di-
lindən alınırdısa, türk dilinə birbaşa Avropa dillərindən daxil ol-
muşdur. Lakin Türkiyə türkcəsində bu qədər aktiv оlan 
“siоn”
mоrfemi həmin dilin hər hansı bir sözü ilə qrammatik əlaqəyə 
girərək söz yaradıcılığında iştirak etmir. Bu fakt оnu deməyə 
əsas verir ki, müəyyən tarixi mərhələdə rus və Avrоpa mənbəli
yeni terminlər dilə daxil olur və dilin lüğət tərkibinin zənginləş-
məsində mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycan dilində bu şə-
kilçilər dilə uyğun şəkildə mənimsənilmiş və bu şəkilçilərin mü-
vazi işləkliyi dildə müxtəlif mənşəli terminlərin etimoloji dub-
letlik situasiyasını da yaradır. Eləcə də 
-sion
və 
-siya
şəkilçiləri-
nin müvazi işləkliyi fonunda alınmalarının etimoloji dubletliyi 
vəziyyətini aksiya və aksion terminlərinin nümunəsində də izlə-
mək olar. Məsələn, iqtisadi termin səciyyəsi daşıyan 
“aksiya”
termini “
səhm (aksioner şirkətin üzvlərinə verilən qiymətli ka-

---

322 
ğız)
” anlamını ifadə edir, onun omonimi olan 
aksiya 
sözü isə ic-
timai-siyasi termin mövqeyində çıxış etməklə “
müəyyən iqtisadi 
və ya siyasi məqsədlə hərəkat
” mənasını əks etdirir. Bu cür alın-
ma terminlərin xarici forma fərqliliyini təhlil edərkən, yəni mən-
bə dildəki forma ilə qəbul edilən dildəki formanın müqayisəsi 
kontekstində fonetik cildin, morfoloji quruluşunun mənimsəmə 
xüsusiyyətlərinə nəzər saldıqda etimoloji dubletlər haqqında ay-
rıca bəhs etmək zərurəti yaranır. “Etimoloji dubletlər” dedikdə, 
etimoloji cəhətdən yekcins olan, lakin zamanla müəyyən obyek-
tiv dildaxili və tarixi proseslər nəticəsində xarici görünüşündə 
məruz qaldığı dəyişmələr səbəbi ilə fərqliləşən variantların müs-
təqil sözə çevrilib müxtəlif anlam ifadə etməyə başlaması ilə 
meydana gələn leksik müvazilik halları nəzərdə tutulur” . 
Azərbaycan dilində