Astigmatizm. Biror nuqtadan sistemaning o‘qiga yorug‘lik nurlari dastasi katta burchak
ostida tushganda hosil bo‘ladigan tasvir aniq bo‘lmay qiyshiq nurlar (qiya tushayotgan nurlar)
astigmatizmi deb ataluvchi nuqsonga ega bo‘ladi.
Sistemaning optik markazidan ekranning joylashishigacha bo‘lgan masofaga bog‘liq holda
nuqtaning tasviri o‘zaro bir-biriga nisbatan perpendikular to‘g‘ri chiziqli kesmaga
siljigan to
‘
g‘
ri
chiziqlar ko‘rinishiga ega, ya’ni astigmatik bo‘ladi.
Astigmatizmni tushuntirish uchun ba’zi bir tushuncha va
kattaliklar bilan tanishib
chiqaylik.
O‘zaro perpendikular to‘g‘ri chiziqdan iborat bo‘lgan ikkita tasvirning biri
F
1
, ikkinchisi
F
2
nuqtalarda hosil bo‘ladi. Bu
F
1
va
F
2
nuqtalar
fokal nuqtalar deb ataladi.
F
1
F
2
kesma esa
dastalarning
astigmatik farqi deb ataladi. O‘zaro perpendikular tasviriy kesmalar astigmatik nurlar
dastasining fokal kesmalari deb ataladi. Optik sistemaning o‘qidan o‘tgan
tekislik meridional
tekislik deb ataladi. Bu tekislikka perpendikulyar bo‘lgan tekislikni
sagittal tekislik deb atash qabul
SCIENCE AND INNOVATION
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8
UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337
1274
qilingan. Bu tekisliklar bo‘ylab o‘tgan
nurlar mos ravishda meridional va sagittal nurlar deb
ataladi.
Optik sistemalarning astigmatizmi sindiruvchi sirtlarning egrilik radiuslarini va ularning
fokus masofalarini tanlash yo‘li bilan to‘g‘rilanishi mumkin.
Optik sistemalarning barcha
nuqsonlarini bir vaqtda to‘g‘rilash amalda mumkin emas. Har bir
aniq asbobda uning qayerda
qo‘llanishiga qarab u yoki bu nuqson yo‘qotiladi.
REFERENCES
1. Ландсберг Г. С., Оптика, 4 изд., М., 1957 (Общий
курс физики, т. 3); Фриш С. Э.,
Тиморева А. В.,
Курс общей физики, 7 изд., т. 3, М.
2. OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
3. Mamadazimov М.М. Sferik va amaliy astronomiyadan masalalar. -Т.: «O‘qituvchi».
4.
https://jdpu.uz
5.
http://aco.ifmo.ru/