Scientific progress volume ǀ issue ǀ 2021 issn: 2181-1601 Uzbekistan

SCIENTIFIC PROGRESS
 
VOLUME 2 ǀ ISSUE 4 ǀ 2021 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan
 
www.scientificprogress.uz
  
Page 808
qo'mondon edi. Shuning uchun ham unga Ponsod (Beshyuzboshi) unvoni beriladi. 
Muhammad Isxoq Ponsod payg'ambar yoshida Makka-yu mukaramma ziyoratida 
bo'ladi. U xaj safaridan qaytgandan so'ng katta mablag' ajratib dini Islom rivojiga 
o'zining munosib xissasini qo'shish maqsadida Ponsod masjidini qurishga kirishadi. 
Keng xonaqohlik, qo'sh ayvonlik, vassajuftlik masjid 1888-yilda qurib bitkiziladi.Shu 
tariqa Ponsod masjidi Farg'ona vodiysi bo'ylab mashhur bo'lib ketadi. Ponsod masjidi 
juda ko'p voqealarning shohidi bo'lgan. 1916-yilgi Shahrixon qo'zg'aloni ayni shu 
masjid yonida bo'lgan edi. 1919- yilgi Inqilobiy qo'mita Refkomga saylovlar keyinroq, 
O'zbekiston Jumxuriyatining birinchi ta'sis quriltoyiga saylovlar shu yerda bo'lib o'tadi. 
Keyinchalik esa Ponsod masjidi daxriylik, hudosizlik mafkurasi ta'sirida qarovsiz qolib 
ketadi. O'sha paytlarda 1928-1936- yillarda kimdir masjidning ichkari devori tomoniga 
,, Ey musilmonlar har qanday og'ir sharoyitda ham bu masjidning buzilib ketishiga yo'l 
qo'ymanglar'' deb yozib qo'ygan ekan. Bu yozuvning sur'atiy nusxasi hozirda Shahrixon 
muzeyining eksponatlaridan biri sanaladi. Ponsod masjidi XIX asrda bunyod etilgan 
O'zbek milliy memorchiligi va naqqoshlik san'atining betakror nodir namunasi. 
Respublika ahamiyatidagi madaniy meros obyekti toifasi bilan davlat muhofazasiga 
olingan. Keyingi 10 yil davomida juda katta ta'mirlash va qayta tiklash ishlari olib 
borilgan. Sinchli devorlar o'rniga pishiq g'ishtdan devorlar qayta tiklangan. Namozgoh, 
xonaqoh bilan ayvon qismi birlashtirilgan, eskirgan yaroqsiz tomlari to'la yangilangan. 
Mahobatli balandligi 21 metr minora, arqasimon sharqona usuldagi ravoq, darvoz va 
tahoratxona qurilgan. Natijada masjid zamonaviy, milliy ruhiyatga ega bo'lgan. Barcha 
ishlar mahaliy aholi mablag'iga xashar yo'li bilan amalga oshirilgan va obida saqlanib 
qolingan. Mustaqillik yillarida masjidni obodonlashtirishga katta e'tibor berildi, qayta 
ta'mirlash ishlari olib borildi. Ponsod masjidi YUNESKO ro'yhatiga olingan. 
Ponsod masjidi tashqi devorlari keramika bilan o'ralmagan, ammo qurilish paytida ular 
Farg'ona vodiysidagi boshqa masjidlarga o'xshash uslub- g'ishtlarga ishlangan xattotlik 
yozuvlaridan foydalanganlar.Masjidning kirish qismi chinni va o’yma yog’och 
darvozalar bilan bezatilgan. Kirishning o’ng tomonida minora qurilgan bo’lib, unda 
g’isht qatori orqali chiqib ketish uslubi ham qo’llanilgan bo’lib, bu uslubni 
O’zbekistonning boshqa mintaqalaridagi binolardan o’ziga xosligi va ajoyibligi bilan 
ajralib turadi. Ichki hovli to’rtburchaklar shaklida bo’lib, aksariyat hududida asl shift 
saqlanib qolgan masjid binosi joylashgan. Ichki makon keng, katta bo’lgani uchun 
kosmik effekt yaratilgan. Namoz o’qish uchun galereya juda yorqin ranglar asosida 
ishlangan.Galereyaning butun devori bo'ylab, chiroyli naqshlar bilan o'yilgan shiftni 
ko’tarib turuvchi XX asr ustunlari mavjud. Farg'ona vodiysida qo'llanilgan texnologiya, 
bo'yoqqa maydalangan ohaktosh qo'shilishi rangning yorqinligini, shuningdek, 
mustahkamligini saqlab qolish imkonini bergan. Shiftning rang sxemasi mahalliy 
ustalarning jonli rasmni naqadar mohirona yetkaza olganligi bilan ajablantiradi. Gullar 
bilan bezatilgan va qatlamli shift ham shiftning baland korinishiga xissa qoʻshgan. 

---