Şəkərli diabet (tip 2) xəstəliyinin diaqnostika və müalicəsi üzrə klinik protokol

ƏLAVƏ №3 
ŞD2 xəstəliyinin müalicəsində istifadə olunan dərman vasitələri 
№ Preparatın adı Dozası 
Xəbərdarlıq 
Biquanidlər – əsas effekt: qara ciyərdə qlükoneogenezi dəf edir 
1 
Metformin (Siofor, 
Qlükofaj) 
500-3000 mq/gündə 
Böyrək 
çatışmazlığı zamanı 
istifadəsi əks-
göstərişdir. Ən çox 
əlavə təsirlər mədə-
bağırsaq traktı 
tərəfindən olur. 
Sulfonil-sidikcövhəri preparatları – əsas effekt: mədəaltı vəzin β-
hüceyrələrindən insulin sekresiyasını stimulə edir 
2 
Qlibenklamid 
(Manninil, 
Euqlikon) 
5-20 mq/gündə 
3 Qliklazid (Diabeton)
80-320 mq/gündə 
4 
Qliklazid MR 
(Diabeton MR) 
30-120 mq/gündə 
5 Qlipizid (Qlibenez)
5-20 mq/gündə 
6 
Qlimepirid (Amaril, 
Mepril) 
1-8 mq/gündə 
7 
Qlikvidon 
(Qlürenorm) 
30-120 mq/gündə 
Qara ciyər və 
böyrək çatışmazlığı 
zamanı istifadəsi 
əks-göstərişdir 
Qeyri-sulfonil-sidikcövhəri preparatları – əsas effekt: mədəaltı 
vəzin β-hüceyrələrindən insulin sekresiyasını stimulə edir 
8 
Repaqlinid 
(Novonorm) 
0,5-16 mq/gündə 
9 
Nateqlinid
∗
(Starliks) 
120-480 mq/gündə 
Qara ciyər və 
böyrək çatışmazlığı 
zamanı istifadəsi 
əks-göstərişdir 
Tiazolidindionlar – əsas effekt: əzələlərdə və piy toxumasında 
insulin rezistentliyini azladır 
10 
Roziqlitazon 
(Avandia) 
2-8 mq/gündə 
Qara ciyər və ürək-
damar çatışmazlığı 
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.

---

 34
11 Pioqlitazon (Aktos)
15-45 mq/gündə 
zamanı istifadəsi 
əks-göstərişdir 
α-qlükozidazanın inhibitoru – əsas effekt: bağırsaq traktından 
qlükozanın sorulmasını ləngidir 
12 
Akarboza
∗
(Qlükobay) 
150-300 mq/gündə 
Preparat qaz və 
qarnın köpməsini 
əmələ gətirir, bəzən 
diarreya ola bilər 
İnsulin preparatları 
İnsulinlərin 
təsir 
müddəti 
Preparatlar 
Təsirin 
başlanma 
müddəti 
(- saat 
sonra) 
Təsirin 
pik 
vaxtı 
(- saat 
sonra) 
Təsirin 
davametmə 
müddəti 
(- saat) 
Ultraqısa 
təsirli (insan 
insulininin 
analoqu) 
Novorapid 
(Aspart) 
Humaloq 
(Lizpro) 
0,25 0,5-2 3-4 
Qısa təsir 
müddətli 
Aktrapid HM
Humulin R 
İnsuman 
Rapid 
0,5 1-3 6-8 
Uzun təsir 
müddətli 
İnsulatard 
Humulin H 
İnsuman 
bazal 
1,5 
1 
1 
4-6 
4-8 
3-4 
12-14 
18-20 
18-20 
Uzun təsir 
müddətli 
(insan 
insulininin 
analoqu) 
Lantus 
Levemir 
2-4 8-12 24-36 
∗
Klinik protokolun tərtib edildiyi dövrdə Azərbaycan Respublikasında dövlət 
qeydiyyatından keçməmiş dərman vasitəsi. 
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.

---

 35
Ədəbiyyat: 
1. Boule N.G., Haddad E., Kenny G.P et al. Effects of exercise on 
glycemic control and body mass in type 2 diabetes mellitus. A 
meta analysis of controlled clinical trial / N.G. Boule, E. Haddad, 
G.P. Kenny // Jama.-2001.-Vol 286.-P.121-827. 
2. Definition, diagnosis and classification of diabetes mellitus and 
its complications : Report of WHO Consultation.-1999.-59p. 
3. Franz M.J., Bantle J.P., Bebe C.A. et al. Evidence-based 
nutrition principles and recommendations for the treatment and 
prevention of diabetes and related complications / M.J. Franz, 
J.P. Bantle, C.A. Bebe // Diabetes care.-2002.-Vol25.-P.48-98. 
4. Guidelines for Diabetes care. A desktop guide to type 2 diabetes 
mellitus // European Diabetes Policy Group.-1998-1999. 
5. Management of Diabetes. A national clinical guideline 55, 
November 2001, Scottish Intercollegiate Guidelines Network. – 
access mode : www.sign.ac.uk 
6. Management of hyperglycemia in type 2 diabetes; a consensus 
algorithm for the adjustment of therapy // Diabetes Care.-2006.-
Vol 29.-P.1963-72. 
7. Nathan D.M., Buse J.B., Davidson M.B. et al. Management of 
hyperglycemia in type 2 diabetes:a consensus algorithm for the 
initiation adjustment of therapy: a consensus statement form the 
American diabetes association / D.M. Nathan, J.B. Buse, M.B. 
Davidson // Diabetes Care. 2007. - Vol.29.-P.1963. 
8. Standards of Medical Care in Diabetes 2008. American Diabetes 
Association // Diabetes Care.-2008-Vol.31. Supplement 1, 
January 2008 
9. The Diabetes Prevention Program Research Group. Impact of 
intensive lifestyle and metformin therapy on cardiovascular 
disease risk factors in the Diabetes Prevention Program // 
Diabetes Care.-2002.-Vol28.-P.888-894. 
10. UKPDS Group. Effect of intensive blood-glucose control with 
metformin on complications overweight patients with type 2 
diabetes (UKPDI 34) // Lancet.-1998.-Vol352.-P.854-865. 
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.

---

 36
11. UKPDS Group intensive blood-glucose control with 
sulphonylureas or insulin compared with conventional treatment 
and risk complications in patients with type 2 diabetes 
(UKPDI33) / /Lancet.-1998.-Vol 352.-P.837-853. 
12. Алгоритмы специализированной медицинской помощи 
больным сахарным диабетом: Методические рекомендации 
/Под ред. И.И. Дедова, М.В. Шестакова.-2е изд. - М, 2006. -
103с. 
13. Дедов 
И.И., 
Мельниченко 
Г.А. 
Эндокринология. 
Национальное руководство.- М.: ГЭОТАР-Медиа, 2008. -
1064с. 
14. Дедов И.И., Суркава Е.В., Майоров А.Ю. Терапевтическое 
обучение больных сахарным диабетом. - Реафарм, 2004. -
193с.
15. Дедов И.И., Шестакова М.В. Сахарный диабет: Руководство 
для врачей.- Москва: Универсум Паблишинг, 2003.- 455с. 
16. Общее руководство по лечению сахарного диабета 2-го типа. 
Международная диабетическая федерация, 2005г. ООО 
"Компания Боргес". - М, 2007. -80 с. 
17. Терапевтическое 
обучение 
больных: 
Программы 
непрерывного обучения для работников здравоохранения в 
области профилактики хронических заболеваний. Отчет 
рабочей группы ВОЗ. - М, 1996-98. 
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.

---

Document Outline

• Diabetes.doc
• 24 Diabetes A5.doc