Selçuklu hanedaninin önemli Bİr mensubu: İbrahim yinal cihan PİyadeoğLU



Yüklə 278,05 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə14/17
tarix02.01.2022
ölçüsü278,05 Kb.
#45933
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   17
inbound1672710758004838609

Ravzâtü’s-safâ, Tahran 1339 hş., IV, 262; Ahmed b. Mahmûd,  s. 55; Kafesoğlu, “Selçuk’un 

Oğulları ve Torunları”, s. 128; Sümer, Şahıs Adları, II, 583; Abbâs Pervîz, Tarih-i Selâcuke 



ve Hârizmşâhân, Tahran 1351 hş., s. 109; Sevim-Merçil, Selçuklu Devletleri, s. 43; Pîrneya-

İkbâl,  Tarih-i  İran,  s.  319;  Öngül,  Selçuklular,    I,  35-36;  Salim  Koca,  Selçuklu  Devri  Türk 



Tarihinin Temel Meseleleri, Ankara 2011, s. 4-5. 


 

Türkiyat Mecmuası, C. 23/Güz, 2013

 

 

137



İbrahim Yınal’ın güçlenmesi, Tuğrul Bey’in de bir o kadar zayıflaması 

anlamına  gelmekteydi.  Onun  için  Rey’e  çekildikten  sonra  Horasan  hâkimi 

olan  yeğeni  Alp  Arslan’dan

54

  yardım  istemek  zorunda  kaldı.



55

  Tuğrul  Bey 

diğer  taraftan  daha  önce  muhtemel  bir  Besâsîri  saldırısına  karşı  Bağdad’a 

gönderdiği  eşi  ve  Vezir  Amîdülmülk’ten  de  yardım  istemişti.

56

  Onun  bu 



yardım istekleri cevapsız bırakılmamış, hem yeğenleri hem de eşi kendisine 

yardıma gelmişti. Neticede iki taraf 9 Cemâziyelâhir 451/23 Temmuz 1059 

tarihinde Rey yakınlarında karşı karşıya geldi. Öğlene kadar süren çetin bir 

mücadeleden  sonra  İbrahim  Yınal,  yanındaki  birkaç  adamıyla  birlikte 

kaçmaya çalıştıysa da atının bitap düşmesi nedeniyle, iki yeğeni Ahmed ve 

Muhammed ile birlikte Melik Alp Arslan tarafından esir edildi. Tuğrul Bey, 

kendisiyle ikinci kez taht mücadelesine giren kardeşi İbrahim Yınal’ı bu kez 

affetmedi.  Zaten  en  başından  itibaren  bu  kez  kardeşini  affetmeyeceğini 

söylüyordu.  Neticede  o,  savaşla  aynı  gün  olan  9  Cemâziyelâhir  451/23 

Temmuz  1059  tarihinde  Tuğrul  Bey’in  emriyle  yayının  kirişiyle  boğularak 

öldürüldü.  Yeğenleri  Ahmed  ve  Muhammed  de  kendisiyle  aynı  akıbeti 

paylaşmıştı.

57

  

                                                 



54

  İbnü’l-Esîr  (IX,  489),  bu  sırada  Çağrı  Bey’in  ölmesi  üzerine  onun  oğulları  Alp  Arslan, 

Yâkûtî  ve  Kavurd’tan  yardım  istediğini  zikretmektedir.  Ancak  olayların  kronolojisine 

bakıldığında  Tuğrul  Bey-İbrahim  Yınal  mücadelesi  sırasında  Çağrı  Bey  henüz  hayatta 

olmalıdır. İbnü’l-Cevzî (II, 476), de bu yönde görüş belirtmektedir. İbnü’l-Esîr (X, 26), Çağrı 

Bey’in  ölüm  tarihini  Recep  451/Ağustos-Eylül  1059  olarak  vermektedir.  Çağrı  Bey’in 

oğullarından  üçünün  de  amcalarına  yardıma  gelmesi,  muhtemelen  babaları  Çağrı  Bey’in 

isteğiyle gerçekleşen bir durumdur. Bu konuda ayrıca bkz. Köymen, Tuğrul Bey, s. 19; Cihan 

Piyadeoğlu, Çağrı Bey, Timaş, İstanbul 2011, s. 131-132.  

55

  Ahmed  b.  Mahmûd  (s.  55)  Tuğrul  Bey’in  Alp  Arslan’dan  yardım  isteğini  şu  şekilde 



nakletmektedir:  “Sultan  Tuğrul,  Alp  Arslan’a  mektup  yazıp  imdat  istedi  ve  ‘Kardeşim  bana 

muhalefet  ve  isyan  eyledi.  Benim  ülkemi  karıştırmaya  ve  devletimi  yabancıya  vermeye  niyet 

eder,  askerimin  çoğu  ona  tâbi,  bana  ise  karşı  oldular.  Şimdi  benim  oğlum  iyilik  edip,  gelip 

bana  yardımcı  olsun  ve  kardeşimden  öcümü  alıversin.  Yaşama  sevincime  çok  keder  gelip, 

üzülmekteyim.  Senin  gelmeni  bekliyorum.  Amcana  zarar  olmasından  korkuyorsan,  mektup 

vardığı gibi, bu tarafa acele ve süratle sefer edesin.’ dedi. Mektup bu şekilde son buldu…. Alp 

Arslan  vuku  bulan  olayı  anladı…  Büyük  bir  ordu  ile  çıkıp  Irak’a  ulaştı,  gelip  Hemedân’a 

vardı.”.  

56

  İbrahim  Yınal’ın  isyanı  sırasında  Vezîr  Amîdülmülk’ün  Altuncan  Hatun’un  ilk  eşinden 



olan oğlu Enûşîrvân’ı tahta geçirmek için çok çaba ve mal sarf ettiği, Altuncan Hatun’un her 

ikisini  tutuklatmak  istemesi  üzerine  isteklerini  gerçekleştiremeyen  Amîdülmülk  ile 

Enûşîrvân’ın  kaçtığı,  daha  sonra  Altuncan  Hatun’un  Tuğrul  Bey’e  yardım  etmek  üzere 

harekete  geçmesi  sırasında  oğlu  Enûşîrvân’ın  ona  katıldığı  şeklinde  de  bir  bilgi  rivayet 

edilmektedir, bkz. Bundârî, s. 12; Ayrıca bkz. İbn Kesîr, XII, 182. 

57

  Selçuknâme,  s.  16;  Râvendî,  I,  106;  Sadreddîn  el-Hüseynî,  s.  14;  Abu’l-Farac,  I,  313; 



İbnü’l-Adîm,  s.  5;  İbnü’l-Cevzî,  II,  476;  İbnü’l-Esîr,  IX,  488-489;  İbn  Kesîr,  XII,  184-185; 

Şebânkâreî, s. 99; Ravzâtü’s-safâ, IV, 262; Tarih-i Güzîde, s. 353; Ahmed b. Mahmûd, s. 55; 




138 

 

Türkiyat Mecmuası, C. 23/Güz, 2013



 

 

İbrahim Yınal’ın ölümünden yaklaşık 13 yıl sonra Melikşah ile amcası 



Kavurd  taht  mücadelesine  girişmiş,  bu  mücadeleden  galip  çıkan  Sultan 

Melikşah  olmuştu.  Esir  edilen  Kavurd’un  daha  sonra  Hemedân’a 

gönderilerek hapsedildiği kaydedilmektedir. Bu olaydan yaklaşık üç ay sonra 

Hemedân’a  gelen  Sultan  Melikşah’ın  ziyareti  sırasında  Kavurd  öldürülmüş 

ve  geceleyin  İbrahim  Yınal’ın  yanına  gömülmüştü.  Bu  bilgiden  de 

anlaşılacağı  üzere  İbrahim  Yınal,  Hemedân  şehrinde  gömülmüştür

58

.  Diğer 



taraftan  İbnü’l-Esîr

59

, Tuğrul  Bey  ile  İbrahim  Yınal arasındaki  savaşın  Rey 



yakınlarında  meydana  geldiğini  belirtmektedir.  Bu  durumda  Tuğrul  Bey 

kardeşini  kendi  mezarının  da  bulunduğu  başkent  Rey’e  gömdürmek 

istememiş, cenazesini yaklaşık 250 km batıdaki İbrahim Yınal’ın hâkimiyeti 

merkezi Hemedân şehrine göndermiştir.

60

 

Sonuç 



Her  devletin  kuruluşu  sırasında  bazı  kişiler  ön  plâna  çıkarak  etkin 

roller  üstlenmişlerdir.  Ancak  bu  kişilerden  çoğunun  tarih  kitaplarında  yer 

alma  biçimleri,  başarıları  veya  başarısızlıkları  ölçüsünde  olabilmiştir. 

İbrahim Yınal, bu durumun her iki yönüne de uygun bir örnektir. Her şeyden 

önce  Selçuklu  hanedanından  birisidir  ve  üstelik  devletin  ilk  sultanı  Tuğrul 

Bey’in  kardeşidir.  Buna  rağmen  Nîşâbûr’un  ele  geçirilmesi  olayına  kadar 

adının  kaynaklarca  zikredilmemiş  olması  hanedan  içinde  Tuğrul,  Çağrı  ve 

Musa  Yabgu  önderliğinde  gelişen  katı  yönetim  biçimlenmesiyle  izah 

edilebilir. Her ne kadar babasına bağlı toplulukların liderliğini üstlenmiş olsa 

da üzerinde Tuğrul Bey’in baskısının varlığı göz ardı edilmemelidir. Nitekim 

Dandanakan  Savaşı’ndan  sonra  kendi  idare  bölgesine  hâkim  olamayıp  -

Yınallılar’ın  reisi  olarak-  Tuğrul  Bey’in  emri  altına  girmesi  bunun  kanıtı 

gibidir.  

                                                                                                                   

Kafesoğlu,  “Selçuk’un  Oğulları  ve  Torunları”,  s.  128;  Turan,  Selçuklular,  s.  138;  Sümer, 


Yüklə 278,05 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   17




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin