Seminar mashg’ulotlari 1-mavzu. Falsafa fanining predmeti, mazmuni va jamiyatdagi roli Muhokama uchun savollar


-MAVZU. BORLIQ – FALSAFANING FUNDAMENTAL KATEGORIYASI



Yüklə 5,02 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə166/452
tarix14.12.2023
ölçüsü5,02 Mb.
#176881
1   ...   162   163   164   165   166   167   168   169   ...   452
Seminar mashg\'uloti FALSAFA

4-MAVZU. BORLIQ – FALSAFANING FUNDAMENTAL KATEGORIYASI 
55 
turar-joy, sof atrof-muhitga ega bo‘lish ehtiyojida o‘z ifodasini topadi. 
Ma’naviy borliq sub’ektiv 
individuallashgan va ob’ektiv (noindividual) ma’naviy borliq sifatida mavjud
. Individuallashgan 
ma’naviy borliq –bu insonning ichki dunyosi, u onglilik va ongsizlikni qamrab oladi. Bunday 
yondashuvga ko‘ra, ruh – individual ong bilan ayniy tushuncha, tor ma’noda esa u tafakkurdir. Ong – 
inson bosh miyasining dunyo borlig‘ini izchil aks ettirish, uni obrazlar va tushunchalarga aylantirish 
qobiliyati. U taassurotlar, sezgilar,kechinmalar, fikrlar, shuningdek, g‘oyalar, e’tiqodlar, qadriyatlar, 
mo‘ljallar, andozalarning ko‘rinmas jarayoni sifatida mavjud. Ong tez oqadigan va bir xil bo‘lmagan 
orqaga qaytmaydigan xususiyatga ega. SHaklan bu jarayon tartibsiz,lekin shu bilan bir vaqtda unda 
muayyan tartib, barqarorlik, struktura, muayyan darajada intizom va iroda mavjud.Inson ongi ayni 
vaqtda uning o‘z-o‘zini anglashi, ya’ni o‘z tanasi, fikrlari va tuyg‘ularini, o‘zining boshqa odamlarga 
bo‘lgan munosabatini va o‘zining jamiyatdagi o‘rnini anglab etishi, ya’ni o‘zini o‘zi bilishdir. 
O‘zlikni anglash – bu ongimizning o‘ziga xos asosidir.Individual ong o‘zining o‘limga mahkumligi 
bilan tavsiflanadi, lekin uning ayrim qismlari noindividual ma’naviy shakl-shamoyil kasb etadi, 
shuningdek, boshqa kishilar mulkiga aylanadi. Xatti-harakatlarda inson ongining fragmentlari 
moddiylashadi, ularga qarab odamlarning niyatlari, mo‘ljallari, maqsadlari, g‘oyalari haqida xulosa 
chiqariladi. Noindividual ma’naviy borliqning o‘ziga xos xususiyati shundaki, uning elementlari 
saqlanadi, takomillashadi va ijtimoiy makon va vaqtda erkin harakatlanadi. 
Ijtimoiy borliq ayrim insonning jamiyatdagi borlig‘i va jamiyatning borlig‘iga bo‘linadi
. Har bir 
inson boshqa odamlar bilan muttasil aloqa qiladi,turli ijtimoiy guruhlar: oila, ishlab chiqarish 
jamoasi, millatning a’zosi hisoblanadi. U boshqa individlar bilan yaqin aloqa qilib yashaydi. 
Odamlarning barcha faoliyati mazkur sotsiumga xos bo‘lgan ijtimoiy munosabatlar,chunonchi: 
siyosiy, huquqiy, iqtisodiy, axloqiy va boshqa munosabatlar doirasida amalga oshiriladi. 
Virtual 
borliq texnologiyasi zamirida birinchi marta XX asr 60-yillarining
o‘rtalarida paydo bo‘lgan 
kompyuterlar yordamida dunyolar modelini yaratish
mumkin
, degan g‘oya yotadi. Virtual (lotincha 
«virtualis» – «mumkin bo‘lgan») – narsalar va hodisalarning vaqt va makonda moddiy mavjudligiga 
qarama-qarshi o‘laroq, ob’ektiv narsalar yoki sub’ektiv obrazlar mavjudligining nomoddiy turi.
 
«Virtual borliq» atamasi 1970-yillarning oxirida Massachuset texnologiya institutida Jeron Lener 
tomonidan o‘ylab topilgan. U 1984 yilda dunyoda birinchi virtual borliq firmasini tashkil etdi. Bu 
atama kompyuterda yaratiladigan muhitda insonning mavjudligi g‘oyasini ifoda etadi. «Virtual 
borliq»atamasi muomalaga amerikalik kinematograflar tomonidan kiritilgan. Ular muayyan 
sabablarga ko‘ra tabiiy yo‘l bilan amalga oshirib bo‘lmaydigan xayoliy imkoniyatlarni belgili – 
grafik shaklda sun’iy amalga oshirish mumkinligi haqidagi kinolentani shu nom bilan chiqarganlar. 
Virtual borliq – inson real borliqda harakat qilayotgani illyuziyasini kompyuterda yaratish imkonini 
beruvchi interaktiv texnologiya
. Bunda ob’ektiv borliqni tabiiy sezgi organlari yordamida idrok etish 
o‘rnini maxsus interfeys, kompyuter grafikasi va ovoz vositasida sun’iy yaratilgan kompyuter 
axboroti egallaydi. Virtual borliq amalda yo‘q narsa, uni qo‘l bilan tutish, uning ta’mi va hidini his 
qilish mumkin emas. SHunga qaramay, u mavjud va inson bu xayoliy olamga kirib, uni nafaqat 
kuzatadi va boshdan kechiradi, balki unga ta’sir ko‘rsatish imkoniyatiga ham ega bo‘ladi, ushbu 
olamda mustaqil harakat qiladi,uni o‘zgartira oladi. 
Virtual olam – inson borlig‘ining o‘ziga xos 
shakli va odamlar ma’naviy aloqasining alohida madaniy ifodasidir.
Ammo virtual borliq real fizik borliqdek lazzat baxsh eta olmaydi, chunki bu borliq ta’sirida vujudga 
keluvchi his-tuyg‘ular ko‘p jihatdan uning o‘zi bilan emas, balki uni biz qanday idrok etishimiz bilan 
belgilanadi. Biz virtual dengizda cho‘milishimiz mumkin, ammo bunda paydo bo‘luvchi his-
tuyg‘ularimiz bu dengizni biz qanday idrok etishimizga bog‘liq bo‘ladi. Virtual tarvuz haqiqiy 
tarvuzdan shirin emas, virtual kolbasa haqiqiy kolbasa o‘rnini bosa olmaydi va hokazo.Virtual 
borliqni odamlar yaratadi. Shu bois virtual borliqda mavjud barcha narsalarning manbai inson 
ongidir. Binobarin, virtual borliq ong, ong osti sohasi va fantaziya chig‘irig‘idan o‘tuvchi fizik 
borliqdan shakllanadi. Virtual borliq ob’ektiv tarzda, ya’ni inson miyasida emas, balki kompyuterda 
mavjud bo‘ladi. Ayni vaqtda, u inson ongining mahsulidir. Inson tomonidan yaratilganidan keyin u 
inson ongidan qat’i nazar yashashda davom etadi, bu ongga har xil ta’sir ko‘rsatadi, mazkur ongning 
mazmuniga – bilimlar, emotsiyalar, kayfiyat hamda ongning boshqa unsurlariga qarab, har xil idrok 



Yüklə 5,02 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   162   163   164   165   166   167   168   169   ...   452




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin