Seminar n 19-asr 2-yarmi — 20-asr boshlarida Oÿrta Osiyo xalqlari madaniyati: Turkistonda fanning rivojlanishi. Ta'lim tizimi. Muhr

Eski musulmon maktabi
Shuningdek, maxsus maktablar - qorixona ham bo'lib , ularda Qur'on qorilari - qorilar tayyorlanar edi.
Islom dinining ibodatlari va tamoyillari.
Qizlar uchun maktablar bo'lib, ularda o'qigandan so'ng ular otyn-bibi - savodli ayollar unvonini oldilar . Ular Qur’on va an’anaviy urf-odatlarni
o‘rgandilar, oilada o‘zini tutish me’yor va qoidalarini o‘rgandilar, odob-axloq qoidalarini o‘rgandilar.
Machine Translated by Google

---

2. Turkiston o‘lkasidagi rus-analiy va yangi uslubdagi maktablarni qiyosiy tahlil qiling.
Rus tilidagi maktablar
Yangi usul maktablari
Ushbu maktablarning maqsadi mahalliy aholi bolalariga
rus tilini o'rgatish va ularni Evropa va rus madaniyati qadriyatlari bilan
tanishtirish, ularni rus tiliga tayyorlash edi.
Yangi usul maktablari jadidchilik harakatini kuchaytirishga xizmat qildi,
harakat yetakchilari faoliyatini yoritib berdi, shuningdek, turkiy xalqlar
milliy g‘oyasi va milliy ma’naviyati birligini ta’minladi.
uning mustaqilligi uchun.
Ularning ta’lim-tarbiya tizimida o‘quvchilarda Vatanga muhabbat
tuyg‘ularini singdirishga asosiy e’tibor qaratildi, milliy davlatchilik va
madaniyat, xalq oldidagi mas’uliyat tuyg‘ularini shakllantirishning
mafkuraviy asoslari ishlab chiqildi, ong nishlari yetishtirildi,
mehnatkash. Vatan farovonligi va kurashi
Kattalar uchun kechki kurslar bo'lgan rus tilida maktablar ham mavjud edi.
Bu maktablar Turkistondagi mahalliy aholi vakillari dunyoviy ta’lim olgan ilk
yevropacha maktablar edi.
Turkistondagi yangi usuldagi maktablarda diniy taÿlimga katta eÿtibor
qaratildi – barcha soatlarning 80% gacha – dunyoviy fanlar elementlarini
oÿz ichiga olgan va mahalliy tillarni bilish. Masalan, nomi tilga olingan
Munavvar-qora maktabida beshinchi sinfda haftasiga 11 soat (vaqtning
44%) diniy matnlarni o‘rganishga – Qur’on o‘qishga, aqidalarni o‘zlashtirishga
va hokazolarga, 9 soati – kitoblarni o‘rganishga ajratilgan. odob-
axloq qoidalari va tasavvuf shoiri So‘fi-Allayor she’rlarini o‘qish, qolgan
5 soati dunyoviy mavzularda (2 soat
Yangi usul maktablarining diniy maktab va madrasalardan farqi shundaki,
yangi maktablarda nafaqat islom dini va uning tarixi, balki turkiy
xalqlar tarixi ham o‘qitiladi. Viloyatdagi ilk jadid maktablari Buxoro, Toshkent,
Qo‘qon, Andijon va Xivada ochilgan.
Bu maktablarda o'quvchilar sinflarga bo'lingan - rus va ona tili. Maktabda
rus oÿqituvchilari ishlagan, qoidaga koÿra, ular maktabda rus tili va
arifmetikadan dars bergan Toshkent oÿqituvchilar seminariyasi
bitiruvchilari hamda mahalliy til, arab tili va yozuvidan dars beradigan
mahalliy millat oÿqituvchilari, odatda mullalar edi. , va musulmon
e'tiqodining asoslarini o'rgatgan. Qoidaga ko'ra, darsning dastlabki ikki
soatini o'qish, yozish va adolatni o'rgatgan rus o'qituvchisi o'qidi.
1884-yil dekabrda Toshkentda rus millatiga
mansub birinchi maktab ochildi . Keyinchalik ularning soni to'rttaga
ko'paytirildi. Ushbu maktablarni moliyalashtirish aralash tamoyil asosida
amalga oshirildi: qisman viloyat hokimligi mablag'lari, qisman xayriya
mablag'lari hisobidan. Ushbu maktab to'rt yillik o'qish kursini taqdim etdi.
Ba'zi hollarda tayyorgarlik sinflari ham bo'lgan. Rus tilidagi maktabda
o'qiyotgan o'quvchilarning yoshi 7 yoshdan 17 yoshgacha edi. Maktabda
o‘g‘il-qizlar o‘qidi. Keyinchalik bor edi
Viloyatda mahalliy ziyolilar, jadidchilik harakati vakillari tomonidan
milliy madaniyat, e’tiqod, mahalliy urf-odat va an’analarga asoslangan
maktablar ochildi. Bunday yangi uslubdagi maktablarda tarix,
matematika, geografiya, ona tili kabi fanlar ham o‘qitildi.
Ikki yillik rus millatiga mansub qizlar maktablari ochildi.
viloyat hokimligining keyingi quyi bo'g'indagi mansabdor shaxslari.
Bu maktablarda rus tilini o‘qitish birinchi o‘quv yilidan boshlangan.
Bular 19-asrda Turkiston oÿlkasi rus maÿmuriyati tomonidan mahalliy
aholining rus boÿlmagan millatlar farzandlariga taÿlim berish uchun ochilgan
boshlangÿich taÿlim maktablaridir.
Machine Translated by Google

---

Markaziy Osiyo aholisi yangi usul maktablariga shubha bilan qaragan. Konservativ elitaning ko'plab vakillari ularni ko'rdilar
Kechki rus maktablari ham shaharlarda faoliyat ko'rsatdi, ularda kattalar
o'quvchilari (haftada uch marta) o'qishning asoslarini o'rganishlari mumkin edi.
Yangi usuldagi maktablarda ta'lim ko'pincha 4 yil, kamroq 6 yil edi
talabalar bilan rus tilida suhbatlashdi va ikkinchi ikki soat o'tkazildi