SəRBƏst iŞ Elmi rəhbər: Tələbə: Cəfərova Leyla Bakı-2023 plan

AZƏRBAYCAN DÖVLƏT PEDEQOJİ UNİVERSİTETİ

Fakültə: Tarix və Coğrafiya

İxtisas: Sosial iş
Fənn: Sosial işə giriş
Qrup: SOİ2302
Kurs: 1
Mövzu: “Sosial iş sistemi”

SƏRBƏST İŞ

Elmi rəhbər:

Tələbə: Cəfərova Leyla
Bakı-2023


PLAN
Giriş
1. Sosial işin mahiyyəti
2. Sosial işin məqsəd və vəzifələri
3. Sosial iş sistemi
4. Sosial iş institutlarının ümumprofilli və ixtisaslaşmış növləri
Nəticə
Ədəbiyyat

GİRİŞ
Sosial iş elə bir ixtisasdır ki, o, fərdlərə, icmalara öz sosial funksiyaların həyata keçirmək üçün onların bilik və bacarıqlarını artırır, onların öz məqsədlərinə çatmaları üçün bela insanlara münasib sosial şərait yaradır. Sosial iş bir ixtisas kimi insanların rifahı üçün müəyyən sosial dəyişikliklar hayata keçirir, onların rifahını yüksəltmək üçün daxili güclərinə, daxili potensiallarına arxalanmağa yönəlir.


1. Sosial işin mahiyyəti
21-ci əsrdə cəmiyyət və insan problemlərini həll etmə nöqtəsində çox əhəmiyyətli bir rolu olan sosial iş təcrübəsinə və peşə işçilərinə həmişəkindən daha çox ehtiyac duyulur. İlk əvvəl onu bilək ki, Sosial iş bir peşədir. Bunun yanında tətbiq istiqaməti olan bir intizam sahəsidir. Bu xüsusiyyət onu universal etməkdədir. Sosial işin elm və peşə olması ona xas konseptual quruluşun varlığını göstərir. Anlayışlar elmə istiqamət verir. inkişafı o sahədəki elmi quruluşun inkişafını göstərir. Sosial iş baxımından anlayış, ictimai işin xüsusiyyətlərini, fəlsəfəsini, məqsədini, dəyərlərini, xidmət sahəsinə və məsələlərinə dair həqiqəti göstərir. Universal bir peşə olaraq qəbul görən sosial iş (social work) uzun müddət sosial rifah anlayışıyla eyni görülmüşdür. Sosial işi hər təyin edən, etdiyi tərifi, başında sahib olduğu yanaşmaya dayamıştır. Sosial iş mövzusundakı əsas mənbələrə baxdığımızda təməl yanaşmaları belə təsnif etmək mümkündür:
1. Sosial işi insanların problemlərinin həll edilməsinə yönəlmiş bir peşə olaraq ələ alan təriflər.
2. Sosial işi sosial rifah sahəsinə bağlı olaraq ələ alan təriflər.
3. Sosial işi bir sosial təşkilat olaraq ələ alan təriflər Sosial iş insanların onları əhatə edən mühitdə mümkün qədər daha yaxşı fəaliyyət göstərmələri üçün onlara yardım etməyə istiqamətlənmiş peşədir.
Duyana (2010) görə sosial iş bir həmrəylik və kömək etmə sənətidir.Adından da aydın olacağı kimi sosial hədəf alır və elmi qanun, üsul və texnikalar vasitəsilə insanlara xidmət etməyi məqsəd olaraq qarşısına qoyur. Sosial işin funksiyası və sosial iş mütəxəssislərinin cəmiyyət içində reallaşdırdığı rollar və məsuliyyətlər cəmiyyətdə meydana gələn dəyişikliklərdən əhəmiyyətli ölçüdə təsir edir. Sosial iş insanla çalışır, insanın özündən ya da ətrafından doğan problemlərinin həll edilməsini nəzərdə tutur. İnsanın və cəmiyyətin, cəmiyyət qaynaqlarını tapmaq, inkişaf və tamca istifadə gücünü və bacarığını qazanmasını nəzərdə tutur. Bu yolla da adam və cəmiyyətin öz problemlərini öz gücüylə çözebilmesi yetişkinliyini çatmasına səylər. Problemli olan adam və cəmiyyətin problemini qəbul etməsi, üzərində düşünməsi, həll yollarını araşdırıb tapması və həll üçün cəhdlər olması prosesi ictimai iş peşəsinin tətbiq müddətidir. Şübhəsiz bu müddət peşə prinsiplərə, qanun, üsul və texnikalara görə yaradılmaqdadır (Tomanbay, 1992, 134).Sosial xidmətlər, ümumi məzmunda insanların fərdi və ictimai xoşbəxtliyi üçün verilən hizmetlerdir.Hər peşə o məqsədi bünyəsində saxlayar deyəcəksiniz, ki, doğrudur. Ancaq, ictimai iş, insanla, onun ruhi və ictimai dünyasına səslənən, ruhi və ictimai tarazlıqlarını güdən və insanla birbaşa ünsiyyət quraraq edilən nadir peşələrdən biridir (Agy, 1999, 5) Sosial işçilər sosial planda müdafiə edilməmiş təbəqələrə (yaşlılar, əlillər, ailə mühitindən məhrum olmuş uşaqlar, QİÇS-ə yoluxmuş insanlar, qanunla münaqişədə olan insanlar, risk qruplarına aid digər şəxslər) həm bilavasitə yardım edərək onların qarşılaşdıqları problemlərin qarşısını almağa çalışırlar, həm də bu təbəqələrinin maraqlarının təmin edilməsinə və hüquqlarının müdafiə edilməsinə yönəlmiş qanunverici aktların və dövlət proqramlarının hazırlanmasında yaxından iştirak edirlər.
Bredford Çifor və Çarlz Horejsinin (2005) verdikləri tərifə əsasən sosial işçi:
• Əsaslı peşə hazırlığına malikdir
• Əsasən əhalinin zəif müdafiə olunmuş təbəqələrinə özlərini, ətraflarındakı şəxsləri və sosial müəssisələri dəyişməyə istiqamətlənmiş spesifik xidmətləri göstərir
• Insanlara sosial ehtiyacları qarşılamağa və mövcud çətinlikləri aradan qaldırmağa yardım edir ki, onlar maksimum səviyyədə yaxşı həyat tərzi sürə bilsinlər və cəmiyyət üçün faydalı şəxslər olsunlar.
Beynəlxalq Sosial İşçilər Federasiyası tərəfindən sosial iş üçün müxtəlif illərdə aşağıdakı təriflər qəbul etmişdir;
1957-ci il- sosial iş, insanların və qrupların cəmiyyətə daha yaxşı uyğunlaşmaları üçün göstərilən köməyin sistematik bir yoludur. Sosial işçi, cəmiyyətə dəyişiklik gətirmək məqsədinə kömək etmək üçün müraciətçinin daxili resurslarını və kənar stimullarını təkmilləşdirməkdə onlarla birgə işləyir. Digər peşələr kimi, sosial iş də, mütəxəssis biliyinə, habelə müəyyən prinsip və bacarıqlara əsaslanır.
2000-ci ilin iyul ayında Beynəlxalq Sosial İş Məktəbləri Assosiasiyası (BSİMA) və Beynəlxalq Sosial İşçilər Federasiyası (BSİF) sosial iş üçün aşağıdakı tərifi qəbul etmişdir:
Sosial iş peşəsi sosial dəyişiklikləri, insanlar arasında münasibətlərdə problemlərin həll edilməsinin və rifahı yaxşılaşdırmaq məqsədilə insanlara səlahiyyətlərin və sərbəstliyin verilməsini təbliğ edir. Insanların davranışları nəzəriyyələrindən və sosial sistemlərdən istifadə etməklə, sosial iş insanların öz mühiti ilə münasibətlərinə müdaxilə edir. Insan hüquqları və sosial ədalət prinsipləri sosial iş üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir.
2014-cü il – Sosial iş, təcrübəyə, o cümlədən sosial dəyişikliyi və inkişafı, sosial birliyi, habelə insanların səlahiyyət və azadlıqlarını dəstəkləyən akademik tədrisə əsaslanan bir peşədir. İnsan haqları, sosial ədalət, kollektiv məsuliyyət, eləcə də müxtəlifliyə hörmət prinsipləri, sosial işin mərkəzində dayanır.
Sosial işdə “insan” konsepsiyası Sosial iş peşəsinin əsasında insanların məhz sosial varlıq kimi dərk və qəbul edilməsi durur.
Sosial iş peşəsinin əsasında duran əsas məqam məhz insanlar arasında olan qarşılıqlı asılılıqdır, sosial münasibətlərə əsaslanan bu peşə insanlara bu münasibətlərin və əlaqələrin keyfiyyətinin təkmilləşdirilməsində yardım edir, insanların sosial fəaliyyətinin artırır.