SƏRGÜZƏŞTİ-MƏRDİ-XƏSİS (Hacı Qara)

Hacı Qara: Vallah, indi macalım yoxdur. Sonra danışarıq. Hələ zəhmət çəkin, gedin! 

Heydər bəy: A kişi, bizi qovmayacaqsan ki? Nə tövr adamsan! 

Hacı Qara: A başına dönüm, mən ki qovmuram. Təvəqqə edirəm. Axı kasıb adamam, siz 

mənim zərərimə razı gərək olmayasınız! İndiyədək siz gəlməsəydiniz, beş-on top çit, qədək 

satmışdım. 

Heydər bəy: Əsgər bəy əcəb adam yanına gətirdi bizi! Durun gedək, bundan fayda yoxdur! 

Əsgər bəy: Heydər bəy, sən allah, sən dinmə! Hacı, incimə, bir qəlyan ver çəkək, bu saatda 

gedərik. 

Hacı Qara: Oğlum ölsün ki, dəxi kisədə tənbəki yoxdur. Elə axırı idi ki, silkələdim, 

doldurdum. Xoş gəldiniz! 

Əsgər bəy: Hacı, doğru deyirmişlər ki, bir adamdan allah alsa, bəndə vermək ilə dövlət 

olmaz. Mən ki, bilirəm sən Ağcabədidə üç aydır, üç top çit, qədək satmıyıbsan, dərya zərərin 

vardır. Biz gəlmişik ki, on beş günün içində sənə yüz manat xeyir yetirək; çifayda bəxtin 

işləmədi, xudahafiz! 

 

Ayağa durub çevrilirlər getməyə. 

 

Hacı Qara: Bura baxın görüm, nə deyirsiniz? Necə on beş günün içində yüz manat? 

Əsgər bəy: Dəxi nə deyək? Sən ki, qulaq asmadın, bizi aşkara qovdun. 

Hacı Qara: A kişi, nə vaxt mən sizi qovdum? Oturun, oturun aşağı, allahı sevirsiniz, 

cəhənnəm olsun alış-veriş! Oturun aşağı! Mən bilmədim ki, siz inciyəcəksiniz, yoxsa yüz 

tümən zərərə düşsəydim də, sizə heç deməzdim. Məndən bir kimsənə güldən ağır söz eşitdiyi 

yoxdur! 

Əsgər bəy: İndi ki belədir, baş üstə, oturaq, deyək ki, mətləb nədir. 

 

Hamısı təzədən otururlar. 

 

Hacı Qara: Di söyləyin görüm, Hacı qadanızı alsın, yüz manat xeyir hardan yetişəcək? Bu 

xeyiri yetirən kimdir? 

Əsgər bəy: Bu xeyri yetirən Heydər bəydir. (İşarə edir Heydər bəyə.) 

 

8

Hacı Qara: Hardan yetirəcək? Vay sənin qadan alım, Heydər bəy! Qəlyan doldurummu? 

Ağrın mənə gəlsin! 

Heydər bəy: Tənbəki yoxdur, nədən dolduracaqsan? 

Hacı Qara: Torbada var. Sən təki qəlyan çək! (Tez əlin uzadıb torbadan tənbəki çıxarıb, 

qəlyanı doldurub Heydər bəyə təvazö edir, üzün çevirir Əsgər bəyə.) Di söylə görüm, necə 

yetirəcək? 

Əsgər bəy: Hacı bu qədər mal ki, bura tökübsən, heç bir qazanc bundan varmı? 

Hacı Qara: Nə bilim, varmı, yoxmu, sözünü de! 

Əsgər bəy: Hacı, Heydər bəyin qoçaqlığını sən bilirsənmi? 

Hacı Qara: Bəli, deyirlər ki, qoçaq adamdır! 

Əsgər bəy: Hamı bilir ki, Qarabağda Heydər bəyin adı gələndə quş qorxusundan qanad salar! 

Hacı Qara: Bu zəmanədə çox qoçaqlıqdan isə, ağrın alım, adamın cibi pul ilə dolu olsa 

yaxşıdır. 

Əsgər bəy: Qoçaqlıq da olmasa, pul olmaz. Hacı, sözümə qulaq as! İndi firəng malı 

görürsənmi necə baha olub? Təbrizdə arşını bir abbasıya alınan çit burda altı şahıya satılır. 

Girvənkəsi bir manata alınan çay burda manat yarıma göydə gedir, heç bilirsənmi bunun 

səbəbi nədir? 

Hacı Qara: Xeyir, bilmirəm! 

Əsgər bəy: Səbəbi odur ki, qarabağlıların, erməni yasavullarının, gömrükxana qaravullarının 

və kazakların qorxusundan quş quşluğu ilə Arazın o tayına səkə bilmir. 

Hacı Qara: Yaxşı, siz istəyirsiniz ki, quşdan da zirək olub Arazın o tayına səkəsiniz? 

Əsgər bəy: Əlbəttə, bizim Araz aşığımızdandır, Kür topuğumuzdan! Heydər bəy ki, bizim 

yanımızda ola, qaravul bizə nə eyliyə bilər! 

Hacı Qara: Olan, qaravulları, yasavulları qırağa qoy, kazaklar olmasa, vallah, ayda iki yol 

Təbrizə gedib qayıdaram! Qaravul, yasavul mənə nə eliyəcək? Mən allahın lütfü ilə yalqız 

oların iyirmisinin öhdəsindən gələrəm. Ancaq rus adı gələndə bağrım yarılır. Oların qılınc-

tüfəngi o qədər məni qorxutmur ki, silisti, apar-gətiri canıma vəlvələ salır. Doğrusu, 

kazaklardan çox xəta var! 

Əsgər bəy: Eh, biz əlli yolun bilirik, kazakları alladıb elə yerdən keçərik ki, izimizi-tozumuzu 

görməzlər. 

Hacı Qara: Bəs indi mənim yanıma gəlməkdən qərəziniz nədir? 

Əsgər bəy: Qərəzimiz odur ki, milçək gözünə qona-qona sən burda nə qazanacaqsan? Dur, 

çoxlu pul götür, bizə də ver, özün də saxla, gedək. Bizim alış-verişdən başımız çıxmaz. 

Təbrizdə sən bizə də, özünə də xirid ələ. Biz də səni sağ-salamat malın ilə gətirək bura 

çıxardaq. On beş günə yüz qızıla əlli qızıl qazanc olur. Bizə verdiyin pulun qazancın bizə ver, 

öz pulunun qazancın özün götür. 

Hacı Qara: Yaxşı, sizə verdiyim pulun faydası necə olsun? 

Əsgər bəy: Axı, faydasının əvəzinə biz də sənə yaxşılıq edirik; səni quldurdan ötürürük, 

qazanc yetiririk, dəxi artıq nə istəyirsən? On beş günə bizdən puluna fadla istəmək sənə ayıb 

deyilmi? Bizsiz ki, sən nə gedə bilərsən, nə mal gətirə bilərsən! 

Hacı Qara: Niyə gedə bilmirəm? İstəsəm bu gün gedərəm. Heç kəs də məndən bir çöp ala 

bilməz! Mən özüm neçə yol quldura rast gəlmişəm, dava eləmişəm. 

Əsgər bəy: A canım, yüz əjdaha olasan, bu yola yalqız gedib gələ bilməzsən! Biz ki, sənin 

rəşidliyini danmırıq. 

Hacı Qara: Doğrusu, mən faydasız pul verməyə öyrənməmişəm. Əgər pulumun faydasın 

çıxarsanız, sözünüzə qulaq asaram. 

Əsgər bəy: Adama yüz qızıl versən, on beş günə nə qədər fayda istəyəçəksən? 

Hacı Qara: Beş qızıl yüz qızıla fayda götürrəm. Artıq hər nə qazansanız sizin olsun. 

Əsgər bəy: (Heydər bəyə, Səfər bəyə üzün çevirib) Yoldaşlar, nə deyirsiniz, razısınızmı? 

Heydər bəy və Səfər bəy: Dəxi nə eyliyək, razıyıq! 

 

9

Əsgər bəy: Hacı, di pul hazır elə! 

Hacı Qara: Ha vaxt gedirsiniz? 

Əsgər bəy: Bu axşam gərək yola düşək! 

Hacı Qara: Çox yaxşı, pul hazırdır. Gedin, geyinin, axşam çağı gəlin bizim evə. Mən də 

atımı, əsbabımı tədarük edim, yola düşək. 

Bəylər: (ayağa durub) Xudahafiz, Hacı! (Gedirlər.) 

Hacı Qara: (dallarınca)Xoş gəldiniz, axşam vaxtı qayıdın! 

Bəylər: Xatircəm ol. (Uzaqlaşırlar.) 

Hacı Qara: A kişi, canım çıxdı dəxi bu köpək oğlunun malının üstündə oturmaqdan! 

Qiyamətədək bu satılmayacaqdır. Deyirlər firəng malı alıb satma, sövdagərlik eliyirsən, 

qızılbaş, rus malı al, sat. Mən başıma nə kül töküm! Bu qızılbaş, rus malı bəs niyə satılmır? 

Xeyir, bir elə iş olmasa, mən bu zərəri ölüncə ödəyə bilməyəcəyəm! Durum gedim evə, 

tədarükümü görüm. Bir belə xeyir az ələ düşər, yoxsa qüssədən dər-dəcər ollam. (Dükanı 

yığışdırıb bağlayıb gedir.) 

 

Bu vaxt məclisin vəzi dəyişilib Hacı Qaranın evi nəzərə gəlir. Hacı Qara, əlində açar, 

sandığın ağzın açır, torbadan qızıl çıxardır. Üç yüz qızıl sanıyıb əlahiddə kisələrə qoyur, 

sonra gedir tüfəng, tapançasını, xəncərini, qılıncını gətirir, yığır qabağına. Bu halda arvadı 

Tükəz yetişir. 

 

Tükəz: A kişi, nə qayırırsan? Bu yaraq-əsbabı qabağına niyə tökübsən? 

Hacı Qara: Səfərim var, yola çıxacağam! 

Tükəz: De görüm, hara gedəcəksən? 

Hacı Qara: Sənə deməli deyil! 

Tükəz: Necə, deməli deyil? Quldurluğa ki getmirsən, məndən gizlirsən. 

Hacı Qara: Elə bir elə zaddır! 

Tükəz: Bəs elə zad isə, heç vaxt gedə bilməzsən! Dur ayağa, get dükanına malını sat! 

(Yaraqları yığışdırır.) 

Hacı Qara: Dükanı allah batırsın, malı yoxa çıxsın! Satılır məgər! Qoymazsan başımın 

çarəsin görüm? 

Tükəz: A kişi, başına nə gəlibdir, çarəsin görəsən? Nə danışırsan? 

Hacı Qara: Dəxi nə gələcəkdir. Evim yıxılıb-gedib. Düz yüz manat indiyədək zərərim var. 

Boğazıma çörək getmir! 

Tükəz: Səni görüm boğazın elə tutulsun ki, su da ötməsin, ay göyərmiş! Uşaq aşıq yığan 

kimi, bu qədər pulu yığıb nə eləyəcəksən? Yüz il ömrün ola, yeyəsən, geyəsən, içəsən, sənin 

pulun tükənməz. Yüz manat zərərdən ötrü nə özünü öldürürsən? 

Hacı Qara: Min kərə sənə demişəm ki, sən arvadsan, get arvadlığına, mənə öyüd, nəsihət 

vermə! Yaraqları yerə qoy! (Əlin uzadıb tüfəng, tapançanı dartıb alır.) 

Tükəz: Yəni, sən bu yaraqları qurşanıb onlar ilə adam qorxudacaqsan? Bu tüfəng, tapançanın 

iyirmisin üstünə götürsən, mən bu arvadlığım ilə səndən qorxmanam! Torpaq sənin başına! 

(İki əlli başına qarıyır.) 

Hacı Qara: Səni lənətə gələsən, arvad! Toxumunuz yer üzündən götürülsün! İtil buradan! 

Tükəz: Kişi, dəli olubsan? Mən evimdən hara itiləcəyəm? De görüm, hara gedirsən? 

Hacı Qara: Cəhənnəmə, gora! Əl çəkməzsən? Nə istəyirsən məndən? 

Tükəz: Kaş cəhənnəmə, gora indiyədək getmiş olaydın! O günü görərəmmi toy-bayram 

edəm. Çifayda, Əzrailin yolu yumrulsun ki, sənin kimi murdarı yer üzündə qoyub gözəl 

cavanları qara torpaq altına yollayır! 

Hacı Qara: Yer üzündə qalan murdarların biri sən özünsən ki, tövqi-lənət olub keçibsən 

mənim boğazıma! Mən ömrümdə bir kimsəni incitməmişəm, bir kimsəyə bir zərər 

yetirməmişəm! Mən niyə murdar oluram? 

 

10

Tükəz: Bir kimsəyə zərər yetirməmisən, xeyir də verməmisən! Ondan ötrü murdarsan ki, öz 

malını nə özün yeyib-içirsən, nə əyalına məsrəf edirsən. Sən ölsən, heç olmazsa arvad-uşağın 

doyunca çörək yeyər. 

Hacı Qara: Arvad-uşaq zəhirmar yesin! 

Tükəz: Sənin evində zəhirmar da tapılmaz; olsaydı, onu da qıyıb bizə verməzdin! (Bu halda 

bəylər çığırır.) 

Bəylər: Hacı! Hacı! 

Hacı Qara: Arvad, çəkil get, adamlar gəlir! (Tükəz tez uzaqlaşıb qapının dalısından qulaq 

asır.) 

Bəylər: (geyinmiş içəri girirlər) – Səlam-əleyk, Hacı! 

Hacı Qara: Əleyküməssəlam. Hacı qadanızı alsın, buyurun əyləşin! 

Əsgər bəy: Hacı, hazırsanmı? 

Hacı Qara: Bəli, başına dönüm, hazıram. Pulları da budur, ayırmışam; amma Hacı ağrını 

alsın, üç yüz qızılı mən özüm Təbrizdə gözünüzün qabağında çaya, parçaya verrəm, əlinizə 

tapşırram, gətirərsiniz! 

Əsgər bəy: Elə niyə, Hacı? Burda tapşıranda nə olar? 

Hacı Qara: O yaxşıdır, qadan alım! Heç təfavütü yoxdur. 

Əsgər bəy: Eybi yoxdur, olsun. Di dur gedək! 

Hacı Qara: Bir az dayanın, qulbeçənizi göndərmişəm atlarımı, nökərimi gətirməyə. 

Əsgər bəy: Neçə at götürürsən, Hacı! 

Hacı Qara: Üç at, ağrın alım! Birin qulbeçəniz minəcək, birin özüm, birini də yuklərik, nökər 

başın çəkər. Siz neçə at göturürsünüz? 

Əsgər bəy: Bizim də hər birimizin iki atı var: biri yük üçün, biri minik üçün. Bu yaraq-əsbab 

sənindir, Hacı? 

Hacı Qara: Bəli! 

Əsgər bəy: Çox yaxşı. Di bəs geyin! 

Heydər bəy: Vallah, Hacı, səni tanımayan adam olsa, görəndə bağrı yarılacaq. 

Səfər bəy: Vallah, mənim Hacıya bu gümanım yox idi. 

Hacı Qara: Adam iş vaxtında tanınar, qadan alım! Siz məni elə arşın ölçən bilib saya 

salmırsınız. Amma, inşallah, görərsiniz ki, mən qorxaqlardan deyiləm! Təəccüb edirəm bir 

para qaçaqçılara ki, hər yoldan yetənlərə mallarını verib boş qayıdırlar. 

Səfər bəy: Hacı, mal tutanlar bilmirsən necə hiyləgərdirlər. Yasavul-qaravul libasında ki, 

adamın gözünə görükmürlər. Görürsən ki, bəzi vaxt ya palanlı at, ya eşşək minib, bəzi vaxt 

piyada, yaraqsız-əsbabsız qabağına rast gəlirlər, nə biləsən. Deyirsən ki, fəqir yoldan ötəndir. 

Elə ki, qapaqap yavuqlaşanda, yaraq-əsbab bilmirsən ki, haradan tapıldı. Dəxi əl açmağa heç 

macal olmur; soyurlar, hər nəyin var alırlar. 

Hacı Qara: Bular tamam qorxaqlıqdan və ehtiyatsızlıqdan adamın başına gəlir. Heç kəsi 

gərək adam özünə yavuq qoymasın. İstər hər libasda olsa da. Bircə mənə rast gələlər, görələr 

onların başına nə gətirrəm! Hamısına tövbələtmə verrəm ki, dəxi heç qaçaqçının qabağın 

kəsməsinlər! 

Səfər bəy: Bəli, doğru deyirsən, adam gərək qorxaq olmaya, ehtiyatını əldən qoymaya! 

 

Bu halda Kərəməli—Hacının nökəri və oğlu Bədəl içəri girirlər. 

 

Kərəməli: Ağa, atlar hazırdır, hara gedəcəksən? 

Hacı Qara: Təbrizə! 

Kərəməli: Təbrizə məni də istəyirsən aparasan? 

Hacı Qara: Bəli! 

Kərəməli: Nədən ötrü gedirsən, ağa? 

Hacı Qara: Sənin nə vecinə? 

 

11

Kərəməli: Necə vecimə deyil? Axı deyirsən, səni də aparıram. Bəs bilməyim ki, mən nəyə 

gərəyəm? 

Hacı Qara: Gedirəm xiridə. Mal alıb ata yükləyəcəyəm, sən çəkə-çəkə gətirəcəksən. 

Kərəməli: Ay ağa, havaxt başburt aldın ki, Təbrizə gedirsən? 

Hacı Qara: Başburt lazım deyil. 

Kərəməli: Elə olsa, mən getmənəm. Mən bir yol buradan Səlyana bilitsiz getmişdim, murov o 

qədər döydürdü ki, indi də ağrısı yaddan çıxmayıbdır. 

Əsgər bəy: Qorxma, murov heç vaxt bizim getdiyimizi bilməz! 

Kərəməli: Doğrusu, mənim vədəm yaxınlaşıbdır, çıxıb özgəyə nökər duracağam. Hacı çox az 

muzd verir; bir də, qarnım doymur. Mən gedən də deyiləm. 

Əsgər bəy: Sən bu səfər get. Yolda qarnın tutduqca biz sənə çörək verərik. Hər birimiz də bir 

top çit bağışlarıq. 

Kərəməli: Hacı da bağışlarmı? 

Hacı Qara: Yükü sağ-salamat gətirib çıxarsan mən də çalışaram sənin xeyrin üçün sənə 

verilən çitləri çox baha sataram. 

Kərəməli: Olsun! 

Hacı Qara: (hamısı çölə çıxırlar, sonra) Buyurun, gedək! 

Tükəz: (məclisə gəlir, yalqız) Bay, evinizi allah yıxsın! Kişiciyi tovluyub qaçaq mala 

apardılar. Başına bir iş gəlsə uşaqcıqlarım yetim qalaçaq! Vay-vay! (Dizinə çırpır gedir.) 

 

Pərdə salınır. 

 

ÜÇÜNCÜ MƏCLİS 

 

Üçüncü məclis vaqe olur Arazın kənarında. Qızılbaş səmtində; bəylər və Hacı Qara 

Təbrizdən qaçaqmal alıb qayıdıblar Arazın kənarına, piyadalanıb yığışıblar qırağa. Araz 

qıjhaqıj axır; dumanlı gecədir; gah-gah ildırım çaxır. 

 

Heydər bəy: Buradan indi keçmək olmaz. Gərək bir dörd verst aşağıda küy-qalmaqal salaq, 

kazaklar tamam aşağı ensinlər, sonra qayıdıb buradan keçək. 

Əsgər bəy: A kişi, indi bu dumanda, çiskində kazaklar tamam dam altına yığışıblar. Arazın 

qırağında cin də tapılmaz, gəlmişkən keçək. 

Heydər bəy: Heç vaxt olmaz! Mən Arazdan bu taya çox oğurluğa gəlmişəm; kazakların 

həmişə Arazın qırağında busqusu olur. 

Hacı Qara: Heydər bəy doğru deyir. Ehtiyatı əldən qoymamaq gərək! O deyən kimi edək. 

Səfər bəy: Hacının sözü doğrudur. Gedək aşağıda küy salaq. Hacı, sən yüklərin yanında qal. 

 

Bəylər uzaqlaşırlar aşağı. Bir azdan sonra küy-qalmaqal qopur. Yuxarıdan kazaklar yaraqlı-

əsbablı başlayırlar beş bir, üç bir aşağı enməyə. 

 

Kazaklardan birisi: Ax, məlunlar! Yəqin quldurdular, at qovub gətirib keçirmək istəyirlər! 

İkincisi: Mən belə bilirəm qaçaqçıdırlar! 

Üçüncüsü: Hər kim olsa, haqqına fikir çəkərik.  

 

Kazakların dalı kəsilir. Bir azdan sonra qalmaqal sakit olur. Bəylər Hacı Qaranın yanında 

olurlar. 

 

Heydər bəy: Di tez olun, keçin! Dayanmaq vaxtı deyil. 

 

Hamı tökülürlər Araza, ortasında Hacı Qaranın atı büdrüyür. Hacı Qara atdan enib düşür 

 

12

suya, axır kənardan suya uzanan söyüd ağacının budağına iki əlli yapışıb sallanır, çağırır. 

 

Hacı Qara: Ay aman, Heydər bəy, Səfər bəy, Əsgər bəy, yetişin, mən boğuldum! 

Heydər bəy: Hacı, haradasan? 

Hacı Qara: Burda, söyüd ağacına yapışıb sallanmışam! 

Heydər bəy: Ay evin yıxılsın, bir elə dərin yerə düşübsən ki, səni çıxarmaq heç mümkün 

deyil! 

Bədəl: A başınıza dönüm, mənim atamı çıxardın! 

Kərəməli: A gədə, qoy boğulsun, malı, dövləti tökülsün qalsın, beş gün yeyin, için, kef edin! 

Nəyinə gərəkdir qaydına qalırsan! 

Əsgər bəy: Gədə, danışma! Xurcundan sicimi çıxart, bura ver! (Kərəməli sicimi tez çıxardıb 

verir.) 

Heydər bəy: Əsgər bəy, tez sicimi gətir! (Əsgər bəy sicimi yetirir.) 

 

Heydər bəy: Hacı, sicimi atırıq, tut! 

Hacı Qara: A qurbanınız olum, tuta bilmənəm. Əlimi budaqdan üzsəm, su güclüdür, məni 

aparacaq, halqa edin, atın, belimə düşsün! 

 

Heydər bəy sicimi halqa edib tulluyur, düşür Hacı Qaranın boğazına, çəkir. Hacı Qara iki əlli 

sicimdən yapışıb boğula-boğula qırağa çıxır, suyu səpələnir. 

 

Hacı Qara: Evin yıxılsın məni bu günə salan! Qapın çırpılsın məni dükanımdan avara qoyan! 

Heydər bəy: Hacı, səfərdə adamın başına çox iş gələr, gərək darılmamaq! Söylənmək vaxtı 

deyil, indi üstümüzə tökülərlər. Tez gərək qıraqdan uzaqlaşaq, qamışlıqda gizlənək. Gecə 

yarısı adam yatan vaxtda yola düşək.  

 

Hamısı tez qıraqdan uzaqlaşıb gözdən itirlər. Sonra on nəfər yaraqlı-əsbablı ermənilər bu yan 

tərəfdən yetişirlər. 

 

Ohan: (Ermənilərin yüzbaşısı) Qoççum Sərkis, qoççum Karapet, qoççum Qəhrəman, siz 

mənim yanımda durun, qabaqda tüfənglərinizi hazır edin, mən havaxt deyərəm, o saatda atın, 

vurun! Mən sizi adbaad murova nişan verib istəmişəm, siz mənim yanımda olandan sonra yüz 

qaçaqçı da olsa, öhdəsindən gəlləm. Ay qalan uşaqlar, siz bizim dalımızda olun, qorxmuyun. 

İnşallah bizi görən kimi yükləri töküb qaçacaqlar. Qaçmasalar, əl açsalar, allah bilir, hamısını 

xingəl kimi doğruyacağam! 

Sərkis: A yüzbaşı, hansı tərəfdən gələcəklər? 

Ohan: Bax, elə qabağımızdan gələcəklər. Qasid xəbər gətirib ki, burdan başqa gələsi yolları 

yoxdur. Sərkis, muğayat ol! Allah qoysa, bu yüklərdən adama əlli manatdan artıq bəxşeyiş 

yetişəçək! 

Sərkis: A yüzbaşı, elə hamı yüklərini alacaqsan? 

Ohan: Allah bilir ki, xurcunlarınadək alacağam! 

Sərkis: A yüzbaşı, yazıq deyillərmi? Hər necə olsa, axır qarabağlıdırlar. Biz onların tərəfin 

saxlamasaq, kim saxlayacaq? Genə gərək bir zad özlərinə qoyaq qalsın; yoxsa bəd dua yiyəsi 

olluq. 

Ohan: Olan, nə danışırsan, tərəf saxlamaq bizəmi duşübdür? Tərəf saxlasan, qarabağlılığını 

gözətləsən, bəd duadan qorxsan, qulluq yaraşdıra bilməzsən. 

Sərkis: Yüzbaşı, bir irəli gedim, baxım görüm gəlirlərmi? 

Ohan: Yaxşı, ehtiyatlı ol, qorxudub geri qaçırma! 

Sərkis: Xeyir, heç gözlərinə görükmənəm! (Gedir.) 

Ohan: Uşaqlar, sərhesab olun! (Başlıyır adamları düzməyə, sonra.) 

 

13

Sərkis: (qayıdıb) Yüzbaşı, evinə od düşsün, qaçaqlar gəlirlər! Amma qabaqlarınca bir uca 

boylu, qıvraq geyinmiş yaraqlı-əsbablı oğlan gəlir ki, çox heybətlidir. Gözlərindən qan damır. 

Ohan: Doğru deyirsən? 

Sərkis: Allah bilir ki, doğru deyirəm! 

Ohan: De ki, sən öləsən! 

Sərkis: Sən öləsən, sənin başın üçün! 

Ohan: Üstündə doğrudan tüfəng və tapança gördün? 

Sərkis: Vallah gördüm! 

Ohan: Necə idilər? 

Sərkis: Hamısı üç adam nəzərə gəldi, amma o bir oğlan heç birisinə bənzəməz. 

Ohan: Heç qorxu yoxdur, qoy gəlsinlər. Amma, Sərkis, çox irəli durmuşuq, bu yerdə qapaqap 

üstümüzə çıxarlar. Bir az geri dursaq yaxşıdır ki, sərvəqt olaq. 

 

Adamları geri durğuzur, bu halda bəylər qabaqca, dallarınca Hacı Qara və yüklər yetişirlər. 

 

Heydər bəy: (əlində tüfəng irəli yeriyir) Ey, nə atlısınız? Yolu niyə kəsibsiniz? Çıxın yoldan! 

Ohan: Ba, olan, yoldan niyə çıxırıq? Sən kimsən ki, belə ürəkli danışırsan? 

Heydər bəy: Qırışmal, qara soransan, rahdarsan, bizim yolumuzu kəsdiribsən? Sənə nə, 

kiməm! Demirəm çıxın yoldan, doldurummu qarnını tüstü ilə! (tüfəngi qalxızır.) A gedə, 

Əsgər bəy, Səfər bəy, niyə durubsunuz, niyə bunları qırmırsınız? Vursanız buları yıxılalar! 

Ohan: (yoldaşlarilə yoldan yan durub) Olan, dəli olubsunuz, qudurubsunuz? Nahaq qan 

eləməyə, gümanam, çox örgənibsiniz, amma, balam, biz qırılası adamlar deyilik. 

Heydər bəy: Qırışmal, siz yəni nə qoçaq adamlarsınız ki, qırılmıyasınız? Al gəldi! (Tüfəngi 

uzadır.) 

Ohan: A balam, dəli olma! Bax, biz gedirik. Gəl yolunla düz çıx get. Allahı sevirsən, nahaq 

qan yiyəsi olma, bizim sizlə işimiz yoxdur! 

Heydər bəy: Olmaz qırışmal, o öyünməyə səni öldürməmiş qoymuyacağam! 

Ohan: A canım, mən ki, qoçaqlıqdan ötrü demirdim ki, biz qırılası adam deyilik; mən 

dediyim odur ki, bizi murov göndərib, bizi öldürsəniz, murova nə cavab verərsiniz? 

Heydər bəy: Qırışmal, özümüz billik murova nə cavab verrik; sənin nə borcundur 

soruşursan? Silistçisən? Çıxın yoldan, yoxsa bu saatda hamınızı yarpaq kimi tökərəm!! 

Ohan: Çıxırıq, çıxırıq, darıxma balam! Sərkis, Karapet, Qəhrəman, dönün, qayıdın, balam! 

Bunlardan qan iysi gəlir! 

Sərkis: A yüzbaşı, bəs murova nə deyək? 

Ohan: Olan, nə deyəcəyik? Görünür bular quldurdular. Qaçaqçı belə olar? Qaçaqçı yarım 

ağaclıqda qaraltı görəndə, malın tökür qaçır, bular ha bizi də soymaq, qırmaq istəyirlər. 

Sarsaq köpək oğlu qasid, buları nahaq yerə qaçaqçı hesab edib, xəbər gətiribdir! (Qayıdırlar.) 

Sərkis: A yüzbaşı, murov soruşsa ki, heç bir adama rast gəlmədinizmi, nə deyək?