Sharq Allomalarining pedagogik qarashlari, amaliy yondashuv

Sharq va g’arb allomalari ijodini o’rganish ahamiyati

Abu nasr Forobiy

Astronom
Ud cholg’usi ixtirochisi
Pedagog
Siyosatshunos
873-950

• F.Diteretsi uning falsafiy traktatlarini, “Al-madaniyat Al-falida” asarini sinchiklab o’rgangan

• Muallim as Soniy “Ikkinchi muallim” (Aristoteldan keyin) “Sharq Arastusi”
• Tabiiy-ilmiy va ijtimoiy bilimlarining qariyb barcha sohalarida 160 dan ortiq asarlar yozgan.
• Arastuning “Metafizika”si masalalariga, fanlarning kelib chiqishi, fan va san’atning o’ziga xos hususiyatlarini yoritib bergan.

Abu Nasr Forobiy

Abu Nasr Forobiyning «Fozil odamlar shahri», «Baxt-saodatga erishuv to’g’risida», «Ixso al-ulum», «Ilmlarning kelib chiqishi», «Aql ma’nolari to`g`risida»2, kabi asarlarida allomaning ijtimoiy-tarbiyaviy qarashlari ifoda topgan. Uning pedagogik qarashlarida quyidagilarni ko`rish mumkin. Biz bilamizki, Forobiy birinchi bo’lib ta’lim va tarbiyaga ta’rif bergan. U insonda go`zal fazilatlar ikki yo`l – ta’lim va tarbiya yo`li bilan hosil qilinadi. Ta`lim nazariy fazilatlarni birlashtirsa, tarbiya esa tug`ma fazilat – nazariy bilimlar va amaliy kasb-hunar, xulq-odob fazilatlarni birlashtiradi, ta`lim so`z va o`rganish bilan, tarbiya esa amaliy ish, tajriba bilan amalga oshiriladi, deydi. Har ikkalasi birlashsa, yеtuklik namoyon bo`ladi, ammo bu yеtuklik bilim va amaliy ko`nikmalarni qay darajada o`rganganligiga qarab paydo bo`ladi, deb ko`rsatadi. Ta’lim-tarbiya ikki yo’l bilan amalga oshiriladi: qanoatbaxsh, ilhomlantiruvchi so’zlar va majbur etish.

• Abu Nasr Forobiyning «Fozil odamlar shahri», «Baxt-saodatga erishuv to’g’risida», «Ixso al-ulum», «Ilmlarning kelib chiqishi», «Aql ma’nolari to`g`risida»2, kabi asarlarida allomaning ijtimoiy-tarbiyaviy qarashlari ifoda topgan. Uning pedagogik qarashlarida quyidagilarni ko`rish mumkin. Biz bilamizki, Forobiy birinchi bo’lib ta’lim va tarbiyaga ta’rif bergan. U insonda go`zal fazilatlar ikki yo`l – ta’lim va tarbiya yo`li bilan hosil qilinadi. Ta`lim nazariy fazilatlarni birlashtirsa, tarbiya esa tug`ma fazilat – nazariy bilimlar va amaliy kasb-hunar, xulq-odob fazilatlarni birlashtiradi, ta`lim so`z va o`rganish bilan, tarbiya esa amaliy ish, tajriba bilan amalga oshiriladi, deydi. Har ikkalasi birlashsa, yеtuklik namoyon bo`ladi, ammo bu yеtuklik bilim va amaliy ko`nikmalarni qay darajada o`rganganligiga qarab paydo bo`ladi, deb ko`rsatadi. Ta’lim-tarbiya ikki yo’l bilan amalga oshiriladi: qanoatbaxsh, ilhomlantiruvchi so’zlar va majbur etish.