Sharq mutafakkarlari ijodida ta’lim –tarbiya ustoz-murabbiy masalalariga bag’ishlangan qarashlarning pedagogik kasbining rivojidagi o’rni

SHARQ MUTAFAKKARLARI IJODIDA TA’LIM –TARBIYA USTOZ-MURABBIY MASALALARIGA BAG’ISHLANGAN QARASHLARNING PEDAGOGIK KASBINING RIVOJIDAGI O’RNI

REJA:

• SHARQ MUTAFAKKIRLARINING TA’LIM TARBIYAGA OID ASARLARI
• MA’NAVIY VA AXLOQIY QARASHLAR

Sharq mutafakkirlari ijodida ta’lim-tarbiya, ustoz-murabbiy masalalariga bag’ishlangan ilmiy tadqiqotlari pedagogika fanining rivojidagi o’rni
Bilamizki , o’zbek xalqi o’zining uzoq tarixi, boy merosi, o’chmas qadriyatlari,
asrlar davomida shakllanib kelgan ta’lim tarbiyasiga ega. Xalqimizdagi
mustahkam iymon –e’tiqod , mehnatsevarlik, insonparvarlik , umuminsoniy
fazilatlarning shakllanganligi bunga yaqqol misoldir .Ammo bunday ma’naviyaxloqiy fazilatlar o’zidan o’zi vujudga kelmaydi, balki ularning kelib chiqishining
haqiqiy manbai , ularni keltirib chiqargan sabablar va harakatga keltiradigan
kuchlar mavjuddir.Aynan sharq mutafakirlarining ta’lim-tarbiyaga , ta’limga oid
qarashlari bu tajribaning shakllanishiga katta hissa qo’shgan
Abu Abdulloh Xorazmiy «Al jabr va al-muqobala», «Hind arifmetikasi haqida kitob», «Yer sathini o'lchash», «Quyosh soatlari to'g'risida», «Yahudiylar tarixi va ularning bayra-mlarini belgilash» kabi asarlari orqali bilish naz-ariyasiga muhim hissa qo'shdi. U birinchilardan bo'lib, induktsiya, deduktsiya, sinov-kuzatish va sinov metodlariga asos soldi. U birinchi marta insonlar o'rtasidagi munosabatlarni matematik shakllarda ifodaladi. Hindlarning o'nlik raqamlari Xorazmiy tufayli «Arab raqamlari» nomi bilan
Fikriy fazilat aqliy quvvatga kirib,aqllilik,donolik, fahm-farosatlilik zehnllikdan
iborat.xulqiy fazilat –intiluvchi quvvatga kirib iffat, shijoat, saxiylik va adolatlilikni o’z
ichiga oladi.Yomon fazilatlar razillikdir deya fikrini xulosalaydi. Aynan o’zining
‘’Fozil odamlar shahri ‘’asarida esa tarbiyaga shunday ta’rif beradi:’’Daraxtning
kamolga yetgani mevasidan bilinganidek baxt-saodat yaxshi xulqlar bilan
mukammal bo’ladi’’i.Farobiy inson kamolotga yolg’iz o’zi erisha olmaydi .U
boshqalar bilan aloqada bo’lish, ularning ko’maklashuvchi yoki munosabatlariga
muhtoj bo’ladi.Uning fikricha tarbiya jarayoni tajribali pedagog o’qituvchi
tomonidan tashkil etilishi muhimdir.CHunki har bir odam ham baxtni va narsa
hodisalarni o’zicha bila olmaydi . Unga buning uchun o’qituvchi lozim. Farobiy
ta’lim-tarbiyani to’g’ri yo’lga qo’yish orqali bunga erishish mumkinligini ta’kidlaydi.

Odob masalasini insoniyat tarixida to'laqonli ravishda Islom boshlagan, desak mubolag'a qilmagan bo'lamiz. Islomda kishining hayotidagi har bir narsaning o'z odobi bor. Dunyodagi odobga bag'ishlangan asarlarning asosini va ko'piligini Islom halqlari vakillari tomonidan yozilgan asarlar tashkil qiladi, degan gapda zarracha mubolag'a yo'q [1:342]. Qadimda Sharq mutafakkirlari tomonidan ilgari surilgan qarashlar hamda g'oyalar bugungi kunda ham muhim ta'lim-tarbiyaviy manba sifatida yoshlar ongi va qalbiga ma'naviy ozuqa berib kelmoqda.

• Odob masalasini insoniyat tarixida to'laqonli ravishda Islom boshlagan, desak mubolag'a qilmagan bo'lamiz. Islomda kishining hayotidagi har bir narsaning o'z odobi bor. Dunyodagi odobga bag'ishlangan asarlarning asosini va ko'piligini Islom halqlari vakillari tomonidan yozilgan asarlar tashkil qiladi, degan gapda zarracha mubolag'a yo'q [1:342]. Qadimda Sharq mutafakkirlari tomonidan ilgari surilgan qarashlar hamda g'oyalar bugungi kunda ham muhim ta'lim-tarbiyaviy manba sifatida yoshlar ongi va qalbiga ma'naviy ozuqa berib kelmoqda.