Shavkatov n. Infratuzlima loyihalarini moliyalashtirishda davlat-xususiy sheriklik munosabatlarining ahamiyatli jihatlari

1-rasm. 1991-2022 yillar oralig‘ida jahon miqyosida amalga oshrilgan davlat-xususiy sheriklik loyihalari 
soni [15]
1
. 
58
ИНВЕСтИЦИЯЛАР ВА ИННОВАЦИЯЛАР / ИНВЕСтИЦИИ И ИННОВАЦИИ

---

ИҚТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ
2023, 4 (164)
yoti tizimli va samarali moliyaviy munosabatlarda 
aks ettirilmasa, muvaffaqiyatsizlik ehtimoli muvaf­
faqiyat ehtimolidan yuqori bo'lishi mumkin”. [13] 
Shuningdek, davlat­xususiy sheriklikning muvaffaqi­
yatli bo’lishida davlat moliyasining barqarorligi va 
bozor hajmi infratuzilmaga investitsiyalar ko’lamiga 
ijobiy ta’sir ko’rsatsa, soliq yukining baland bo’lishi 
hamda yuqori darajada inflyatsiya salbiy ta’sirini 
namoyon qiladi [14].
Milliy va global miqyosdagi beqaror iqtisodiy va 
siyosiy muhitni hisobga olgan holda, davlatlar va 
xususiy firmalar infratuzilmaga xususiy investitsi­
yalari bo'yicha oqilona qarorlar qabul qilish uchun 
zamonaviy va dolzarb yondashuvlarga asoslanishi 
talab etiladi. Shu sababli, ushbu maqola keng qam­
rovli makroiqtisodiy ma'lumotlar to'plamidan foy­
dalangan holda DXSh mexanizmlariga ta'sir qilishi 
mumkin bo'lgan omillarni o’rganish va tahlil qilish 
dolzarb hisoblanadi.
Infratuzilmani moliyalashtirishda davlat tashqi 
qarzi ulushini oshib borishi va ular hisobiga olin­
gan moliyaviy resurslar maʼlum bir darajada chega­
ralanganligi evaziga, davlat­xususiy sheriklik orqali 
xususiy investorlarning mablag’larini infratuzilma 
loyihalarini moliyalashtirish uchun yoʻnaltirish mam­
1
The World Bank Private Participation Infrastructure Data­
base – malumotlari asosida muallif tomonidan tayyorlandi. 
https://ppi.worldbank.org/en/visualization#sector=&status=
&ppi=&investment=®ion=&ida=& income=&ppp=&md
b=&year=&excel=false&map=&header=true
lakatda tashqi qarzga boʻlgan ehtiyojni maʼlum 
bir darajada chegaralash imkonini beradi. 2022 yil 
davomida O‘zbekiston davlat qarzi 2,9 milliard dol­
larga ko‘payib, 29,2 milliard dollarni yoki YaIMga 
nisbatan 36,4 foizni tashkil etdi. Davlat qarzining 90 
foizdan ortiq qismi xorijiy valyutada jalb qilingan. 
2023 yilning 1 yanvar holatiga O‘zbekistonning dav­
lat qarzi 29,2 milliard dollarga etdi. Bu – mamlakat 
tarixidagi eng yuqori ko‘rsatkichdir.
Davlat qarzi 2022 yil 3­choragiga nisbatan 3,1 
milliard dollarga ko‘paygan, YaIMga nisbatan ulushi 
ham 2,3 foizga oshib 34,1 foizdan 36,4 foizga yet­
gan. Taqqoslash uchun, 2022 yilning 1 oktyabr hol­
atiga davlat qarzi 26,2 milliard dollarni tashkil etgan. 
Davlat qarzining umumiy miqdori yildan yilga 
oshayotgan bo‘lsa­da, uning yalpi ichki mahsu­
lotga nisbatan ulushi 2020 yildan keyingi davrda 
kamaygan. Jahon banki (JB) prognozlariga ko‘ra, 
O‘zbekiston hukumati o‘zining qarz olish chek­
lovlariga rioya qilishda davom etishi kutilmoqda. 
Davlat qarzi va umumiy tashqi qarz 2024 yil oxiriga 
kelib YaIMning mos ravishda 32 va 55 foizigacha 
bosqichma­bosqich kamayishi mumkin.