Shaxsning rivojlanishi,tarbiyasi va ijtimoiylashuvi

Mavzu:

Shaxsning rivojlanishi,tarbiyasi va ijtimoiylashuvi

• Inson rivojlanish jarayoni.
• SHakilanish va rivojlanish. Rivojlanish shartlari va omillari. Irsiyat va rivojlanish. Muhitni rivojlanishga tasiri.
• Rivojlanish va tarbiya.
• Faoliyat rivojlanish omili.
• Rivojlanishning yosh va o‘ziga xos xususiyatlari. Yosh davrlarga bo‘lib o‘rganish.

 
Tayanch so’z va iboralar: inson rivojlanishi,shakllanish,rivojlanish shartlari, irsiyat, muhitni rivojlanishga tasiri.

REJA:
Tayanch so’z va iboralar:
Individ,odam,inson,shaxs rivojlanishi,shakllanish,rivojlanish shartlari, irsiyat, muhitni rivojlanishga tasiri
SHaxs tushunchasi insonga taalluqli bo‘lib, psixologik jihatdan taraqqiy etgan, shaxsiy xususiyatlari va xatti-harakatlari bilan boshqalardan ajralib turuvchi, muayyan xulq-atvor va dunyoqarashga ega bo‘lgan jamiyatning a’zosini ifodalashga xizmat qiladi. Odam shaxs bo‘lishi uchun psixik jihatdan rivojlanishi, o‘zini yaxlit inson sifatida his etishi, o‘z xususiyatlari va sifatlari bilan boshqalardan farq qilmog‘i kerak.
«Individ» nima? Bola ma’lum yoshga qadar «individ» sanaladi. Individ (lotincha «individium» so‘zidan olingan bo‘lib, «bo‘linmas», «alohida shaxs», «yagona» ma’nolarini anglatadi) xatti-harakatlarini shartli tefleks yordamidagina tashkil eta oluvchi biologik mavjudotdir.
Individuallik esa shaxsning o‘ziga xos xususiyatlari bo‘lib, uning namoyon bo‘lishi tarbiya jarayonini amalga oshirishda bola shaxsini puxta o‘rganish, uningiashash sharoitlaridan yetarli darajada xabardor bo‘lish va ularning hisobga olinishini taqozo etadi.
Одамнинг ижтимоий мавжудот сифатида шахсга айланиши учун ижтимоий муҳит шароитлари ва тарбия керак бўлади. Ана шулар таъсирида одам инсон сифатида ривожланиб боради ва шахсга айланади.
Rivojlanish nima?
Inson tirik biologik mavjudotdir. Demak, uning rivojlanishida tabiat,
biologik va ijtimoiy iqtisodiy qonuniyatlar u’zviy ta’sir etadi, insonni kamol toptiradi. Odamning
mukammal inson bo’lib yetishuviga o’zining maqsad asosidagi xatti-harakati muhimligini esdan
chiqarmaslik zarur.
Odamning ijtimoiy mavjudot
sifatida shaxsga aylanishi uchun ijtimoiy hayot sharoitlari va maqsadga qaratilgan tarbiya kerak
bo’ladi. Ana shular ta’siri ostida odam inson sifatida rivojlanib boradi va shaxsga aylanadi.
Rivojlanish
Biologik
Morfologik
Bioxikmik
Fiziologik
Ijtimoiy
Ruhiy
Ma’naviy
intelektual
Insonning shaxs sifatida, rivojlanishida ijtimoiy hodisalarning ta’siri kuchli bo‘ladimi? Yoki tabiiy omillar yetakchi o‘rin tutadimi? Balki tarbiyaning ta’siri yuqoridir? Ular o‘rtasidagi o‘zaro munosabat qanday?
Fanda biologik yo‘nalish deb nomlangan nuqtayi nazar yetakchi o‘rinlardan birini egallab, uning vakillari Aristotel, Platonlar tabiiy- biologik omillarni yuqori qo‘yadi. Ular tug‘ma imkoniyatlar ,taqdir, tole har kimning hayotdagi o‘rnini belgilab bergan, deydilar.
XVI asr falsafasida vujudga kelgan preformizm oqimi namoyandalari esa shaxs rivojlanishidagi naslning roliga katta baho berib, ijtimoiy muhit va tarbiyaning rolini inkor etadi.
Xorij psixologiyasidagi yana bir oqim — bixeviorizm XX asr boshlarida yuzaga kelgan bo‘lib, uning namoyandalari, ong va aqliy qobiliyat nasldan-naslga o‘tib, insonga u tabiatan berilgan, deyiladi. Mazkur ta’limot vakili amerikalik olim E.Torndaykdir.
Progmatizm oqimi va uning vakillari D.Dpyul, A.Kombe ham shaxs rivojlanishini biologik nuqtayi nazarda asoslaydilar. Ular rivojlanishni faqat miqdoriy o‘zgarishdan iborat, deb qaraydilar. Naslning rolini absolyutlashtirib, uni inson taqdirida hal qiluvchi ahamiyatga ega deb biladilar.
Shaxsga ta’sir
etuvchi omillar
Biologik omil
(irsiyat )
Ijtimoiy omil
(Makro muhit
Mezo muhit
Mikro muhit)
Ichki:Shaxsni faolligi
Qiziqishlarini
motivlari
Ijtimoiy muhit
va tarbiya
Faoliyat o‘zi nima?
? Faoliyat shaxs tomonidan tabiiy va ijtimoiy hayotni maqsadga muvofiq tashkil etiluvchi kundalik, ijtimoiy yoki kasbiy harakatlarning muayyan shakli, ko‘rinishi. Insonning qobiliyati va yoshi u tomonidan tashkil etilayotgan faoliyat mohiyatiga ko‘ra belgilanadi.
Faoliyat jarayonida inson shaxsi, har tomonlama va bir butun, yaxlit holda rivojlanadi. Lekin faoliyatni maqsadga muvofiq amalga oshirishi uchun uni to‘g‘ri tashkil etish lozim. Lekin ko‘p holatlarda shaxsning rivojlanishi uchun imkoniyatlar yaratilmaydi, tarbiyalanuvchilarning ijtimoiy mehnat, bilish faoliyatlari cheklangan bo‘ladi.
Muayyan bir yosh davriga xos bo‘lgan anatomik, fiziologik (jismoniy) va psixologik xususiyatlar yosh xususiyatlari deb ataladi. Ana shu yosh xususiyatlarini hisobga olgan holda ta’lim va tarbiya ishi tashkil etiladi. SHunda bola rivojlanishiga tarbiya ta’siri kuchli bo‘ladi.
YOSH DAVRLAR

• Go‘daklik davri - chaqaloqlik (1 oy) davri tugagandan to bir yoshgacha bo‘lgan davr.

4. Kichik maktab yoshidagi o‘quvchilar (bolalar)—7 yoshdan 11,12 yoshgacha.
6. Katta yoshdagi maktab o‘quvchilari (o‘spirinlar) — 16—18 yosh.
2.Bog‘chagacha bo‘lgan yosh davri — 1 yoshdan 3 yoshgacha.
3. Maktabgacha bo‘lgan yosh davri — 3 yoshdan 7 yoshgacha.
5.O‘rta maktab yoshidagi o‘quvchilar (o‘smirlar) — 14—15 yosh.
ETIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!