Щяр бир алим гиймятлидир. Анъаг нязяриййяни тяърцбя иля бир
Yüklə 30,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
22
ELM DÜNYASI / Elmi‐kütləvi jurnal / 1 (05) 2014 belə, asanlıqla mənimsəyə bilmirlər. Әgər filosoflar mədəniyyətin insan ların qarşılıqlı əlaqəsi olduğu fikrini dərindən mənimsəyə bilmirlərsə və bu, digərlərinə də sirayət edilirsə, yəqin ki, bu müzakirədə mədə niy yətin hansı deformasiyalara uğra ma
sı haqqında düşünməyimizə ehtiyac vardır. Mədəniyyətin çoxlu sayda tərifi vardır. Fik rim cə, bunların əsasında mədəniyyətin inki şafına imkan yara ‐ dan dialoqda insanların qar şılıqlı əlaqələri məsələlərinə diqqət yetiril məlidir. Yeri gəlmiş ‐ kən, buraya insanın öz‐özü ilə dialoqu da daxil ‐ dir. İnsan öz‐özü ilə dialoq aparan zaman o özü ilə «özgə» kimi danışır və nəticədə, «özününkü» və «özgə» anlayışla rı nın transformasiya olmaq, dəyişmək imkan larının olmasına vərdiş yara ‐ nır, yəni bunlar mütləq deyillər. Fikrinin davamında İ.Məmmədzadə qeyd etdi ki, burada söyləmək istədiyim digər bir tezis ondan ibarətdir ki, ayrı‐ayrı insanların və mədəniyyətlərin dialoqu, bütövlükdə, şüurlu, idarəolunan qarşılıqlı əlaqədir. Və bundan çıxış edərək üçüncü tezisimi təqdim etmək istərdim. Filosofun rolu yalnız mədəniyyətə dair konkret fikirlər irəli sürməsi ilə məhdud laşmır, həmçi ‐ nin onun, yəni filosofun cəmiy yət və öz‐özü ilə çoxsəviyyəli dialoqda öz fəlsəfəsinin aktual ‐ lığını dərk edə bilmə sin dədir. Bununla o, mədə ‐ niyyəti dəyişdirə, onun inkişafına (dina mi kasına) imkan yarada bilər. «Möhkəmləndirmə», sabitlik, müəyyən nor ‐ maların fiksasiyası, müasir dillə desək, mədə ‐ niyyəti texnoloji qaydalar kimi müəy yən ləşdirən təriflərin əhəmiyyətini danmaq olmaz. Lakin aydın şəkildə dərk etmək lazımdır ki, (və bu məhz filosofun işidir) bu təriflər mədəniyyətin dinamikliyinin, dəyiş kən liyinin səbəblərini aça bilmir. «Sürətli» informasiya texnologiyaları əsrində mədə niy yətə yeni nəzərlə baxmaq, onun dəyişilməsini dinamikada saxlamaq üçün filosofun görəcəyi işlər haqqında düşünmək lazımdır. Meydana belə bir sual çıxır: mədəniyyəti inkişaf etdirən dəyişiklikləri onu dağıdan dəyişikliklərdən necə ayırmaq olar? Misal olaraq, bizim İnternetə, sosial şəbəkələrə müna ‐ sibətimizə diqqəti yönəltmək istərdim. Məlum ‐ dur ki, İnternet həm xeyirxah, həm də bədxah işlər görməyə imkan yaradır, lakin onun mədəniyyətdə törətdiyi keyfiyyət dəyişiklik ‐ lərini dərk etmək lazımdır. Məsələ İnternet şəbəkələrinin müsbət və mənfi cəhətlərinin sadalanmasında deyil, əgər belə demək müm ‐ künsə, onların çevik, «dəyişməz» təmələ malik mədəniyyəti, konkret insanların qarşılıqlı, di‐ namik əlaqələrindən meydana gələn mədə niy ‐ yəti, dialoq mədəniyyətini, sərhədsiz mə də niyyəti yaratmalarındadır... Filosof nə qədər bunu tez anlasa, onun mədəniyyətdə rolu da bir o qədər əhəmiyyət kəsb edəcək. Yeri gəlmişkən, sosial şəbəkələrdə yer alan mətnlərin təhlilindən belə qənaət yaranır ki, onun fəal iştirakçılarının həvəskar səviyyədə fəlsəfi fikirlər söyləməyə ciddi tələbatları vardır. Bu gün Azərbaycanda «filosof mədəniy yət ‐ lərin dialoqunda» mövzusuna bir də ona görə müraciət edirik ki, multikulturalizmin keçmişi və bu günü ilə bağlı olan hər bir şey bizi nara‐ hat edir. Әgər sosioloqların və kul turoloqların bu məsələdə mövqeləri müəyyən qədər aydındırsa, filosofların bu işdə iştirakının xüsu ‐ siyyətlərinin müəyyənləşdiril məsi isə bizdən xüsusi diqqət tələb edir, çünki bizim ümumi keçmişimiz və gələcəyimiz, bütövlükdə dün ‐ yanın gələcəyi insanların multikulturalizm anlayışına qoyduqları mənadan çox asılıdır. Filosof əsas, başlıca mənaları təhlil edir. Həm də burada söhbət brendlərdən deyil, onlarda mövcud olan xüsusi humanistik məzmunun üzə çıxarılmasına cəhddən gedir. Әnənəvi şüur və mədəniyyətin ənənəvi dərki şəraitində modernləşən ölkədə filosof üçün dialoqun köməyi ilə digər mədəniyyətlərə yol açmaqla yanaşı, ənənəvi və modernist şüur arasında əlaqənin yaradılması də vacib məsələdir. Bu işi yeni məna və obrazların, həm çinin müasir filosof obrazının və fəlsəfəsinin yaradılması ilə həyata keçirmək olar. Fəlsəfə rasionallığın və mənəviyyatın özünəməxsus vəhdətidir. Bu qovuşuğu filosof həyata keçirir, əlbə ə ki, bu hər filosofluq edənə aid deyil. Yeri gəlmişkən, təsadüfi deyil ki, hazırda fəlsəfə tez‐tez «tex ‐ nika», biliyin müxtəlif sahə ləri üzrə ixtisas ‐ laşmış ictimai elm kimi anlaşılır (daşıdıqları əhəmiyyətə rəğmən). Fəlsəfənin bu keyfiy ‐ yətdə də alimlərə, cəmiy yətə, pedaqoqlara Yüklə 30,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|