Щяр бир алим гиймятлидир. Анъаг нязяриййяни тяърцбя иля бир
Yüklə 30,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Rəfiqə Әzimova (AMEA Fəlsəfə, Sosiolo ‐
giya və Hüquq İnstitutu, Sosiologiya və sosial psixologiya şöbəsinin müdiri). Filosof öz yerini cəmiyyətdə özü müəyyən ‐ ləşdirir, daha doğrusu, onun əzəldən müəy ‐ yən
ləşmiş mövqeyi dünyanı makrokosmos prizmasından dərk etməkdən ibarətdir. Makro ‐ kosmos filosofun «daimi yaşayış yeridir». N.O.Los ‐ ski yazırdı: «Gerçəkliyin ümumi tə rəflə rini
öyrənmək üçün müşahidənin xüsusi istiqa ‐ mətini müəyyən etmək, hadisələrin rənga rəng səhnəsindən uzaqlaşmaq bacarığına malik olmaq, hə a ola bilsin ki, həyatın bütün xırda maraq və ehtiyacları üzərində tərəd düdsüz yüksəlmək xarakterinə sahib olmaq lazımdır». Həqiqətən də, filosof həyatın gündəlik qarışıqlığı içərisində olanda və onda iştirak edəndə, təbii olaraq, ona xas olan qabaqcadan hadisələri bilmə (öncəgörmə) xüsusiyyətinə görə o, paralel olaraq, öz yerini dünyanın uc ‐ suz‐bucaqsız guşələrinə dəyişə bilir. «Tri‐ bunadan» filosofun səsi insanı həyat və onun bu həyatda yeri haqqında düşünməyə çağırır. Çoxtəbəqəli bütöv dünyanın ayrılmaz bir hissəsi kimi iti özlük hissi filosofu insanı ən mürəkkəb sistem kimi dərk etməyə imkan verir, çünki o bütün həyat məkanı çərçivə sində materiya və ruhun sintezini ifadə edir. İnsanın təbiətini nəzərdən keçirən Leonar ‐ do da Vinçi yazırdı: « – Әgər onun quruluşu səndə təəccüb doğurursa, düşün ki, bu onun bu binada yaşayan ruhu ilə müqayisədə heç nədir.
Həqiqətən də, nə cür olursa‐olsun, ruha öz əsərində istədiyi kimi yaşamağa imkan ver və öz qəzəb və kininlə həyatı dağıtmağa cəhd göstərmə, çünki doğrudan da, həyata qiymət verə bilməyən ona layiq deyil... Qəlb və həyat isbatedilməzdir». Filosof mədəni məkanın konturlarını yaradır. O, mədəniyyətin bələdçisidir. Bələdçi olaraq filosof zəruri olandan çıxış edərək hü‐ dudsuz və zamansız mədəni məkanda gör ‐ düyü və təxəyyülündə canlandırdığı yaxın və uzaq perspektivləri proqnozlaşdırır. Filosof yalnız planetar‐kosmik varlıq üçün təlaş keçir‐ mir, həm də o, baş verənlərə şərik olan şəxsiy ‐ yətdir. Bu səbəbdən də düşünürəm ki, baş qa sına qarşı insanlığın, humanizmin mahiyyəti məhz dəyərlərin qəbul edilməsində və digərinin qəlbinin toxunulmazlığındadır. «Homo Sapiens» anlayışı insanın dərkinə, mürəkkəb sistem olan müasir insan da daxil olmaqla, birtərəfli yanaşmadır. Bu yanaşma «Homo Sapiens»in nəyə görə getdikcə daha tez‐tez özünün yaratdığı daşlara çırpılması sualına cavab verməyə imkan yaratmır. Güman etmək olar ki, bu anlayış insanın mahiyyətinin tamlığını, onun həyəcanını, başqasının dərdinə şərik olmasını ifadə edə bilmir. Və bu mənada, «homo‐humanus‐sapiens» bu gün özündə daha böyük etik yük daşıyır, lazım olan səviy ‐ yədə «işləyir». Başqa sözlə, dünya cəmiy yət ‐ lərinin inkişafının taktika və strategi yasını,
əzəldən əsası qoyulmuş və qoyulması vacib olan – İnsan müasir sivilizasiyanın inkişafının ən yüksək məqsədidir – humanitar komponent təşkil etməlidir. Humanitar perspektiv nəzərə alınmazsa, müasir dünya birliyinin inkişafının taktika və strategiyası bu və ya digər şəkildə müvəf fəqi y ‐ yətli ola bilməz. Həm ideya, həm də həyat praktikası olaraq humanizm XXI əsr siviliza si ‐ yasının çağırışıdır. Yüklə 30,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|