“Щяр бир алим гиймятлидир. Анъаг нязяриййяни тяърцбя иля бир

Daşduz haqqında

bilmədiklərimiz

---

70

ELM DÜNYASI

/ Elmi­kütlәvi jurnal / №03 (03) 2013

nəticəsində daş duzun göy və ona yaxın

rəng çalarları yaranır. Natrium atomları

kristallik qəfəsdə diametri 1–5 nm olan NaCl,

sarı-narıncı nahiyədə isə işığı udan kolloid

hissəciklərini yaradır. Duz yataqları qədim və

müasir olmaqla fərqlənir. Qədim duz yataq -

ları özündə intensiv buxarlanma nəticəsində

qədim göllərin, körfəzlərin çöküntülərini əks

etdirir. Belə daşduz gümbəz, təbəqə, çö kün -

tü süxurları şəklində olur. Belə süxurlar böyük

sahəni əhatə edir (10km

2

-lərlə). Müasir

yataqlar isə göllərin, körfəzlərin suyunun

buxarlanması nəticəsində yaranır. Böyük duz

yataqları Rusiyanın Solikam-Bereznya kov,

Orenburq, İrkutsk vilayətində, Yakutiya da dır.

Müasir yataqlara Qərbi Sibir və Xə zər yanı

ovalıqda yerləşən Baskunçak gölü aiddir.

Daşduz yataqları ABŞ, Almaniya, İngiltərə,

Ukraynada, o cümlədən Azərbay canda möv -

cuddur.

Azərbaycanın Naxçıvan ərazisi də duz

yataqları ilə zəngindir. 

Duzdağ, Nehrəm və Şəkərabad-

Qoşadizə daş duz yataqları. 

Naxçıvan Muxtar Respublikasının daş -

duz yataqları Babək rayonunun ərazi sində,

Naxçıvan şəhərinin yaxınlığında yerləşir.

Hazırda üç daşduz yatağı mövcuddur: Duz -

dağ, Nehrəm və Şəkərabad-Qoşadizə. Duz -

dağ yatağı iki sahəyə ayrılır: Naxçıvan

sa həsi (uzunluğu 2,2 km, eni 1,6 km, sahəsi

3,5 kv.km) və ondan 4,5 km şimal-qəbdə

yerləşən Sust sahəsi (uzunluğu 1,3 km, 0,9

km, sahəsi 1,2 kv. km).

Naxçıvan sahəsi. Naxçıvan şəhərindən

12 km şimal qərbdə yerləşir. Yataq 6 laydan

ibarətdir. Aşağıda I və II duz layları üzrə

kimyəvi analizin orta nəticələri verilir.

Sust sahəsi. Naxçıvan şəhərindən 20 km

şimal-şərqdə, Sust kəndindən isə 3 km

şərqdə yerləşir. Yatağın geoloji quruluşunda

Miosen, Dördüncü və Müasir dövrün kom-

pleks süxurları iştirak edir. Naxçıvan daşduz

sahəsi də həmin kompleksdə yerləşir. Sust

sahəsinin daşduzu  mikroskopik cəhətdən

Naxçıvan sahəsinin daş duzundan heç nə ilə

fərqlənmir. Həll olmayan qalıqların miqda rın -

dan asılı olaraq daşduz, adətən, ağ, ağımtıl-

boz rəngdədir. Aşağıda Sust sahəsi üzrə duzun

kimyəvi tərkibi verilir. 

Nehrəm daşduz yatağı. Yataq Babək

rayonunun Nehrəm kəndi ətrafında, Naxçı -

van şəhərindən 10 km cənub-şərqdə yerləşir.

Yataq mütləq hündürlüyü 800–850 m olan

alçaq təpəli-düzənlik ərazidədir. 

---