Щязряти Айятуллащцл-Цзма

IX dərs

Hidayət və azğınlıq Allahın əlindədir

1.Hidayət və azğınlığın növləri.

Məsələn,  bir  nəfər  sizə  əlində  tutduğu  bir  ünvanı  göstərərək  ünvanı  tanımadığını  və 

sizdən kömək istədiyini bildirir. Sizin ünvanı ona tanıtdırmaq üçün iki yolunuz var. Biri odur 

ki,  ona  qoşulub  istədiyi  yerə  gətirib  ünvanı  ona  göstərəsiniz.  İkincisi  isə  odur  ki,  ünvanın 

yerini, nişanəsini deyib onu tanış edəsiniz. Siz hər iki surətdə onu öz məqsədinə çatdırmış 

olursunuz.  Lakin  bu  iki  yol  arasında  fərq  var.  Birinci  halda  siz  ünvanı  ona  göstərməkdən 

---

32

əlavə,  onu  ötürüb  məqsədinə  çatdırmısınız.  İkinci  halda  isə  yalnız  ünvanın  yerini  və 

nişanələrini söyləmisiniz.

Quranın  bir  çox  ayələrində,  eləcə  də  islami  hədislərdə  gəlmiş  «hidayət»  sözü  bu  iki 

mənanın hər ikisində işlədilmişdir.

Bundan  əlavə  bəzən  yalnız  təşrii  məna  daşıyır.  Yəni,  qanun  və  fərmanlar  vasitəsilə 

həyata  keçir.  Bəzən  isə  təkvini  məna  daşıyır.  Yəni,  təbii  yollarla,  xilqətin  qurduğu  vücudla 

həyata  keçir.  Necə  ki,  bir  nütfə  kamil  bir  insana  tərəf  hidayət  olur  və  insana  çevrilir. 

Hidayətin bu iki mənası da Quran və hədislərdə gəlmişdir. İndi ki, hidayətin (eləcə də onunla 

qarşı duran zəlalət və azğınçılığın) növlərini öyrəndik, əsl bəhsimizə qayıdırıq.

Quranın  çox  ayələrində  gəlmişdir  ki,  hidayət  və  azğınlıq  Allahın  işidir.  Şübhəsiz  ki, 

insana  düz  yolu  göstərən  odur.  Çünki  o,  peyğəmbərlər  göndərməklə  və  asimani  kitabları 

nazil  etməklə  yolu  insanlar  üçün  müəyyən  etmişdir.  Ancaq  məqsədə  çatdırmaq,  özü  də 

məcburi şəkildə, yəqin ki, insan iradəsinin azadlığı ilə uyğun gəlmir. Lakin məqsədə çatmaq 

üçün  lazım  olan  qüvvələr  Allah  tərəfindən  bizə  verildiyi  üçün  və  bu  işdə  bizə  o  kömək 

etdiyinə  görə  deyirik  ki,  hidayət  Allahın  əlindədir.  Belə  ki,  Allah  bütün  başlanğıcları  insan 

üçün hazırlayaraq onları bəşərin ixtiyarında qoymuşdur.