Sifat so‘z turkumini o‘rganish metodikasi

“Xususiyat bildiruvchi sifatlar “ guruhi (ot, o‘quvchi, soat, ona, daraxt, ko‘ylak)

Chopog‘on ot . A’lochi o‘quvchi . Oltin soat. Mehribon ona. Mevali daraxt. Yangi ko‘ylak.

2. “Rang-tus bildiruvchi sifatlar” guruhi (olma, qalam, barg, paxta, gul, quyosh)

Qizil olma. Qora qalam. Yashil barg. Oq paxta. Pushti gul. Qizg‘ish quyosh

3. “Maza-ta’m bildiruvchi sifatlar” guruhi (suv, nok, qalampir, olcha, bodring, anor )

Chuchuk suv. Shirin nok. Achchiq qalampir. Nordon olcha. Sho‘r bodring. Taxir anor

4. “Hajm-o‘lchov bildiruvchi sifatlar” guruhi (uy, Narvon, yo‘l, bino, bola, ko‘cha)

Keng uy. Uzun Narvon. Qisqa yo‘l. Baland bino. Kichkina bola. Tor ko‘cha

4. “Hid bildiruvchi sifatlar” guruhi (rayhon, botqoq, qo‘ng‘iz, atir, sarimsoq, balchiq)

Xushbo‘y rayhon. Badbo‘y botqoq. Sassiq qo‘ng‘iz. Xushbo‘y atir. Sassiq sarimsoq. Badbo‘y balchiq

4. “Makon-zamon bildiruvchi sifatlar” guruhi (uy, kiyim,yozuv, mevalar, gullar, olma)

Qishki uy. Yozzgi kiyim. Qadimgi yozuv.. Kuzgi mevalar. Bahorgi gullar. Kechki olma

BOB BO‘YICHA XULOSALAR

Xullas, ona tili mashg‘ulotlari bolalarda ijodiylik, mustaqil fikrlash, ijodiy fikr mahsulini nutq sharoitiga mos ravishda og‘zaki, yozma shakllarda to‘g‘ri, ravon ifodalash ko‘nikmalarini shakllantirish va rivojlantirish, til sezgirligini tarbiyalashga xizmat qilmog‘i lozim. Bu ona tili o‘qitishning asosiy maqsadidir. Ana shu maqsaddan kelib chiqqan holda ona tili fani – o‘zbek tilining fonetikasi, leksikologiyasi va grammatikasi bo‘yicha bu tildan yozma va og‘zaki shakllarda keng va to‘g‘ri foydalanish uchun zarur bo‘lgan ilmiy-amaliy ma’lumotlarni;

• 
  o‘zbek tili imlosi, talaffuzi, yozma nutqida tinish belgilarini ishlatishning asosiy qoidalarini;
  
• 
  ona tilining xazinasi bo‘lmish turli xildagi lug‘atlardan keng foydalana olishi;
  
• 
  o‘z fikrini nutq sharoitiga mos ravishda turli sharoitlarda bayon eta olish vositalarini;
  
• 
  bir ma’noni (maqsadni, xabarni) turli shakllarda bera olish yo‘llarini;
  
• 
  ijtimoiy hayot uchun zarur bo‘lgan ish qog‘ozlarini yuritish ko‘nikmalarini;
  
• 
  yosh va taraqqiyot darajasiga mos bo‘lgan badiiy, ilmiy, ijtimoiy asarlarni o‘rganib, ular haqidagi fikr – mulohazalarni, shaxsiy munosabatni og‘zaki va yozma shakllarda to‘g‘ri bayon eta olish madaniyatini;
  
• 
  maktabda o‘qitiladigan fanlar, moddiy borliqdagi narsa-buyum, voqea, hodisalar orasidagi bog‘lanishlarni his eta olish va ularni ifodalay olishni;
  
• 
  moddiy borliqni o‘rganish va uni tafakkur birliklarida ifodalashda, jamiyat a’zolari o‘rtasida muloqot-robita o‘rnatishda ona tili va boshqa tillarning beqiyos ahamiyatini singdirish uchun zarur bo‘lgan nazariy ma’lumot va amaliy ishlarni o‘z ichiga qamrab olishi kerak. Nutqning ikkinchi turi yozma nutqdir. Yozma nutqni rivojlantirish og‘zaki nutqqa qaraganda ancha murakkab jarayon sanaladi. Chunki u o‘quvchidan Grammatik va mazmun jihatidan to‘g‘ri jumla qurishni, har bir so‘zni o‘z o‘rnida to‘g‘ri qo‘llashni, fikrni ixcham, izchil, ifodali, uslub jihatidan soda va ravon ifodalashni, bayon qilingan fikrlar asosida xulosalar chiqarishni talab etadi. Bu nutqning murakkab tabiati yana shundaki, u imlo, tinish belgilari va uslub bilan bog‘li. So‘zni to‘g‘ri yozish, tinish belgilarini o‘rinli qo‘llash, fikrni uslub talabiga
  

muvofiq bayon qilish o‘quvchidan katta mas’uliyatni talab etadi. Shu sababli nutqning bu turi ancha sekin va murakkab kechadi. Yozma nutqning o‘ziga xos xususiyatlaridan yana biri uni tekshirish, tuzatish, takomillashtirish mumkinligidir. Bu jihatdan u og‘zaki nutqqa qaraganda ancha qulay imkoniyatlarga ega. O‘quvchi yozma nutqdagi xato va kamchiliklar ustida ishlaydi, ularni bartaraf etadi, keyingi ishlarida bu xato va kamchiliklarga yo‘l qo‘ymaslikka intiladi. Ona tili o‘qituvchisi shuni ham unutmasligi lozimki, ko‘pincha o‘quvchilar yozma ishlarda imlo va tinish belgilariga katta e’tibor berib, matnning mazmuni ustida etarli ish olib bormaydilar. Matnlarda ko‘pincha mavzuga aloqasi bo‘lmagan fikrlar ustunlik qilib, asosiy fikrlar e’tibordan chetda qoladi. Shuning uchun ona tili mashg‘ulotlarida o‘quvchilar diqqati faqat imlo va tinish belgilariga emas, balki bayon qilinayotgan fikrning asosli dalillarga ega bo‘lishi, materialning to‘g‘ri joylashtirilishi, fikrning nutq sharoitiga mos holda to‘g‘ri bayon qilinishiga ham qaratilishi lozim. Ona tili mashg‘ulotlarida shunday holatni vujudga keltirish lozimki, oquvchi yaratgan matnidan qoniqish hosil qilsin. Bu uni o‘z
nutqini takomillashtirib borishga ilhomlantiradi.