Sİlahlar: “HİTİt tanrilarinin ve krallarinin güCÜ

Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2014, 5(2), DOI:10.1501/sbeder

_

0000000078

 

 

 

232 

 

yuvarlak  başlı  silahı  (=topuzu)  ile  havada  bir  vuruş  savururken,  adeta  bu  tören  topuzunu 

sembolleştirmiştir

44

. 

I.Hattušili’nin,  Haššuwa’dan  getirdiği  ganimet

45

;  cömertçe  işlenmiş  süs  silahlarının  bir 

koleksiyonunu  içermekteydi:  bel-destekli  (IMITTU)  alt[ın]/gü[müş]

46

‘ten  bir  mızrak,  üçü 

lapislazuliden, biri altından kral asası/topuzu (HURPALÛ), beş gümüş topuz (

GIŠ

TUKUL) ve (çift 

taraflı)  altın  bir  balta.  Bu  ganimet  içinde  bulunan  altın  HURPALÛ  (=HUTPALÛ,  HUPPALÛ):

 

“topuz, gürz (topuzlu asa)”

47

 oldukça ilgi çekici olsa gerektir. Çoğunlukla adak tasvirlerinde, hilal 

ve  yaşam  sembolleriyle  birlikte

48

  dağların  sembolü  olarak  da  görülen

49

  topuzların,  kült  nesnesi 

tanımında  demir,  bronz  ve  bakırdan  yapıldıkları  anlaşılmaktadır  (öncelikle  sadece  bronzdan 

üretilmişlerdir, ancak kült reformundan sonra demirle de süslenmişlerdir

50

).  

Bazen  dağ  tanrıları,  üstünde  erkek  resimleri  bulunan  birer  topuz  olarak,  ırmak  ve  pınar 

kadın  tasvirleri  ise  kadın  resmi  olarak  tasvir  edilmekteydi

51

:  “Mamnanta  şehri:  Fırtına-Tanrısı 

demir  boğa  (olarak);  Arnuwanda  dağları  topuz  (olarak),  üzerine  demirden  bir  tasvir  (heykel), 

yapılır; Harranašša dağları topuz (olarak), üzerine demirden bir tasvir, (ve) beyaz dağlar topuz 

                                                           

44

 Güterbock-Kendall 1995: 48 ile 52 Fig.3.7. 

45

 KBo 10.2 Vs.II 41-43. 

46

 KUB 26.69 Rs.VII 12 mahkeme protokolünde de ‘demir’ olarak geçmektedir. 

47

 (41) 1 I-MI-IT-TUM KÙ.[         ]

GIŠ

PA GUŠKIN 5 TUKUL KÙ.BABBAR (42) 3 HU-U-UR-PA-A-LU-U Š[A 

NA4

Z]A.GÌN (43) 

1  HU-U-UR-PA-A-LU-U  ŠA  GUŠKIN:  KBo  10.2  Vs.II  41-43; 

GIŠ

HU-UL-P[A]-LU  GUŠKIN:  KBo  10.1  Vs.  45.  Imparati-

Saporetti 1965: 50-51, 69, 78, 82; HW (Erg 3): 44. 

48

  KUB  38.2  Vs.II  (8) 

D

U  AN-E  ALAM  LÚ  GUŠKIN  GAR.RA  a-š[a-a

?

-a]n  (9)  [Z]AG-za  ŠU-za 

GIŠ

hat-tal-la-an  har-zi  (10) 

GÙB-za ŠU-za a-aš-šu GUŠKIN har-zi, von Brandenstein 1943: 6; Rost 1961: 176; Bittel ve diğer. 1975: 189vd. 

49

  Ebla’dan  bir  kült  kabı  üzerindeki  mitolojik  sahnede:  boğa  başlı,  kanatlı  ve  aslan  gövdeli  karışık  yaratık,  gövdesinde  ve 

göğsünde  dağların  sembolü  olduğu  halde  dört  ayağıyla  dağlara  basmış  durumdadır.  Kuyruğu  ise  bir  topuz  (/yılan??) 

görünümünde  olup  bir  sembol  olarak  topuz  şeklinde  kavranmıştır.  Buradaki  tasviri,  dağların  topuzla  olan  bağlantısının 

sembolleştiğine iyi bir örnek olarak gösterebiliriz, Haas 1982: 119vd. Abb.30. Yine buna paralel olarak Asur tapınağından (14-

15.yy. Hurri tarzında) kült kabartması üzerindeki Tanrının etekleri de başlığı da dağ kabartmalıdır ve onun arkasından (hemen 

bel kısmındaki dağ zirvesinden -sağ ve soldan- üçer başlı) kozalak biçimli iki topuz çıkarken, iki elinde de yine aynı topuzlar 

vardır.  Dağ  formunda,  kozalak  biçimli  bu  topuz  formlara  Tanrının  arka  taraflarında  dağlı-eteklerinden  çıkanların  üzerine 

ayaklarıyla  basmış  halde  iken  sağ  ve  sol  omuzlardaki  2  keçi  ağızlarında  bunları  tutmakta/yemektedirler,  Haas  1982:  162 

(Andrae  1931  [1969]);  omuzlardan  çıkan  topuz  biçimli  nesneler  ile  dağ  tasvirlerinin  örnekleri  ile  karşılaştırmalı 

değerlendirmeleri için bkz. Collon 1995: 373 ve 374’te No.1 ile: (“With a stick or mace: Nos. 1-3, 6, 9-11, 18, 20, 22, 30, 34-

38. These attributes are too unspecific to be used on their own to identify the Moon god. In conjunction with other attributes 

the stick is clearly part of the god’s iconography and he shown leaning on it when, in a similar context, the Sun god is shown 

brandishing his serrated knife …” 

50

  Acaba, 

GIŠ

hatalla-’nın  HURPALÛ’dan  ayrılan  işlev  veya  özelliği,  bu  değişim  ve  gelişim  unsurlarında  aranabilir  mi?  (Bunun 

için krş.) Eski Mezopotamya’daki topuz ve çift taraflı balta ile tasvir edilmiş savaşçı özelliklerdeki tanrılar,  Black-Green 1992: 

65[’te  Lugal-irra  ve  Meslamta-ea  (ve  s.124  fig.102);  lion-demon;  s.124  Eski  Babil  (ve  Kasit)  Dönem(ler)inden  topuzlu  figür 

(103) ile genel olarak “topuzlu” kral veya tanrılaştırılmış kral yorumları üzerine ‘mace’ maddesi]. 

51

 KBo 2.13 Vs. 21vd. (KBo 2.7): Güterbock 1943: 280 ve dn.22. Carter 1962: 107, 112: (21) 

URU

Ma-am-na-an-ta 

D

U GU

4

.MAH 

AN.BAR 

HUR.SAG

Ar-nu-wa-an-da-aš 

GIŠ

TUKUL UGU ALAM AN.BAR i-ya-an-zi (22) 

HUR.SAG

Hur-ra-na-aš-ša-an 

GIŠ

TUKUL 

UGU  ALAM  AN.BAR  HUR.SAG  BABBAR 

GIŠ

TUKUL  UGU  ALAM  AN.BAR  DÙ-an-zi 

ÍD

Ši-ga-ši-ga-a[n]  (23)  ALAM 

DUMU.MUNUS 

TÚL

Al-da-ni-iš  :Du-up-ša 

TÚL

Al-ta-an-ni-iš  :Kum-ma-ya-an-ni-iš 

TÚL

Ši-wa-an-na-aš 

TÚL

Haš-ha-na[ri-iš] (24) 

[(...]..)-aš! 

TÚL

Hal-wa-an-na-an ALAM

HI.A

 DUMU.MUNUS

MEŠ

 AN.BAR DÙ-zi 1 É.DINGIR

LIM

-ma-aš É.ŠÀ 

DUG

har-ši-ya-aš 

D[Ù-en-zi]. 

Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2014, 5(2), DOI:10.1501/sbeder

_

0000000078

 

 

 

233 

 

(olarak), üzerine demirden bir tasvir, yapılır; ...”. huwaši-taşları da dağ ve pınar diye kutsanırken; 

bir  metin,  bunların  yerine  topuzlar  ve  heykeller  konduğunu  bildirmektedir

52

:  “Harruwata(?) 

şehrinde  Šaluwanta  dağlarının  huwaši  taşı,  ta  eskidenberi  var  (eski  durumunda);  Majeste(m), 

güneş ve ay “amblem”leriyle süslenmiş bir topuz ki bunun üzerinde yürüyen bir adamın 1 šekan 

büyüklüğünde  demirden  bir  tasviri  konmuştur,  Šaluwanta  dağları(nın  tasviri)  olarak 

yap(ıl)mıştır.”  [Kargamış  ve  Emar  arasındaki  El-Qitar’dan  Hitit  silindir  mühür  baskısında 

dağların üzerinde elinde topuzu bulunan Tanrının (karşısında elinde ve sırtında yay taşıyan erkek 

Tanrı?)  figürü  bulunmaktadır

53

].  Topuzların  kült  eşyası  olarak  kullanılması

54

  dolayısıyla, 

Arinna’nın  Güneş-Tanrıçasına  ait  kült  eşyası  diye  anılan  güneş  kursları  da  hatırlanabilir

55

. 

Topuzun, Fırtına-Tanrısının yoldaşları olan dağlara (kült eşyası olarak yalnız halde) ve ayrıca da 

dağ  tanrılarının  tasvirlerine

56

  (bağlantılı  olarak  birlikte)  eşlik  ettiği  anlaşılmaktadır:  “Bir  topuz, 

üstünde de bir tasvir yapılmıştır”

57

 [: “Güneş ve ay kurslarıyla süslü 1 

GIŠ

TUKUL, onun üzerine 

bir  karış  (boyunda),  ayakta  duran  demir  bir  erkek  heykeli  yapılmıştır”;  “Kilinuna  dağı:  (bir) 

GIŠ

TUKUL(un)  üzerine  demir(den)  bir  heykel  yaparlar”

58

].  Bunların,  kabartma  süs  olarak  mı, 

yoksa topuzun üzerine ilave edilmiş heykelcik olarak mı yapıldıkları bilinmemektedir. Bir yerde 

Dağ-Tanrısı  topuzu  elinde  tutar  halde  görünürken

59

  birçok  yerde  Fırtına-Tanrısının  kendisi, 

Yazılıkaya

60

  baş  Tanrısı  kabartmasında  gördüğümüz  gibi,  topuzu  elinde  tutmaktadır

61

.  Bunun 

yanısıra  oturan  bir  tanrının  elindedir  [:  “Tanrı  Karmahili:  Oturan  erkek  heykeli;  gözleri  altın 

                                                           

52

 KBo 2.1 Rs.III 13vd. (21-27-35): Güterbock 1943: 280 ve dn.22; ayrıca metin yerleri için bkz. Carter 1962: 51vd. 

53

  (Bu  sahnede  (her  iki)  tanrının  önünde  (birer)  pınar(?)  [ki,  burada  nehre  ve  dağlara  yapılan  bir  kutsama  sahnesi  de] 

bulunmaktadır)  Culican-McClellan  1984:  57;  Haas  1994:  Abb.54.  Elinde  tuttuğu  uzunca  bir  topuzu  adeta  dağın  zirvesine 

dikercesine tasvir edilen bir Ay-Tanrısı tasviri de, bir Mezopotamya silindir mühür baskısında kendini çok belirgin halde ortaya 

koymuştur (Collon 1995: 373 ve 374 no.2). 

54

 Dağ tanrıları ile 

GIŠ

TUKUL değerlendirmeleri için ayrıca bkz. Haas 1994: 496vd. ve 513. 

55

 KUB 25.14 Vs.I 10vd. ile Bo 4971 Rs. 8vd. Sommer 1940: 35. 

56

 Haas 1982: 21, 52, 120, 183; Börker-Klähn 1989: 237vd.; Gonnet 1968: 95vd.; Dinçol 1971: 29vd.; Dinçol 1974: 29vd. 

57

  Kral  mezarlarının  çoğunda,  insan  şeklinde  kült  simgelerinin  bulunması  ilginçtir. Daha önceleri  Tanrı ya bir sembol ya da bir 

nesne/eşya  ile  temsil  edilirdi  ve  bunun  Hititçedeki  adı  “huwaši-taşı”dır.  Fırtına-Tanrısı  bir  istisnadır  ve  mezarın 

zenginleşmesinden  önce  de  sonra  da  Alacahöyük  ortostatında  gördüğümüz  şekliyle  yani  boğayla  temsil  edilir.  Maraš(a)’ta 

(Modern Maraş’la aynı yer değildir) dört Tanrı bulunmaktadır. Esas olarak Fırtına-Tanrısı dördünde de bulunur ve kalay kaplı 

boğayla temsil edilir; ikincisi topuzla temsil edilen (

GIŠ

TUKUL) bir Dağ-Tanrısıdır; üçüncüsü beş bakır hançerle ve dördüncüsü 

ise çocuğunu emziren bir anne heykeliyle temsil edilir. Bununla bir gümüş boğa, bir topuz ve hilalin üstünde duran bir demir 

adam  figürü,  elinde  bakır  bir  hançer  tutan  altın  gözlü  gümüş  (bir)  adam  figürü  ve  çocuğunu  emziren  bir  anne  figürüyle 

değiştirilmiştir. KBo 2.1 Vs.I 28vd. bkz. Carter 1962: 52, 61; Gurney 1977: 26; Güterbock 1983: 216vd. 

58

 KBo 2.1 Vs.I 35-36; II 13. 

59

 Bo 2318 Vs.II 11, Güterbock 1940: 40 ve dn.160. 

60

 Bittel ve diğer. 1941: 115,138; Bittel ve diğer. 1975:’te elinde topuz taşıyan 18, 21, 24, 39, 41, 42 ve 83 numaralı Tanrılar için 

s.131vd. ile ilgili çizim tablosuna bkz. Yazılıkaya için ayrıca, Masson 1989: 16vd.; Masson 1994: 68vd. 

61

 Bkz. KBo 2.1 Rs.III (20) [

D

]U 

URU

Šar-pa-an-ta 1 ALAM LÚ GUB-aš ZABAR 1 še-kán (21) [ZAG-za Š]U-za 

GIŠ

TUKUL har-

z[i .... .... (26) [1 

NA4

]ZI.KIN 

HUR.SAG

Šu-[wa-]ra 

URU

Ma-li-ya-aš-ša (27) [an-na-]al-la-an 1 

GIŠ

TUKUL ši-it-tar-zu UD.SAR-za 

[ú-nu-wa-a]n-za ...  Carter 1962: 56-57, 67 (Boğazköy’deki Fırtına-Tanrısı için bkz. Alexander 1993: 1vd.). 

Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2014, 5(2), DOI:10.1501/sbeder

_

0000000078

 

 

 

234 

 

kaplı(dır), sağ elinde (bir) 

GIŠ

TUKUL tutar, altında (ise) gümüş (bir) kaide (vardır).”]

62

. Büyük 

kral  IV.Tudhaliya’nın  Güneybatı  Anadolu’ya  yaptığı  zafer  seferini  kutlayan  Yalburt  su  havuzu 

yapısına

63

 ait (hiyeroglifler ile birlikte) kabartma şeklinde yapılmış tasvirde, elinde topuz tutan bir 

kompozisyon  bulunmaktadır

64

  [Figürlerin  duruş  biçimleri  ve  hareketlerinden  dolayı  kralı, 

tanrısının/tanrılarının kucaklayarak koruması kapsamında Umarmungsszene (koruma altına alma 

sahnesi) olarak adlandırılan sınıfa girmektedir

65

]. 

Metinler,  topuzu  başka  tanrılarla  da  anmaktadır:  ZABABA  onu  elinde  tutuyor  [“Tanrı 

ZABABA:  Ayakta  duran  (bir) erkek heykeli gümüşten(dir), sağ elinde (bir) 

GIŠ

TUKUL tutar, sol 

elinde (bir) kalkan tutar”

66

]; bir adak metninde de IŠTAR’a topuzları için gümüşten veya altından 

bir kaplama vaad edilmektedir [IŠTAR ile ZABABA

67

 savaşçı tanrılardır; onlarda böyle bir topuz 

bulunması anlaşılır bir durumdur

68

] öte yandan, diğer bir Fırtına-Tanrısının silahı olarak bir balta 

anılmaktadır

69

 (bu, baltalı Fırtına-Tanrısı kabartmalarını hatırlatmaktadır).  

Halab tapınağının ortostatlarında; Halab’ın Fırtına-Tanrısının silahı olarak hem topuz hem 

de  balta  (ve  mızrak  ile  kılıç)  görülürken  yine  kanatlı  savaşçı  (Tanrı)  IŠTAR’ın  elinde  omuzuna 

dayanmış  (diğer  topuzlara  göre  nispeten  biraz  daha  uzun  bir)  topuz  vardır

70

.  Halab’ın  -boğa 

koşumlu-arabalı  (sürücü  [=Boğazköy  kil  bulla

71

,  Yumruk  Biçimli  Gümüş  Hitit  Kabındaki 

kabartma  ve  İmamkulu  kaya  kabartmasındaki  gibi])  Fırtına-Tanrısı  kabartmalı  ortostatı 

üzerindeki  Anadolu  hiyeroglifli  yazıtıyla  Fırtına-Tanrısının  adı:  “TANRI,  TOPUZ”  olarak  çok 

                                                           

62

 KUB 30.2 Vs.II 4-5. 

63

  Temizer  1984:  53-57;  Temizer  1988:  XIII-XXII/XXIII-XXXII,  172-174  şekiller:  60-63,  Levha:  85-95;  Poetto  1993:  9vd., 

Woudhuizen 1994-1995: 168vd.; Hawkins 1995: 66vd.; Poetto 1998: 108-117; Savaş 2006: 693vd.; Savaş 2007: 662vd. 

64

  Ankara  Anadolu  Medeniyetleri  Müzesi  depolarında  (kireç  taşından  bir  grup  fragmanın  içinde)  bulunmaktadır.  Burada,  sağa 

doğru bakan iki figürün sadece üst kısımları (omuzdan kalçaya kadar) sağlam kalmıştır. Arka plandaki tasvir ile ilgili olarak da 

görülebilenler; açılmış vaziyette bir sol kol, başsız ve kolsuz vücut hattı ile tamamlanmamış olan bir etektir. Öndeki figürün ise, 

elinde  topuz  tutan  sağ  kolu  bel  hizasında  bükülüyken,  sol  kolu  da  yukarı  doğru  bükülmüş  olarak  (ağız  önündeki  eli)  saygı 

ifadesindedir, Karasu-Poetto-Savaş 2000: 99vd. 

65

 Bu tür bir kompozisyon II.Muwatalli ile başlayan ve III.Muršili ile devam eden bazı  Umarmungssiegel’ler mühürlerle çok iyi 

belgelenmektedir.  IV.Tudhaliya’ya  gelince,  çok  iyi  tanınan  Ugarit  mühür  baskısına,  Boğazköy’den  çıkan  bulla  parçaları  ve 

mühür baskısı da (yine bu krala atfedilerek) eklenmiştir. Bunun yanısıra, IV.Tudhaliya, Yazılıkaya B odasındaki kabartması ile 

anıtsal  kaya  kabartmaları  üzerinde  de  eşsiz  bir  tanrısal  koruma  altına  alındığını  göstermiştir  bkz.  Karasu-Poetto-Savaş  2000: 

100 dn.5; Herbordt 2006: 83vd. 

66

 KUB 30.2 Vs.II 17-20. 

67

 Tanrı ZABABA için bkz. Laroche 1947: 109vd.; Laroche 1947a: 215; van Gessel 1998: 961vd.; van Gessel 2001: 389;  IŠTAR 

için de van Gessel 1998: 923vd.; van Gessel 2001: 385vd., Wegner 1981: 1vd., 95vd. aynı zamanda krş. Haas-Wegner 1995: 

167vd.,  170.  KBo  22.6  Rs.IV  14-16: 

GIŠ

paini=w[a=t]a  kuit 

É

hilamni=šit/nu=war=a<t>=(a)šta  kardu  n=war=at 

URU

Agade 

d

IŠTAR-aš/[

GIŠ

TUKUL]

HI.A

-eš  iyandu  (“Let  him  cut  down  the  tamarisk  which  stands  in  the  portico  and  let  them  make  it  into 

[weapon]s for IŠTAR of Agade”) Hoffner 1997: 199. 

68

 Güterbock 1983: 204vd., 213vd. 

69

  Bo  2383  Vs.I  20vd.  ve  ayrıca  krş.  Güterbock  1983:  213vd.  (Bu  durum;  farklı  şehirlerin  Fırtına-Tanrılarının  özelliklerinden 

kaynaklanıyor olmalıdır). 

70

 Kohlmeyer 2000: Tafel: 1d, 14, 18. 

71

 Neve 1992: Titelbild. 

Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2014, 5(2), DOI:10.1501/sbeder

_

0000000078

 

 

 

235 

 

açık  şekilde  verilmiştir

72

.  Bu  da  bize  Fırtına-Tanrısının  adının  ve  silahının  “TOPUZ”  ile  özdeş 

olduğunu göstermektedir. Elinde mızrak, omuzunda yay ile tasvir edilen Koruyucu-Tanrı Kurunta 

ile  omuzunda  yay,  (sol)  elinde  çift-asa  (/ok?)  tutan  diğer  bir  Tanrı  bulunmaktadır

73

.  Sağ  elinde 

omuzuna dayalı tuttuğu ucu eğri asa, sol elinde üç-çatallı Tanrı ile yine sağ elinde omuzuna dayalı 

ucu eğri asa, sol  elinde  (baş kısmı  kırık  -sapından tutulmuş-) belirsiz bir nesne  (belki meşale?) 

tutan diğer Tanrı yürümektedir

74

. 

LÚ 

GIŠ

TUKUL

75

 “silah(lı) adam(ı)” Babil krali savaşçıları gibi belki profesyonel askerler 

(daha geç devirlerdeki Osmanlı Yeniçeri askerlerin benzeri) idiler. Ayrıca bazı zanaat sahipleri ile 

birlikte anılmaları [genellikle LÚ 

GIŠ

TUKUL adı altında belirtilen erkek personel çeşitli işlerde; 

ekmekçi, sütçü, meyve ekicisi olarak tapınak ekonomisi için çalıştırılmaları] ile “işçi, zanaatkar” 

sınıflandırması içinde yasalarda da anılıp vergiden muaf tutuluyorlardı.  

●  (URUDU)

ateš(ša)-  (c./n.)  [=  PĀŠU=  HAŞ(Ş)INNU  (=šummittant-);  HULPALU 

(HUPPALÛ)]:  “Balta  (Keser)”

76

 çoğunlukla, tasvir, kült-envanter, yasa ve dini metinlerde geçip 

yapımları altın, gümüş, bronz, bakır ve kurşun kaplamadandır

77

. Hitit çiviyazılı belgelerde “balta” 

ile ilgili bazı metin yerlerinin tercümesi şöyledir

78

:  

[ateš(ša)-]: “... Oraya bir balta koyar, bir hançer, gerili bir yay ve bir ok koyar”; “Fırtına-

Tanrısının adamı yere/yeryüzüne bir balta ile vurur/saldırır”; “balta ile uçurur”; “o balta (ateš) 

üzerinde  bir  yeri  öptü”

79

;    “balta  ile  kamışı  keser”

80

.  [Akadograma  göre  ise  PĀŠU  veya 

HAŞ(Ş)INNU]:  “gümüş  bir  balta  alır  ve  asmayı  keser”;  “Fırtına-Tanrısının  adamının  baltası 

vardır”; “büyük balta”; “bir küçük bronz balta”. 

                                                           

72

  Kohlmeyer  2000:  Tafel:  16-17;  Kohlmeyer  1983:  80vd.  Fig.33;  Klengel  1965:  87vd.;  Popko  1998:  118vd.;  Savaş  2002: 

118vd., 170 Fig.49. 

73

 Kohlmeyer 2000: Tafel: 9, 15. 

74

 Kohlmeyer 2000: Tafel: 10, 20.  

75

 

LÚ

EN/BĒL 

GIŠ

TUKUL  “silah(lı)  adamların  beyi”;  LÚ 

GIŠ

TUKUL  GÍD.DA  “uzun  silah(lı)  adam(ı)”  Imparati  1995:  578;  Beal 

1988: 269vd.; Beal 1992: 55-56; Pecchioli Daddi 1982: 30vd.; Yakar 2000: 37, 41, 261, 266, 301; HW

2

 (14): 298, 300; Archi 

1977: 13vd.; Laroche 1949: 55vd.; Darga 1984: 52. 

76

  HW:  38,  HW  (Erg.1):  2; HW

2

 (A): 570-572; HED (A): 227-228; HEG (A): 94; HdW: 10; Kronasser 1966: 328, 341; Haase 

1968:  72-74;  von  Brandenstein  1943:  14,  54;  Otten  1958:  34;    Otten  1961:  118;  Schwartz  1938:  336;  Friedrich  1959:  72; 

Starke 1990: 236, (422) dn.1520; Oettinger 1980: 52; Haas 1994: 513vd.  PÄŠU: HW: 311; HED: 227-228; Otten 1955: 124-

126; Otten 1955: 34; Siegelová 1986: 698; Košak 1982: 100, 102, 290, 141, 142, 143; Werner 1967: 6; Starke 1985: 324; Beal 

1992:  522;  Haas-Wegner  1988:  404-405.  HAŞ(Ş)INNU:  HW:  307;  HW  (Erg.1):  31;  HED:  227;  von  Brandenstein  1943:  4-5, 

10-11;  Rost  1961:  175,  178,  198;  Laroche  1965:  74;  Meyer  1953:  112vd.;  Starke  1985:  324;  Werner  1967:  46;  Bittel  1976: 

28vd.;  Darga  1992:  107-109;  Beal  1992:  522;  Erkanal  1977:  56,  Tafel  7,  20;  Haas-Wegner  1995:  167vd.  HULPALU 

(HUPPALÛ): HHw: 278 ‘Doppelaxt, Keule’; Beal 2002: 107vd. 

77

 HT 1 I 20 (dupl. KUB 9.31 I 27), von Brandenstein 1943: 54vd.; Schwartz 1938: 336-337; ayrıca bkz. Haas 1994: 513vd. 

78

 HED (A): 227vd. (ateš(ša)-). 

79

 von Brandenstein 1943: 54vd. 

80

 KUB 7.41 Vs.I 24, Otten 1973: 42. 

Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2014, 5(2), DOI:10.1501/sbeder

_

0000000078

 

 

 

236 

 

Çeşitli ağırlıklarda yapılan baltalar

81

: 

“Eğer  bir  demirci  100  mina  ağırlığında  bakırdan  (bir)  boru 

yaparsa,  onun  fiyatı  100  PA  arpadır.  Kim  2  mina  ağırlığında 

bakırdan  balta  yaparsa  onun  fiyatı  1  PA  buğdaydır.  Eğer  1  mina 

ağırlığında bakırdan balta yaparsa, onun fiyatı 1 PA arpadır.”  

AN.TAH.ŠUM

SAR

 bayramı kutlamalarının (26.gününde) et-kurbanları ayini kesitinde:  

“AZU-rahibi Šauška’nın baltasını kırmızı yün ile sarar ve beylerin 

önüne  koyar  ve  onlar  dans  ederler.  Sonra  baltayı 

katranağacısakızı/sedir  ile  yıkar  ve  onu  Tanrıçaya  sunulmuş  etin 

yanına koyar”

82

. 

Bir bayram kutlaması esnasında balta (HAŞ(Ş)INNU) ile yapılan kutsal dansta

83

:  

“[Kra]liçe  (Tanrıya)  eğilir.  Arkadan  mantosunu  omuzunda  tutar. 

Efsun  rahibi  ona  baltayı  verir.  Kraliçe  eğilir  ve  baltayı  a[lır]  ve 

Tanrının  önünde  dans  eder.  Sonra  baltayı  alır  ve  mantoyu  tekrar 

efsun  rahibine  verir.  Onları  su  ile  temizler  ve  Tanrının  önüne 

[koyar]”.  

Şarkışla tasvirli  tören baltası

84

  bronzdandır  ve  Fasıllar  ile  Eflatunpınar  anıtlarındaki  gibi 

karışık  ikonografik  yaratık  figürlerle,  kült-tapınak  envanter  metinlerinde  kutsalların  tanım  ve 

tasvirlerini içerir. Güneş-Tanrısı ile sakallı ve boğa-boynuzunun üzerinde yüceltilen Dağ-Tanrısı, 

kartal,  aslan  ve  kraliyetin  sembolü  kanatlı-güneş-kursu  ile  donatılmış  bu  tören  baltası,  kült 

reformu esnasında IV.Tudhaliya döneminin bir ürünü olmalıdır. 

Bronz devrinde aletlerin  büyük kısmını tahta  işçiliğinde (yani marangozlukta) kullanılan 

“balta”lar  oluşturmaktadır.  Taş  “çekiç”lerin  yanısıra  madenden  yapılmış  olanları  da  şekil 

itibarıyla kolcuklu-baltayı andırmaktadır

85

. Bundan dolayı süs veya sembol silah olarak kullanılan 

balta ile alet/gereç olarak kullanılan baltaları işlevleri açısından ayrı tutmak gerekmektedir

86

.  

                                                           

81

 KBo 6.26 Vs.I: (13)  ták-ku 

LÚ

SIMUG.A Š[A 1 ME] MA.NA 

URUDU

ŠEN a-ni-ya-zi

 

(14) 1 ME PA ŠE ku-uš-š[a-n]i-iš-ši-it ŠA 

URUDU

a-te-eš  (15)  ŠA  2  MA.NA  KI.LÁ.BI  a-ni-ya-zi    1  PA  ZÍZ  ku-uš-ša-ni-iš-ši-it  (16)  ták-ku 

  URUDU

a-[t]e-eš  ŠA  1  MA.NA 

KI.LÁ.BI a-ni-ya-zi (17) 1 PA ŠE ku-uš-ša-ni-iš-ši-it, Hoffner 1997: 127-128 (§160(*45)).  

82

 Haas 1994: 810 ve dn.202; Haas-Wegner 1995: 169. 

83

 KUB 45.32 Rs.III 6-10 (CTH 713): Wegner 1981: 53 ve dn.199; Wegner 1995: 88-91  (Nr.13); de Martino 1989: 79. 

84

 Bittel 1976: 28vd.;  Darga 1992: 107-109; Erkanal 1977: 56, Tafel 20. 

85

  Bu  alet  Pelit  Büyükköy’den  ele  geçen  örneğiyle  tanınabilmektedir. Profilden görünüşü, bir kesici kısmının olmadığını bunun 

yerine kör bir vurma yüzeyinin yer aldığını göstermektedir. Bu parçanın çekiç olarak kullanıldığı düşünülebilir. Müller-Karpe 

1987: 204 ve Res.6. Yassı ve kolcuklu-baltaların kullanım izlerinin incelenmesi sonucunda, bunların çoğunlukla silah değil de, 

alet  vazifesi  gördüklerini  kanıtlamaktadır.  Fonksiyon  bakımından  namlusu  sapa  paralel  olarak  bağlanmış  olanlar  balta,  sapa