Sinf…5 Sana “ ” 201 yil. Mavzu

III. Yangi mavzuning bayoni

Aziz o'quvchi, mamlakat rivoji uning ozodligi va mustaqilligi bilan bog'liq. Vatan ozod va mustaqil bo'lsa, kuch-qudrati tobora ortlb boradi, uning bag'rida yashash haqiqiy baxt-u saodatga aylamidi, Shuning uchun ona yurt haqida gapirganda istiqlol mavzusini chetlub o'tib bo'lmaydi. Bularni bilib oling. Istiqlol so'zi mustaqillik degan ma'noni • bildiradi. Mustaqillik so'zi birovga qaram bo'lmagan, o'z ixtiyori bilan harakat qilishga qodir, ozod va erkin inson, xalq, davlat faoliyatining mohiyatini ifoda etadi. O'z taqdirini o'zi belgilaydigan, chetdagi kuchlarning ko'rsatntasi bilan emas, balki o'z xalqining xohish-irodasi asosida ichki va tasliqi siyosat yuritadigan, hududi, chegaralari, moddiy va ma'naviy boylik-
lari, fiiqarolari hayotining daxlsizligini saqlay oladigan davlatgini mustaqil bo'la oladi. Davlat tushunchasining o'zi mustaqillikka yaqin ma'no anglatadi, Chunki mustaqil bo'lgan xalqgina o'z davlatini Ьафо etib, uni rivojlantira oladi. O'zbekiston 1991-yil 31-avgust kuni istiqlolga erishib, dunyodagi mustaqil davlatlar qatoridan joy oldi. Shunga qadar u SSSR deb atalgan imperiya tarkibida sobiq markazga qaram bo'lgan o'n beshte respublikaning biri hisoblanar edi. SSSR zo'ravonlik bilan, erkin va ozod xalqlarni majburlash asosida tuzilgan davlat edi. U juda kalln hududni egallagani, dunyodagi ko'plab xalqlarni o'z tazyiqi ostidn tutib turgani uchun imperiya deb atalar edi. Buni bilib oling. Imperiya lotincha so'z bo'lib, mutlaq, ya'ni l licklanmagan hokimiyatga ega bo'lgan, o'z tasarru/ida ko'plftb iii.'imfakat va xalqlarni majburan tutqunlikda saqlab turadigU yirik tajovuzkor davlatdir. Imperiyani odatda imperator bosli qargan. Lekin sobiq SSSR mafkuraviy zo'ravonlik asosiga i|inilgani hamda uning davlat ramzlarida qizil rang asosiy o'nii lnlgani uchun u kommunistik imperiya yoki qizil imperiyadel»vini! ilgan. flljqlol so'zi, mustaqillikdan tashqari, erkinlik, ozodlik, huniyil fciibi .so'zlar bilan ham ma'nodoshdir. Kliqlol va mustaqillik so'zlariga ma'nodosh bo'lgan so'zlardan \,in,I ini snverenitetdir. U ko'pincha mustaqillik va istiqlol so'zlari o'iiikIi jihliililndi. Buni bilib oling. Suveremtet fransuz tilidan olingan so’z bo'lib, oliy hokimiyat degan ma'noni anglatadi. Shuning ucliiin ti ko'proq hokimiyatning mustaqilligini ifoda etadi.Davlat suvereniteti, suveren respublika, xalq suvereniteti kabi llturalar qo'llanganda, avvalo, hokimiyatga egalik nuqtayi nazaridan rtllMltiqillik ifoda etiladi. Shuning uchun suverenitet so'zi ko'proq davlal liki valqning mustaqilligini ta'kidlash uchun ishlatiladi.Poytaxtimiz Toshkent shahridagi «Qatag'on qurbonlari» muzeyida iiiiciiiiilakachilik yillarida xalqimiz qanchalik katta qurbonlar bergani, и/odlik yo'li naqadar og'ir va murakkab bo'lgani haqida ko'plab laiixiy huyatlar mavjud.Si/ kitoblarda o'qigansiz, kmofilmlarda ko'p ko'rgansiz, kniasli i'Mil qo'lga qurol olib jang qihshdan iborat emas. Kurash aqlni I ii'.iiisli, bilim va tajriba bilan dushmanni lol qoldirish, uning ustidan ii ii i|iichish degani hamdir.Iti/ning mard bobolarirniz mustamlakachilarga qarshi faqat qur
bilan emas, balki ma'rifat vositasida ham kurash olib bordi. Buni bilib oling. Suverenitet fransuz tilidan olingan so’z bo'lib, oliy hokimiyat degan ma'noni anglatadi. Shuning uchun ko'proq hokimiyatning mustaqilligini ifoda etadi.Davlat suvereniteti, suveren respublika, xalq suvereniteti kabi llturalar qo'llanganda, avvalo, hokimiyatga egalik nuqtayi nazaridan Mustaqqillik ifoda etiladi. Shuning uchun suverenitet so'zi ko'proq davlat liki valqning mustaqilligini ta'kidlash uchun ishlatiladi.Poytaxtimiz Toshkent shahridagi «Qatag'on qurbonlari» muzeyidaiiiiciiiiilakachilik yillarida xalqimiz qanchalik katta qurbonlar bergani,ozodlik yo'li naqadar og'ir va murakkab bo'lgani haqida ko'plab laiixiy huyatlar mavjud.Siz kitoblarda o'qigansiz, kmofilmlarda ko'p ko'rgansiz, kniasli i'Mil qo'lga qurol olib jang qihshdan iborat emas. Kurash aqlni I ii'.iiisli, bilim va tajriba bilan dushmanni lol qoldirish, uning ustidan ii ii i|iichish degani hamdir.Iti/ning mard bobolarirniz mustamlakachilarga qarshi faqat qurbilan emas, balki ma'rifat vositasida ham kurash olib bordi. Bin«Jadid» arabcha so'z bo'lib, yangi degan ma'noni anglatadi. Ma'rifatparvar bobolarimiz maktablarni isloh etish, ya'ni ta'lim tiziminyangicha asoslarda tashkil etish,teatr,kutubxona,muzeylarochish,gazeta va jurnanar chop etish orqali XX asr boshidagi xalqimiz hayoimiyangilamoqchi bo'lganlar. Shuning uchun ular jadidlar deb nom olganJadidlarning asosiy maqsadi odamlarni bilimli va ma'rifatli qilish orqullyurt ozodligiga erishishdan iborat bo'lgan. Ma'rifatli bobomiz Abclnll.i Avloniyning mana bu so'zlari bu fikrni yaqqol tasdiqlaydi:«Tarbiya bizlar uchun yo hayot — yo mamot, yo najot — yo halokat, yo saodat — yo falokat masalasidir»¹. Inn 11 qachon o'z-o'zidan kelmaydi. U xalqning qahramonlik la/ilalhiii, millatning irodasi amalda namoyon bo'lgandagina haqiqalgaI i.uiadi. Yana bir ma'rifatparvar bobomiz Munavvar qori Abdurashidsniiov bu haqda shunday degan:«Btun dunyodagi hurriyatchilar orasida bir so'z bor: hurriyalberilmas, olinur. Hech narsa ila olib bo'lmas, faqat qon va qurI Mm ilagina olib bo'lur. Hazrat Odam Atodan shu vaqtgacha hechbu davlat va mamlakatda hurriyatning berilgani, qon va qurbon, berilgani tarixlarda ko'rilmaydur»¹.