Sitologiya va

birinchi bo‘g‘inda bir xillilik qonuni 
deb
ataladi.
ko‘zdan kechirilayotgan misollarda donning sariq silliq for-
malari, gulning qizil rangi, donning yashil, burishgan, gulning oq 
rangi ustidan dominantlik qiladi. Qarama-qarshi, F
1
da namoyon 
bo‘lmaydigan belgi 
retsessiv belgi
deb ataladi. Dominant belgilar 
katta harflar bilan, (A) retsessiv belgi esa kichik harf (a) bilan bel
-
gilanadi.
Agar organizm genotipida ikkita bir xil genlar bo‘lsa, bunday 
organizm 
gomozigota organizm 
deyiladi. Gomozigota organizm 
dominant (AA yoki BB) yoki retsessiv (aa yoki bb) holatda bo‘ladi.
Agar genlar bir-biridan farq qilsa, ya’ni biri dominant, ikkin-
chisi retsessiv (Aa yoki Bb) bo‘lsa, bunday genotipli organizm 
geterozigota organizm 
deyiladi.
F
1
(birinchi avlod)
P (ota-ona)
Gametalar
mendelning birinchi qonuni
ni quyidagicha izohlash mum-
kin: agar bir juft belgisi bilan farq qiladigan gomozigota organizm-
lar o‘zaro chatishtirilsa, F
1
duragaylar ota-ona organizmlar 
ning 
bitta belgisiga ega bo‘lib, barchasi fenotip va genotip jihatdan 
bir xil bo‘ladi. No‘xat o‘simligining doni rangi (sariq va yashil) va 
donining shakli (silliq va burishgan) bo‘lgan navlarni o‘zaro cha-
tishtirib, F
1
bo‘g‘inda sariq va silliq duragaylar olinadi.
http:eduportal.uz

---

133
genetika haqida umumiy ma’lumot
VI Bo‘LIM
mendelning ikkinchi (belgilarni ajralish) qonuni.
Agar 
yuqori dagi tajribadan olingan geterozigota holatdagi F
1
bo‘g‘inlar 
o‘zaro chatishtirilsa, ikkinchi bo‘g‘in (F
2
)da ajralish hodisasi ku-
zatiladi: o‘zida ota-onalaridan ikkalasining belgilari bor o‘simliklar 
ma’lum son nisbatlarida paydo bo‘ladi.
olingan duragaylarning 3/4 qismi dominant belgiga, 1/4 qismi 
retsessiv belgiga ega bo‘ladi. 
Geterozigota organizmlarni chatishtirish natijasida olingan 
avlodlarning ma’lum qismi dominant belgilarni, boshqa qismi esa 
retsessiv belgilarni namoyon qiladi. Bu Mendelning ikkinchi qonu-
ni