duragaylash yoki
chatishtirish usuli
deb ataladi.
odatda bir juft belgisi bilan o‘zaro keskin farq qiluvchi orga-
nizmlarni chatishtirishni
monoduragay chatishtirish deyiladi. Ikki
juft belgilari bilan farq qiluvchi ota-ona organizmlarni chatishtirish-
ni
diduragay chatishtirish va nihoyat, uch va undan ortiq belgi-
lari bilan farq qiluvchi organizmlarni chatishtirishni esa
polidura- gay chatishtirish deb yuritiladi.
monoduragay chatishtirish. Monoduragay chatishtirish deb, bir juft turg‘un belgisi bilan farq qiluvchi ota-ona organizm-
larni chatishtirishga aytiladi.
Irsiyat qonunlarini tahlil qilishni Mendel monoduragay chatish-
tirishdan boshladi.
Masalan, qizil gulli no‘xatni oq gulli no‘xat bilan chatishtirishni,
doni sariq no‘xatni doni yashil no‘xat bilan chatishtirish monodura-
gay chatishtirishga misol bo‘ladi. Tajribada doni sariq va yashil
no‘xat o‘simliklari chatishtirilsa, shu chatishtirish natijasida olina-
digan birinchi avlod duragaylarning hammasida doni sariq bo‘ladi.
Qarama-qarshi belgi (donlarning yashilligi) go‘yo yo‘qolib ketadi.
Mendelning birinchi avlod duragaylarning bir xilligi mana shunday
namoyon bo‘ladi. Donlarning sariq rangidan iborat belgi (yashil
rang) yuzaga chiqishiga go‘yo yo‘l qo‘ymaydi va F
1
duragaylar-
ning hammasi sariq (bir xil) bo‘lib qoladi.
http:eduportal.uz
132
genetika haqida umumiy ma’lumot
VI Bo‘LIM
Belgining ustun turishi dominantlik, ustun turadigan belgi
domi nant belgi deb ataladi. Mendelning birinchi qonuni –
domi- nantlik qonuni yoki
