Siyasi. İDeolojiler

Middle Way
( Orta Yol, [1 9 3 8 ] 1966) adlı eserinde açıkça dile getirilmiştir. 1957-1963 yılları ara­
sında başbakanlık yapan M acmillan, “planlı kapitalizm” olarak adlandırdığı bu görüşü savunmuş 
ve bu sistemi, “özel teşebbüs inisiyatifi ve güdüsüyle İktisadî faaliyetin belli başlı boyutlarını devlet 
mülkiyeti, düzenlenmesi veya denetimiyle birleştiren karma bir sistem” olarak tanımlamıştır. Oysa 
tek m illetçi ya da Tory, sosyal ve İktisadî müdahale için sadece şartlı bir zemin sağlar. Tek millet 
muhafazakârlığı, hiyerarşiyi ortadan kaldırmaktan ziyade pekiştirmek amacındadır. Ayrıca, duru­
mu iyi olmayanların koşullarını iyileştirmeye yönelik çabaları da yoksulların yerleşik düzene, artık 
bir tehdit oluşturmamasını teminat altına almak isteğiyle sınırlıdır.

---

Hıristiyan Dem okrasi
Müdahaleci siyasalar, 1945 sonrası Kıta Avrupası’mn çeşitli bölgelerinde ortaya çıkan Hıristiyan 
demokratik partiler tarafından da benimsenmiştir. Bu partilerden en önemlileri, o dönemde Doğu 
Almanya’daki Hıristiyan Demokratik Birliği (C D U ) ve İtalya’daki Hıristiyan Demokratik Partidir 
(D C ). İkinci Dünya Savaşı sonrasında kıtadaki muhafazakârlar otoriter görüşlerini terk etmişler­
dir. Bu yeni muhafazakârlık biçimi siyasî demokrasiyi benimsemiş ve Katolikliğin sosyal gelenekle­
rinden etkilenmiştir. Protestanlık, bireysel çaba marifetiyle kurtuluşu vurguladığından, sosyal teo­
risini genellikle bireyciliği (bkz. s. 4 5 ) onayladığı ve çalışkanlığı, rekabeti ve kişisel sorumluluğu 
çok önemsediği görülür. Örneğin Alman sosyolog Max W eber (1 8 6 4 -1 9 2 0 ), Protestan ahlâkım 
“kapitalizmin ruhu’ na bağlamıştır. Bunun aksine Katolik sosyal teori, geleneksel olarak bireyden 
ziyade sosyal gruba odaklanır ve rekabetten çok denge veya organik uyuma vurgu yapar. 19. Yüzyıl 
boyunca ve 20. Yüzyıl’ın başlarında papanın otokrasiyi vurgulamasına rağmen Almanya’daki Zent­
rum (Merkez Parti) gibi Katolik partiler anayasal yönetim, siyasî demokrasi ve sosyal reformu des­
teklemişlerdir. 1945’ten sonra Katolik sosyal teori, yeni kurulmuş Hıristiyan demokratik partileri, 
bir tür demokratik korporatizm (bkz. s. 2 2 5 ) uygulama yönünde cesaretlendirmiştir. Bu anlayış, 
“sosyal ortaklık” fikri çerçevesinde birbirine bağlanmış kilise, sendikalar ve işveren gruplan gibi 
aracı kurumların önemini ısrarla vurgular. Ulus üzerine yapılan geleneksel vurgunun aksine Hı­
ristiyan demokrasi özellikle Almanya’da, kararların bütün olarak bir grup tarafından değil de ilgili 
tüm bireylerce veya en küçük birimler tarafından alınmasını öngören Katolik ilkeyi ( subsidiarity) 
desteklemişlerdir. Bu ilkeye yönelik olumlu tutum, Hıristiyan demokratların, özellikle federalizm 
biçim inde hem adem-i merkeziyet anlayışını hem de İngiliz muhafazakârlarının aksine Avrupalı­
laşmayı veya Avrupa bütünleşmesini belirgin bir şekilde desteklemelerinin önünü açmıştır.
Hıristiyan demokratik partilerin Keynezci refah siyasalarını uygulamaya koyma arzuları, 
Adam Smith (bkz. s. 6 5 ) ve David Ricardo’nun katı piyasa ilkelerinden çok Friedrich List (1789- 
1846) gibi iktisatçıların esnek ve pragmatik fikirlerinden doğar. List, örneğin sert dış rekabete karşı 
küçük sanayileri korumak adına yönetimin müdahale etmesi gereğini kabul etme çerçevesinde, 
siyasetin ve siyasî iktidarın İktisadî önemini vurgulamıştır. Bu anlayış, tüm Kıta Avrupası’nda ge­
niş ölçüde etkili olan “sosyal piyasa ekonomisi” fikrinin desteklenmesine yol açmıştır. Sosyal piya­
sa, piyasa ilkeleri tarafından inşa edilen ve büyük ölçüde yönetimin denetiminden âzade olmak­
la beraber etkili kamu hizmetleri ve kapsayıcı bir refah sistemiyle ayakta tutulan sosyal bütünlük 
bağlamında işleyen bir ekonomidir. Sonuçta piyasanın kendisi bizatihi bir amaç değil, daha geniş 
birtakım sosyal hedeflere ulaşmak için yaratılması gereken refahın aracıdır. Bu türden bir düşünce, 
Kıta Avrupası’nın çoğunda ve bir dereceye kadar da A B’de benimsenen özel bir kapitalizm m o­
delini ortaya çıkarmıştır. Bu anlayış bazen Anglo-Amerikan ya da “teşebbüs kapitalizm inin zıddı 
olarak Ren-Alp kapitalizmi veya “sosyal kapitalizm” olarak da dile getirilir. Anglo-Amerikan tarzı 
kapitalizmi piyasa ekonomisinin serbest işleyişine dayanırken, bunun aksine Ren-Alp kapitalizmi 
ortaklık ve işbirliğini vurgular. 1970’lerden bu yana sosyal piyasa düşüncesi, genelde Kıta Avrupası

---

Uberteryanizm 
[Libertarianism]