Siyasi. İDeolojiler

İşbirliği
Sosyalistler, sosyal hayvanlar olduğu düşüncesine dayanarak insanların doğal ilişkilerinin reka­
betten daha ziyade işbirliği olduğuna inanırlar. Liberaller ve muhafazakârlar insanlar arasındaki 
rekabetin doğal ve bir bakıma sağlıklı olduğunu düşünürler. Bu doğaldır çünkü insanlara kendi 
çıkarına olduğunu düşündürür; sahip oldukları beceri ve yetenekleri geliştirdiği ve çok çalışmak 
için bireyleri teşvik ettiği sürece de sağlıklıdır. Bireyler, kişisel başarılarından dolayı, örneğin biri­
nin diğerinden daha hızlı koştuğu, sınavlarda daha yüksek not aldığı, iş arkadaşlarından daha çok 
çalıştığı gibi durumlarda ödüllendirilmelidirler.
Diğer taraftan sosyalistler, rekabetin bireyi diğer birey ile karşı karşıya getirdiğine, onların 
sosyal doğasını kabul etm ekten ziyade göz ardı etmek veya inkâr etmek konusunda cesaretlen­
dirdiğine inanırlar. Sonuç olarak rekabet, sadece sosyal davranışların sınırlı bir kısmım teşvik eder 
ve sosyal davranışlar yerine bencillik ve saldırganlığı destekler. Bununla beraber rekabet ahlâkî ve 
ekonomik duyu ve düşünceyi geliştirir. Birbirlerine karşı olmaktan ziyade beraber çalışan bireyler 
sempati, şefkat ve yardımseverlik bağlarını gelişletirirler. Ayrıca tek tek bireylerin enerjisinden zi­
yade toplumun enerjisinden de faydalanılabilir. Rus anarşist Peter Kropotkin (bkz. s. 2 0 3 ); insan 
türlerinin hayatta kalmalarının ve gelişmelerinin temel sebebinin onların karşılıklı yardımlaşmaları 
olduğunu iddia etmektedir. Sosyalistler, insanların sadece maddî güdülerle değil ahlâkî güdülerle 
de motive edilebileceklerine inanırlar. Teoride, kapitalizm bireyleri yaptıkları iş için ödüllendirir: 
Ç ok çalışmaları veya çok fazla yetenekli olmaları durumunda ödül büyük olacaktır. Diğer taraf­
tan, çok çalışma ahlâkî güdüsü, hem cinsi insanoğlu için sorumluluk duygusu ve sempati geliştiren 
kamu yararına katkıda bulunma arzusudur. M arx (bkz. s. 135), bu fikri, komünist dağıtım teo­
risini önerirken ifade etm işti: “Herkesten yeteneğine ve herkese ihtiyacına göre!” Birkaç modern 
sosyal demokrat, maddî güdülerin tamamen ortadan kaldırılmasını düşünmesine rağmen, yine de 
maddî ve ahlâkî güdülerin arasında denge oluşturulması ihtiyacı olduğu üzerinde de durur. Ö rne­
ğin, sosyalistler, toplumda zayıf ve çok hassas grupların refah ve sağlık içinde hayataları için gerekli

---

olan maddî desteği sağlamanın ekonom ik büyümeyi başarmak için önemli bir güdü olduğuna ina­
nırlar.
Sosyalistlerin işbirliğine bağlılığı, kapitalizm altında artmış olan rekabetçi ve hiyerarşik iş­
letmelerin yerini alsın diye tasarlanmış ortak teşebbüslerin büyümesini teşvik etmiştir. Üretici ve 
tüketici kooperatiflerinin her ikisi de karşılıklı fayda için çalışan insan gruplarının enerjilerinden 
faydalanmak için çalışmaktadır. Birleşik Krallık’ta, kooperatif ortaklıkları 19. Yüzyıl’ın başlarında 
ortaya çıkmışlardır. Bu topluluklar malları toptan almış ve kendi işçi sınıfı üyelerine ucuz olarak 
satmıştır. “Rochdale Pioneers” 1 8 4 4 ’te bir süpermarket kurmuş ve onların örneklerini endüstri­
yel İngiltere’den İskoçya’ya kadar genişletmiştir. İşçilerin kendilerinin sahip oldukları ve işlettikleri 
üretici kooperatifler, endüstrinin işçilerin kendi kendine yönetim prensibine göre organize oldu­
ğu eski Yugoslavya ve Kuzey İspanyanın bir kısmında yaygındır. Sovyetler Birliğindeki kolhozlar 
kendi kendine yönetim ve işbirliği üzerine dizayn edilmişlerdi; ne var ki uygulamada, yerel parti 
yöneticileri tarafından kontrol ediliyorlar ve sıkı bir planlama sistemi içinde çalışıyorlardı.
Eşitlik
Eşitliğe bağlılık, sosyalist ideolojiyi birçok açıdan tanımlayan özelliktir ve politik değeri olan eşit­
lik, sosyalizmi diğer rakiplerinden, özellikle liberalizm ve muhafazakârlıktan, çok açık şekilde ayırt 
eder. Muhafazakârlar toplumun doğal olarak hiyerarşik olduğuna inanırlar ve bu yüzden son de­
rece anlamsız gördükleri sosyal eşitlik düşüncesini reddederler. Liberaller ise eşitliğe bağlıdırlar, 
fakat temelde tüm bireyler eşit ahlâkı değere sahiptir ve bundan dolayı eşit haklara ve saygıya lâyık­
tırlar düşüncesini benimserler. Onlar çok farklı yetenek ve becerilerle doğmuşlardır ve çok çalışma, 
kimsenin olmadığından daha çok zengin olmak için gerekli kabiliyetlere sahip olma gibi özelliklere 
göre ödülü hak eder. Bu yüzden liberaller fırsat eşitliğini desteklerler, fakat bunun sosyal ve ekono­
mik eşitliğe sebep olması gerektiği veya olacağı yönünde herhangi bir neden göremezler.
Sosyalizm, sosyal eşitlik inancı veya sonuçların eşitliği tarafından karakterize edilmiştir. Sos­
yalistler, eşitliğin bu şeklini destekleyen en az üç argüman geliştirmişlerdir. Birincisi, sosyal eşitlik, 
adâleti ve dürüstlüğü destekler. Sosyalistler, bireyler arasındaki doğuştan gelen yetenek farklılıkla­
rına göre servetin eşit olmadığı yönündeki açıklamaya karşıdırlar. Sosyalistler, kapitalizmin reka­
betçi ve bencil davranışları desteklediğine ve insan eşitsizliğinin çok geniş ölçüde toplumun eşit 
olmayan yapısını yansıttığına inanırlar. Onlar tüm insanların hemen hemen aynı doğduğu, tam 
anlamıyla aynı yetenek ve becerilere sahip oldukları gibi saf inançlara sahip değildirler. Eşitlikçi 
(
egalitarian
) toplum tüm öğrencilerin matematik sınavlarında aynı notu aldıkları toplum değildir. 
Bununla birlikte, sosyalistler, insan eşitsizliğinin en önemli biçimlerinin doğa tarafından eşit ol­
mayarak yaratılmışlıktan ziyade toplum tarafından eşit olmayan davranışlar sonucunda oluştuğu­
na inanırlar. Sosyalistler açısından adâlet, toplum tarafından, insanlara maddî koşullara ve onların 
ödüllerine göre en azından şu anda olduğundan daha eşit davranılmasım gerektirir. Yasal ve siyasal

---