Siyosiy hokimiyat

Majburlovchi  hokimiyat  -  majburlovchi  resurslarga  tayanadigan  va 

majburiy  kuch  ishlatishni  qo‘llash  yoki  kuch  ishlatish  bilan  tahdid  qilish 

yordamida  kishilar  ustidan  nazorat  qilishdir.  U  iqtisodiy,  madaniy-axborot 

hokimiyati  etarli  bo‘lmaganda  amal  qiladigan,  ularni  to‘ldiradigan 

hokimiyatdir. Kuch ishlatishga tayanish- majburlovchi hokimiyatning muhim 

xususiyatidir.  Bundan  majburlovchi  va  siyosiy  hokimiyat  aynan  bir  narsa 

ekan, degan xulosani chiqarmaslik kerak.  

Majburlovchi va siyosiy hokimiyatni bir narsa deb, tushunishni o‘rinli 

deb  bo‘lmaydi.  Kuch  ishlatishga,  majburlashga  siyosiy  hokimiyat  ham 

tayanishi  mumkin.  Masalan,  jinoiy  guruhlarni  tugatishda,  tashqaridan 

bo‘ladigan  bosqinchilik  harakatlarini  bartaraf  etishda  majburlovchi 

---

 

43

 

resurslardan foydalaniladi. Bu bilan uni majburlovchi hokimiyat bilan aynan 

bir narsa deb bo‘lmaydi.  

Siyosiy  hokimiyat  majburlovchi  hokimiyat  singari  faqat  kuch 

ishlatuvchi,  majburlovchi  (jismoniy,  moddiy,  ruhiy)  resurslarga  tayanish 

bilan  cheklanib  qolmaydi.  U  ijtimoiy  muammolarni  hal  etishda  iqtisodiy, 

sotsial  va  ma’naviy-axborot  resurslariga  ham  tayanadi.  Shuning  uchun  ham 

majburlovchi hokimiyatni siyosiy hokimiyatdan farqlamoq kerak.  

Hokimiyat ko‘rinishlari yuqorida qayd etilganlar bilan cheklanmaydi. 

U  sub’ektiga  ko‘ra-  davlat,  partiya,  armiya,  kasaba  uyushmalari,  oila  va 

boshqalar  hokimiyatiga;  qanday  funksiyalarni  bajarishiga  ko‘ra-  qonun 

chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyatiga; hokimiyat sub’ekti va ob’ekti 

o‘zaro  harakatining  ustunligiga  ko‘ra  demokratik,  avtoritar  va  totalitar 

hokimiyatlarga  bo‘linadi.  Shunigdek,  hokimiyat  tarqalish  kengligi  bo‘yicha 

xalqaro  tashkilotlar;  makro  darajada  davlatning  markaziy  organlari;  mezo 

darajada viloyat, tuman tashkilotlari; mikro darajada boshlang‘ich tashkilotlar 

hokimiyatlariga ajratiladi.