Sodaning xalq xo’jaligidagi ahamiyati uning qo’llanishi va tarixi

1.2. Sodaning xalq xojaligidagi qollanilishi.
Soda xalq xojaligida kop saholarda qollaniladi va shuning uchun bu mahsulot kop miqdorda ishlab chiqariladi. Hozirgi kunda jahon boicha 30 mln. t dan ortiq soda ishlab chiqarilmoqda.
Ozbekiston Respublikasida bir yilda 120000 tn miqdorida sodaga talab bor.
Soda xalq xo’jaligigining quyidagi sohalarida qo’llaniladi:

1. 
   Kimyo sanoatida (fenol, boyok moddalar ishlab chiqarish uchun);
   
2. 
   Shisha ishlab chiqarish sanoatida;
   
3. 
   Rangli metallurgiyada;
   
4. 
   Oziq-ovqat, tsellyuloza, qag`oz sanoatida;
   
5. 
   Neft kimyo va neftni qayta ishlash sanoatida;
   
6. 
   Meditsina sanoatida;
   
7. 
   Elektrotexnika sanoatida;
   
8. 
   Boshqa sohalarda.
   

Osh tuzidan ammiakli usulda soda olish uchun NaCl ning tozalangan kontsentrlangan eritmasi ammiak bilan qayta ishlanadi. So‘ngra ammoniylangan rassol CO₂ tutuvchi gaz bilan karbonlanadi. Karbonlash natijasida natriy bikarbonatning ammoniy xlorid eritmasidagi suspenziya kristallari hosil bo‘ladi. Suspenziyani filtrlash orqali beqaror bikarbonat va xira eritma (filtr suyuqligi)ga ajratiladi.

Beqaror bikarbonatni toblantirib kalsinirlangan soda olinadi. Ko‘p miqdorda ammiak tutgan nursiz eritma, oxak suti bilan qayta ishlanib distillanadi. Ajralib chiqqan NH₃ yangi tuz eritmalari (namakob) bilan to‘yintirish uchun yuboriladi. Jarayon uchun zarur oxak va CO₂ oxaktosh yoki bo‘rni parchalash yo‘li bilan olinadi.

1.3.Sol`ve usulida soda ishlab chiqarishning printsipial sxemasi

Ushbu usulda sodani ammoniy gidrokarbonat orqali olinadi:
NH₄HCO₃+NaCl⇄NaHCO₃+NH₄Cl (1)
Soda zavodlarida ammoniy gidrokarbonat NaCl suv eritmasi, NH₃ va SO₂ gazlaridan olinadi: