Sodaning xalq xo’jaligidagi ahamiyati uning qo’llanishi va tarixi

2-rasm. Absorbsiya bo‘limini printsipial sxemasi
AB-1 va AB-2 – absorbenlar; PGAB – absorbsiya gaz yuvgichi; PGKL – gaz yuvish kolonnasi; PVFL – havo yuvgich filtri; XGDS – sovitgich gazlar distillyatsiya; SAR – Ammoniylashgan namakob yig‘gichi; KDS – Distillyatsiya kondensatori; PGSP – Soda pechi gaz yuvgichi.

Ammoniylash bo‘limiga kelayotgan gaz tarkibida ammiak bilan bir qatorda ma’lum miqdorda CO₂ xam beradi. Shuning uchun bu yerda namakobni (tuz eritmasini) qisman karbonlash amalga oshadi. Ammoniylangan namakob yig’gichdan karbonlash bo‘limiga keladigan namakob (tuz eritmasi) odatda quyidagi tarkibga ega bo‘ladi:

100∙106 normal nisbat NH₃, 30-35 nor nisb CO₃^2-, 88-90 normal nisbat Cl^-
Ammoniylangan namakob (tuz eritmasi) ni karbonlash va natriy bikorbonatni filtrlash

Uglerod oksidi yordamida qayta ishlash ammoniylangan namakobni karbonlash jarayonida qattiq fazaga ajraladigan natriy bikarbonat hosil bo‘ladi.

Karbonlash uchun oxak kuydirish pechlari gazi (tark 35-40% CO₂ bo‘lgan) va quritgich gazlaridan (80-90% CO₂ tutgan) foydalaniladi.
Ammoniylangan namakob yig‘gichdan (SAR) tuz eritmasi dastlabki karbonlash kolonnasiga yo‘naltiriladi, so‘ng ishchi kolonnalariga taqsimlanadi.
Kolonnalarda (minora) reaktsiyaga kirishmay qolgan CO₂ (namakobdan so‘rilayotgan ammiak bilan) gaz yuvish minoralari (PGKL – 1) da tutib qolinadi.
Bikorbonatning kristall quyqalari rangsiz eritmadan filtrlash yo‘li bilan ajratiladi.



Gaz-ohak kuydirish pechi

Kalg’tsinatsiya pechidagi gaz

PGKL-2 ga gaz

Gaz-ohak kuydirish pechi



3-rasm. Karbonizatsiya bo‘limi printsipial sxemasi
KL – Karbonatsiya kolonnasi; KLPK – Birinchi karbonatsiya kolonnasi;
PGKL -1 - Birinchi gaz yuvgich kolonnassi

Natriyning foydalanish darajasi quyidagi formulalardan hisoblanadi; %,

Karbonlashda

([NH₄Cl] va [Cl^-] – rangsiz suyuqlikdagi ammoniy xlorid (bog‘langan NH₃) va xlor ioni kontsentratsiyalari, n nisb)

Filtrlashda

((NH₃) bog‘l, (Cl^-) va (SO₄^2-) – filtrlangan suyuqlikdagi bog‘langan NH₃, xlor ioni va sulfat ionlarining kontsentratsiyasi, n nisb)

Filtrlashda natriy bikorbonatning yo'qotilishi karbonlash va filtrlashda natriyning ishlatilishi darajasiga asosan hisoblanadi, %,

NH₃ ishlatilish darajasi (%) quyidagi formuladan hisoblanadi.