Soliq akademiyasi m. I. Kutbitdinova «institutsional iqtisodiyot»

6.3. Shartnomalarning xillari
Endi yollash to`g`risidagi shartnoma bilan sotish to`g`risidagi shartnomani
o`zaro taqqoslagan holda, bevosita shartnoma tarkibini muhokama qilishga
kirishamiz. Shartnomaning uchta bazaviy xili ma’lum – klassik, implitsit va
neoklassik.
Klassik shartnoma, unda o`zaro hamkorlikning barcha shartlari aniq va to`la-
to`kis belgilangan, sotish to`g`risidagi shartnomadan hosil bo`lgan shartnoma.
Implitsit (bundan «implitsit», ya’ni oxirigacha kelishilmagan shartnoma
atamasi kelib chiqqan) shartnoma esa, aksincha, o`zaro hamkorlikning aniq
belgilanishini istisno etadi, shartnoma tomonlari shartnomaning amalga oshirilishi
jarayonida ularning tafsirlanishini nazarda tutadi. Bunday shartnoma yollash
to`g`risidagi shartnomadan hosil qilingan. Neoklassik yoki gibrid, «munosabatli»
shartnoma o`zida ham yollash to`g`risidagi shartnomaning, ham sotish
to`g`risidagi shartnomaning unsurlarini birlashtiradi va tomonlarga kutilmagan
holatlar sodir bo`lganida uning harflariga amal qilmaslik imkonini beradi.
Quyidagi jadval yordamida uchta xildagi shartnomaning tarkibi va
parametrlarini solishtiramiz.
6.1-jadval
Shartnoma tarkibi va xususiyatlari
Klassik
Neoklassik
Implitsit
1. Shartnoma tomonlarining tavsifi
Ishtirokchilarning har
birining
o`rnini
bosadigan
shaxsni
Teng
o`rinbosar
topishning
qiyinligi
tufayli
shartnoma
Bitim ishtirokchilarining ikki
tomonlama bog`liqligi: natija
ularning birgalikda faoliyat

---

65
topishning
osonligi.
Natija ishtirokchilarning
tarkibiga bog`liq emas.
Tomonlar
xatarga
nisbatan bir xilda
betaraf.
tomonlari
bir-biriga
bog`liqligining yuqori
darajasi.
Tomonlar
xatarga nisbatan betaraf.
yuritishga qodirligiga bog`liq.
Bir tomon xatarga nisbatan
betaraf, ikkinchi tomon
xatarga qarshi.