Soliq statistikasi indd
Yer qa’ridan foydalanuvchilar uchun soliq tushumlarini
Yüklə 0,94 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
10.4. Yer qa’ridan foydalanuvchilar uchun soliq tushumlarini
prognoz qilishda muhim hisoblangan asosiy ko‘rstkichlar va omillar Yer qa’ridan foydali qazilmalarni kavlab olayotgan, mineral xom ashyodan va (yoki) texnogen mineral hosilalardan foydali kom- ponentlarni ajratib olayotgan er qa’ridan foydalanuvchilar, foydali qazilmalardan foydali komponentlarni ajratib olgan holda ularni qayta ishlashni amalga oshirayotgan er qa’ridan foydalanuvchilar er qa’ridan foydalanganlik uchun belgilangan soliq to‘lovchilari hisoblanadi. Mazkur soliqning soliq obyekti bo‘lib, er qa’ridan kavlab olin- gan (ajratib olingan) tayyor mahsulotning hajmi xizmat qiladi. Kav lab olingan (ajratib olingan) tayyor mahsulot hajmining hi so- bot davri uchun o‘rtacha olingan realizatsiya qilish bahosida hi- soblab chiqilgan qiymati – ushbu soliqning soliq solish bazasi hi- soblanadi. Hisobot davri uchun o‘rtacha olingan realizatsiya qilish bahosi har bir kavlab olingan (ajratib olingan) tayyor mahsulot bo‘yicha alohida topiladi. Tayyor mahsulotning o‘rtacha olingan realizatsiya qi lish bahosini aniqlash uchun uning pulda ifodalangan realizatsiya qi lish hajmlarini (qo‘shilgan qiymat solig‘i va aksiz solig‘ini che gir gan holda) naturada ifodalangan realizatsiya qilish hajmiga bo‘ linadi. Joriy davrda realizatsiya qilinmay qolgan tayyor mahsulotning o‘rtach olingan realizatsiya qilish bahosi oxirgi hisobot davrida tayyor mahsulotni realizatsiya qilishning o‘rtacha olingan bahosidan kelib chiqqan holda aniqlanadi. Tayyor mahsulot umuman realizatsiya qilinmay qolgan hollarda, hisobot davrida mazkur foydali qazilmalarni kavlab olishning (ajratib olishning) ishlab chiqarish tannarxidan kelib chiqqan holda belgilanadi. Tayyor mahsulot tannarxidan past bahoda realizatsiya qilingan yoki topshirilgan hollarda, o‘rtacha olingan baho sifatida, hisob-kitob qilish uchun uning tannarxi qabul qilinadi. 331 Tayyor mahsulot boshqa tayyor mahsulotni ishlab chiqarish uchun xomashyo sifatida foydalanilsa, yoki tayyor mahsulot (qay ta ishlab hosil qilingan mahsulot) o‘zining ishlab chiqarish yoki xo‘ jalik ehtiyojlari uchun ishlatilsa, bunday mahsulot uchun so liq solinadi- gan baza kavlab olingan (ajratib olingan) tayyor mahsu lotning ish- lab chiqarish tannarxidan kelib chiqqan holda aniq la nadi. Yer qa’ridan foydalanganlik uchun soliq turlaridan biri – qo‘- shimcha foyda solig‘i hisoblanadi. Qo‘shimcha foyda solig‘i to‘lovchilariga quyidagilar kiradi: – ayrim foydali qazilmalarni (komponentlarni) kav lab olishni (ajratib olishni) amalga oshiruvchi er qa’ridan foydala nuv chilar; – foydali qazilmalardan ishlab chiqariladigan ayrim turdagi mah- sulotlarni ishlab chiqarishni amalga oshiruvchi yuridik shaxslar. Qo‘shimcha foyda solig‘ining soliq solish obyekti sifatida reali- zatsiya qilishdan olingan sof tushum bilan hisob-kitob bahosi o‘rta- sidagi farq sifatida aniqlanadigan daromadning bir qismi olinadi. Qo‘shimcha foyda summasi bilan qo‘shimcha foyda qismiga to‘g‘ri keladigan sof tushumdan hisoblab chiqarilgan soliq va boshqa majburiy to‘lovlar summasi o‘rtasidagi farq mazkur soliqning soliq solish bazasi hisoblanadi. Yer qa’ridan foydalanganlik uchun soliq turlaridan biri – bu bo- nuslardir. Ular imzoli va tijoratbop toifalariga bo‘linadi. Imzoli bo- nuslar qat’i summada, bir martalik to‘lov sifatida namoyon bo‘ ladi. Tijoratbop topilma bonusi tegishli litsenziyada ko‘rsatilgan er qa’ri uchastkasida foydali qazilma konlarining har bir tijoratbop topilmasi uchun belgilanadi. Vakolatli davlat organi tomonidan tasdiqlangan konda foydali qazilmalarning qazib olinadigan zaxiralari hajmi soliq solish obyekti, foydali qazilmalar zaxiralarining qazib olinadigan haj- mining qiymati soliq solinadigan baza sifatida e’tirof etiladi. Tijoratbop topilma bonusi soliq solinadigan bazadan va bo nus- ning soliq solish bazasiga nisbatan belgilangan stavkasidan kelib chiqqan holda aniqlanadi. 332 Yer qa’ridan foydalanganlik uchun belgilangan soliq tushumlarini prognoz ko‘rsatkichlariga soliq to‘lovchilar, soliq bazasi, soliq obyekti, soliq imtiyozlari va soliq stavkalari o‘z ta’sirini o‘tkazadi. Aynan ushbu omillar ta’sirida soliq tushumlari yuzaga keladi. Yuqorida sanab o‘tilgan omillarni izohlovchi ma’lumotlarsiz soliq tushumini istiqbol ko‘rsatkichlarini hisoblab bo‘lmaydi. 10–14- jadvalda yer qa’ridan foydalanganlik uchun soliq hisob-kitobining asosiy ko‘rsatkichlari keltirilgan. 10–14-jadval Yüklə 0,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|