Soliq statistikasi indd

XII BOB. BUDJETDAN TASHQARI MAQSADLI 
JAMG‘ARMALARGA MAJBURIY TO‘LOVLARNI 
PROGNOZ QILISH TARTIBI
12.1. Ijtimoiy jamg‘armalarga majburiy to‘lovlar tarkibi va 
majburiy to‘lovlarni to‘lovchilari, ularning soni
o‘zgarishining tushumlarga ta’siri
Ijtimoiy jamg‘armalarga majburiy to‘lovlar tarkibiga yagona ij-
timoiy to‘lovlar, fuqarolarning budjetdan tashqari Pensiya jamg‘ar-
masiga sug‘urta badallari va budjetdan tashqari Pensiya jamg‘ar-
masiga majburiy ajratmalar kiradi.
Yagona ijtimoiy to‘lovni to‘lovchilar hisoblangan shaxslar O‘z-
bekiston Respublikasining soliq kodeksini 305-moddasida ba yon 
qilingan. Mazkur moddaga asosan yagona ijtimoiy to‘lovni to‘-
lovchilarga quyidagi shaxslar kiradi:
- yuridik shaxslar - O‘zbekiston Respublikasi rezidentlari;
- O‘zbekiston Respublikasida faoliyatni doimiy muassasa, chet 
ellik yuridik shaxslarning vakolatxonalari va 
fi
liallari orqali amalga 
oshiruvchi O‘zbekiston Respublikasi norezidentlari.
O‘zbekiston Respublikasi fuqarolari, shuningdek O‘zbekiston 
Res publikasida doimiy ravishda yashab turgan chet el fuqarolari 
va fuqaroligi bo‘lmagan shaxslar fuqarolarning budjetdan tash qa ri 
Pensiya jamg‘armasiga sug‘urta badallarini to‘lovchilari hisoblanadi.
O‘zbekiston Respublikasi soliq kodeksining 172-moddasiga 
asosan, ko‘rsatilgan ish haqi ko‘rinishidagi daromadlar yagona 
ijtimoiy to‘lovning va sug‘urta badallarining soliq solish obyekti 
deb e’tirof etiladi.
Yagona ijtimoiy to‘lovni va sug‘urta badallarini soliq solinadigan 
bazasi mehnatga haq to‘lash tarzidagi daromadlari asosida aniq-

---

369
lanadi. Ish beruvchi bilan tuzilgan mehnat shartnomasiga muvo
fi
q 
ishlarni bajarayotgan jismoniy shaxslarga hisoblanadigan va to‘-
lanadigan barcha to‘lovlar mehnatga haq to‘lash tarzidagi daro-
madlar deb e’tirof etiladi:
O‘zbekiston Respublikasi soliq kodeksining 308-moddasida 
yagona ijtimoiy to‘lov va sug‘urta badallariga oid soliq imtiyozlari 
tarkibi bayon qilingan. Xususan, yagona ijtimoiy to‘lov va sug‘urta 
badallari quyidagi to‘lovlarga nisbatan hisoblanmaydi:
– kompensatsiya to‘lovlari;
– xodimga hisoblanadigan va uning roziligi bilan tegishli bud jet 
yoki xayriya jamg‘armalarga (shanbaliklar, yakshanbaliklar va shu 
kabilar uchun) o‘tkaziladigan ish haqi tarzidagi daromadlar;
– xodimning muhim sanasi, uzoq yillik xizmati, jamoat fao-
liyatida erishgan yutuqlari munosabati bilan unga beriladigan rag‘-
batlantirish tarzidagi to‘lovlar;
– xodimga tabiiy ofat, boshqa favqulotda holatlar munosabati 
bilan to‘lanadigan to‘lovlar;
– yosh mutaxassislarga oliy o‘quv yurtini tamomlaganlaridan 
so‘ng ta’til vaqti uchun yuridik shaxslar hisobidan to‘lanadigan na-
faqalar;
– O‘zbekiston Respublikasi Mudofaa, Ichki ishlar, Favqulotda 
vaziyatlar vazirliklarining, O‘zbekiston Respublikasi Milliy xavf-
sizlik xizmatining harbiy xizmatchilariga, ichki ishlar organlarining 
hamda O‘zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo‘mitasining 
oddiy, serjant va o
fi
tser tarkiblarida xizmatni o‘tashi (xizmat maj-
buriyatlarini bajarishi) munosabati bilan to‘lanadigan pul ta’minoti, 
pul mukofotlari va boshqa to‘lovlar;
– davlatlar, davlatlarning hukumatlari, xalqaro va chet el hu-
kumatga qarashli tashkilotlar tomonidan berilgan grant mab lag‘-
lari;
– O‘zbekiston Respublikasi Hukumati tomonidan belgilanadigan 
ro‘yxatga kiritilgan xalqaro va chet el nohukumat tashkilotlari to-
monidan berilgan grant mablag‘lari;

---

370
– O‘zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalari doirasida 
berilgan grant mablag‘lari.
Yagona ijtimoiy to‘lov va sug‘urta badallari har oyda soliq 
soli nadigan baza va belgilangan stavkalar asosida hisoblab chi qa-
riladi.
Yagona ijtimoiy to‘lov ish beruvchining mablag‘lari hisobidan 
to‘lanadi, sug‘urta badallari esa xodimlarning ish haqidan ushlab 
qolinib, to‘lanadi.
Yakka tartibdagi tadbirkorlar sug‘urta badallarini majburiy tar-
tibda oyiga eng kam ish haqidan kam bo‘lmagan miqdorda to‘-
laydi. 
Yuridik shaxs tashkil etgan va tashkil etmagan holda tuzilgan 
dehqon xo‘jaliklarining a’zolari sug‘urta badallarini ixtiyoriylik 
asosida to‘laydilar. Yillik sug‘urta badalining minimal miqdori eng 
kam ish haqining to‘rt yarim baravaridan kam bo‘lmasligi lozim.
Yoshga doir pensiya olish huquqiga ega bo‘lgan, shuningdek I 
va II guruh nogironlari bo‘lgan yakka tartibdagi tadbirkorlar ham da 
yuridik shaxs tashkil etgan va tashkil etmagan holda tuzilgan deh-
qon xo‘jaliklarining a’zolari uchun sug‘urta badallari belgilangan 
me’ yorning kamida 50 foizini tashkil etadi. 
Budjetdan tashqari Pensiya jamg‘armasiga majburiy ajratmalar 
soliq to‘lovchilar tomonidan ularning sof tushumlaridan to‘lanadi. 
Mazkur majburiy ajratma to‘lovchilariga quyidagilar kiradi:
– yuridik shaxslar - O‘zbekiston Respublikasining rezidentla-
ri;
– oddiy shirkat ishlarini yuritish zimmasiga yuklatilgan (ishonch-
li shaxs) sherik (ishtirokchi) - yuridik shaxs. 
Budjetdan tashqari Pensiya jamg‘armasiga majburiy ajratmalarni 
hisoblash uchun zarur bo‘lgan soliq solish bazasini aniqlashning 
o‘ziga xos xususiyatlari 12–1-jadvalda keltirilgan.
Budjetdan tashqari Pensiya jamg‘armasiga majburiy ajratmalar 
har oyda soliq solinadigan bazadan va belgilangan stavkalar asosida 
hisoblanadi.

---

371
12–1-jadval