Soqrat araz güNDÜz turuz-Tebriz-2011 GİRİŞ

K r i t o n. Mənə elə gəlir, bütünlüklə düzgündür.

S o k r a t. “İndi bax, Sokrat,- Yasalar ardınca deyəcəklər,- sənin bizimlə büsbütün yanlış davranmaq istədiyini biz düzgünmü deyirik? Özlüyündə səni biz törətmişiksə, dolandırmışıqsa, böyütmüşüksə, başqa yurddaşların təki, sənə çatası bütün nəsnələri vermişiksə,- onda bunu da bilməmiş deyilsən, bizim bütün afinalılarla, onlar biz Yasalardan, dövlət işlərindən baş açmağa başlayan gündən, yurddaşlar sırasına(vətəndaşlıq siyahısına) yazılmazdan öncə, belə bir anlaşmamız olur: birdən onlar gördükləri,- bizim qoyduğumuz bu düzənləri bəyənmirlərsə, öz var-yatırlarını da götürüb, hara istəslər gedə bilərlər, Yasalar bunu etmək istəyənlərin yolunu kəsmir, onları bundan çəkindirmir. Ancaq kim qalırsa, artıq bilir, biz adamlara necə məhkəmə qururuq, bütün başqa düzənlərimiz necədir, onu da bilir, qalırsa bunlara boyun əyməlidir; yox, birdən o qalırsa, bununla yanaşı bunlardan boyun da qaçırırsa, biz onun düzgünlüyü üçqat artıq pozduğunu sanırıq: birinci, o bizə,–özünü törədənə saymazlıq eləyir, ikinci, o bizım–öz böyüyünün, öyüdverəninin üzünə ağ olur, sonuncu, biz nəyisə düz eləməyəndə, o bizimlə dil tapıb bundan çəkindirməyə çalışmır, biz onu güclə dediyimizi eləməyə sürükləmirik, onun qarşısında seçə biləcəyi iki yol olur: o, bizim buyuruqlarımızın yanlışını bizə anlatmaq üçün bizimlə dil tapmalı, yoxsa da, dediyimizi sözsüz yerinə yetirməlidir,- bu isə nə onu, nə də bunu eləmək istəmir.

Sən indi başında dolaşan yanlış düşüncələrə qapılıb, bu görmək istədiyin işi tutsan, biz səni də bu sayaq suçlayacayıq, sənə qarşı başqa afinalılardan da artıq amansız olacağıq”. Mən soruşsam:”Nədən belə eləyəcəksiniz?”, onda onlar düzgün olaraq deyəcəklər, bizim bildiyimizə görə, sən başqa afinalılardan qat-qat artıq bizimlə anlaşmısan. Ardınca isə bunu deyəcəklər: “Bizim əlimizdə danılmaz bəlgələr var Sokrat, sən bizləri də, bizim Dövləti də hamıdan, bütün afinalılardan qat-qat artıq sevirsən, bildiyin kimi, elə bir afinalı tapılmaz da, sənin təki bu şəhərdən qırağa çıxmaq istəməsin; sən nə bayramlara baxmaq üçün, nə də ayrı bir iş üçün başqa şəhərlərə gedirsən, Afinadan vur-tut bir yol, onda da Yurd uğrunda savaşmaq üçün çıxıb, İstmə getmisən; sən başqa adamlar kimi uzaq ellərə getmək, yolçuluq eləmək istəməmisən, başqa şəhərlərin görkəminə, yasalarına gedib baxmağa da önəm verməmisən, biz Yasalarla, bizim Dövlətdə yaşamaq sənin ürəyincə olub,–bax sən buracan bizə sayğılı olmusan, bütünlüklə, bizim buyuruqlarımızla yaşamağa alışmısan; bu harasıdır, öz uşaqlarını burada əkib-tökməyin də, ancaq şəhərimizi ürəkdən sevməyinə görədir. Bundan başqa sən istəsəydin məhkəmədə, şəhərdən sürgün olunmağın üçün dirənə bilərdin, şəhərlə anlaşıb bu işi tutardın, onda indiki kimi özbaşınalıq eləmək də könlündən keçməzdi. Ancaq onda sən ad-san qazanmaq üçün, özünü elə göstərdin, sanasan ölüm kəsilməsi səni qorxutmur, qayıdıb bunu da demişdin, sürgün olunmaqdansa, ölümü üstün tutursan, indi isə bu sözlərindən utanmırsan, bizdən, Yasalardan da çəkinmirsən, bizim başımızı batırmaq istəyirsən, mənliyini alçaldıb, ən yaramaz bir qul sayağı davranmaq istəyirsən, bizimlə olan bütün anlaşmalarını, eləyəsilərini pozub, bizim yönətimimizdə yaşayacağını boyun olduğunu danıb, qaçmaq istəyirsən. Öncə gəl bizim bu sorğumuzu yanıtla görək: biz sənin ancaq sözdə deyil, işdə də bizmlə anlaşdığını deyəndə düzmü danışırıq, yalanmı?” Bu sözlərin qabağında biz nə deməliyik, istəkli Kriton? Deyilənlərlə anlaşmalıyıqmı?