Sport fiziologiyasi fanidan ma’ruzalar matni Ma’ruza Kirish

Velosiped sportining fiziologik tasnifi

Velosipedchining bajaradigan ishi siklik xarakterdagi dinamik ishdan iborat bulib, utiladigan masofa va uni utishdagi xarakat tezligi kanday bulishiga karab turtga: maksimal, submaksimal, katta va urtacha tezlikda bajariladigan ishga ajratiladi. Maksimal tezlikdagi ishga 200 va 500m masofani utish, submaksimal tezlikdagi ishga 1000 m dan 3000 m gacha masofani utish, katta tezlikdagi ishga 5-20 km masofani utish urtacha tezlikdagi ishga esa 50 km va undan ortik masofalarni utish kiradi. Xarakat sharoytining fizologik uzgarishi.

1.Velosipedchilarning ish bajarishda asosiy nagruzka oyok muskullariga tushadi, oyoklar tartibli ravishda pedallarni aylantirishi bilan siklik xarakterdagi dinamik ishni bajaradi. Velosiped ustida gavdani engashgan xolatida boshni biroz orkaga tashlab utirish tananing orka muskullarini, kul va buyin muskullarini ma’lum darajada tarang turishi bilan ta’minlanadi, ya’ni orka va buyin muskullari statik kuchlanishda bыladi. Bu muskullarning tarnglanish darajasi velosipedchining gavdasini kanday xolatda engashganiga karab yukori va past bыladi. Agar velosipedchi velosiped rulini past urnatgan bulsa uning gavdasi kuprok engashgan xolatda buladi, bu gavda pozasini ushlab turuvchi muskullarning kuchli taranglanishiga olib keladi va kukrak kafasining xarakatini kiyinlashtiradi. Velosiped rulini baland urnatilganda velosipedchi gavdasi ancha tik xolatda buladi va velosipedda utirish ancha kulay bulib, gavda xolatini saklovchi muskullar kamrok darajada taranglanadi. Nafas xarakatlariga ortikcha xalakit berilmaydi. Velosiped sporti bilan shugillanishda ayniksa ruli past urnatilgan velosipedda uzok vakt mashk kilish velosipedchi komatining buzilishi yuzaga kelishi mumkin. Bu asosan umurtka suyaklarining tuzilishining uzgarishi bilan boglik bulib, kupincha kukrak kismidagi umurtkalarning orkaga burtib chikishi «kifoz» kuzatiladi. Ba’zida umurtkaning bunday egilishi tugrilanib xam ketadi. SHu bilan bir katorda shuni kursatish kerakki velosiped sporti bilan shugillanishda komatning velosipedchining umumiy jismoniy tayorgarligiga kattik boglangan buladi. Agar velosipedchi umumiy jismoniy tayorlanishni unitmasa , unga yaxshi e’tibor bersa uning komatida uzgarishlar yuzaga kelamaydi. Velosipedsportibilan sistemali shugillanish organizimdagi vegetativ va somatik orgonlar funksiyasini uziga xos darajada uzgarishiga olib keladi musobaka vaktlarida velosipedchilarning organizmida buladigan funksional uzgarishlar masofaning uzunligiga, yulning rel’efiga, metereologik faktorlarga, velosipedchining chinikkanligiga, yoshiga, jismoniy rivojlanishiga va boshkalarga boglik buladi (3-jadval).
3-jadval
Xar xil yoshdagi erkak velosipedchilarning jismoniy rivojlanish kыrsatkichlari