Sportda doping nazorati

Sportda dopingni tarqalishi
Zamonaviy sportda dopingni isteʼmol qilish xajmi haqida maʼlumot olish 
qiyin. Buning quyidagi sabablari mavjud: 
Nisbatan uzoq davr mobaynida doping-testlash faqat yirik musobaqalar 
davrida amalga oshirilgan bo‘lsada, shu bilan birga maʼlumki, ko‘pgina preparatlar 
mashg‘ulotlar davomida qo‘llaniladi, bevosita musobaqadan oldin ularni isteʼmol 
qilish to‘xtatilib, odatda doping moddalarni organizmdan chiqarish yoki uni 
yashirish uchun vositalardan foydalaniladi. 
1. Farmakologik sxemalar murabbiylar va shifokorlar tomonidan yashiriladi. 
Umuman olganda, sportda farmakologik vositalarni qo‘llash ohirgi yillargacha 
berkitib kelinardi va faqatgina ohirgi 10-15 yildan beri sportchilarni yuqori 
jismoniy yuklamalar oqibatidan himoya qilish maqsadida farmakologik qo‘llab-
quvvatlash lozimligi haqida rasmiy gapirila boshlandi. 
2. Maxsus tadqiqotlar, qonunchilik, ixtisoslashtirilgan laboratoriyalar 
yo‘qligi. 
3. Tekshirishlarning narhi yuqoriligi. 
O‘quv mashg‘ulotlar davrida doping-testlarni amalga oshirish Sidney-2000 
Olimpiya o‘yinlaridan boshlab aniqlangan doping xolatlar sonini 1-2 tadan 
yuzlabgacha 
keskin 
ko‘payishiga 
olib 
keldi. 
Masalan, 
amerikalik 
tadqiqotchilarning 2017 yilgi maʼlumotiga ko‘ra, 90% og‘ir atletikachilar anabolik 
steroidlarni isteʼmol qilisharkan; bosqon, nayza, disk, yadro uloqtiruvchilarning 
70-80% anaboliklardan foydalanisharkan; sprinter va ko‘pkurashchilar o‘rtasida 
ushbu ko‘rstatkich 40-50% va 10% tashkil etarkan. Umuman olganda, ushbu 
preparatlarni bir milliondan ortiq amerikaliklar isteʼmol qilisharkan. Taqiqlangan 
moddalar aniqlanmagan olimpiya sport turlari deyarli yo‘q desa mubolag‘a 
bo‘lmaydi. Dopingni tarqalishi sport turining xususiyatlari, raqobat darajasi, tijorat 

---

54 
imkoniyatlari, doping nazoratining sifati, sanksiyalarning kuchi, federatsiyalar va 
musobaqa tashkilotchilarining antidoping masalasiga yondoshishiga bevosita 
bog‘liqdir. Sport turlaridan og‘ir va yengil atletikasida doping isteʼmol qilinishi 
eng ko‘p tarqalgan. Mutaxassislar va sportchilar o‘rtasida zamonaviy sportda 
taqiqlangan moddalarsiz natijaga erishish mumkin emas degan fikr ham tarqalgan. 
Shu bilan birga, doping preparatlarni aniqlovchi taxliliy asbob-uskunalarning 
taraqqiyoti, taxlil qilish uslublarining takomillashishi, testlash xajmini doimiy 
kengayib borishi (masalan, xozirda Butunjahon antidoping agentligi tomonidan 
akkreditatsiyalangan antidoping laboraoriyalar tomonidan yiliga 200 mingdan ortiq 
doping-testlar taxlil qilinadi) taqiqlangan moddalarni qo‘llash borasida ushlab 
turuvchi va to‘sqinlik yaratuvchi omil sifatida xizmat qilib, oliy maxoratli sportda 
doping isteʼmolini kamaytirishga olib kelmoqda.