Statistika deganda
Yüklə 188,4 Kb.
|
|
23.01.2023 – sanada “Statistika” fanidan o‘tkaziladigan yakuniy imtihon uchun test savollari Statistika deganda – Statistikaning predmeti – Statistikaning o’rganish obyekti – Ulkan sonlar qonunining mohiyati Statistik to’plam – bu Davlat statistikasining asosiy prinsiplari qaysi javobda to’g’ri ko’rsatilgan Statistik kuzatishning qanday usullari mavjud? Statistik kuzatish deganda nimani tushunasiz? Statistik kuzatishning qaysi shakllari mavjud? Guruhlash belgisi ifodalanishiga ko’ra qanday turlarga ajratiladi? Guruhlash maqsad va vazifalariga ko`ra qanday turlarga ajratiladi? Guruhlash belgisi deganda nima tushuniladi? Tipologik guruhlash yordamida… Dastlabki guruhlangan ma`lumotlarga asoslanib yangi guruhlar hosil qilish qanday guruhlash deyiladi? Guruhlar soni (n) berilmagan holda to’plamdagi N ta. birliklar quyidagicha guruhlanadi: Kumulyata egri chizig’ini tasvirlashda: Ogiva egri chizig’ini tasvirlashda: O’rganilayotgan voqea va hodisalarning sonini, hajmini, miqdorini ifodalovchi ma’lumotlar statistikada qanday miqdorlar deyiladi? Nisbiy miqdorlar ikki solishtirma mutloq miqdorni… Agar asos miqdor 1000ga tenglashtirilsa, u holda nisbiy miqdor qanday o’lchov birligida ifodalanadi? Hodisa va jarayonlarning tarqalish zichligini, yoyilishini xarakterlovchi nisbiy miqdorlar qanday nomlanadi? Zanjirsimon usulda dinamika nisbiy miqdori qanday hisoblanadi? Turli obyekt va hududlarga tegishli bo’lgan bir xil ko’rsatkichlarning nisbatini tavsiflovchi nisbiy miqdor qanday nomlanadi? Koordinatsiya nisbiy miqdori qanday aniqlanadi? Ba`zisli usulda dinamika nisbiy miqdori qanday hisoblanadi? Bir turdagi hodisani o’zgaruvchan belgilari asosida umumlashtirib ta’riflovchi miqdor qanday miqdor deyiladi? Statistikada o’rtacha miqdor deyilganda qanday miqdor tushuniladi? O’rtalashtirilayotgan belgilar birliklari bir emas, bir necha marta takrorlansa, u holda o’rtacha miqdor qaysi formula bo’yicha hisoblanadi? Quyidagi formulalarning qaysi biri tortilgan arifmetik o’rtacha miqdor formulasi hisoblanadi? Agar o’rganilayotgan belgining alohida qiymatlari o’zgarmagan holda ularning uchrashish sonlari (f) 5 marta kamaytirilsa, unda o’rtacha miqdor… Agar belgining alohida miqdorlarini 5 birlikka oshirsak, unda o’rtacha miqdor… Belgining alohida miqdorlari bilan ularning o’rtacha darajasi o’rtasidagi tafovutlarning yig’indisi doimo… Qaysi holatlarda oddiy va tortilgan arifmetik o’rtachalar o’zaro teng bo’ladi? Agar barcha vaznlarni qandaydir doimiy miqdorga kamaytirsak, u holda o’rtacha miqdor... Garmonik o’rtacha tortilgan formulasi qanday ko’rinishga ega? Uchta fermer xo’jaligida bug’doyning yalpi hosili (jami ekin maydonidan olingan hosil) va hosildorligi (bir gektarga to’g’ri keladigan hosil miqdori) to’g’risida ma’lumotlar mavjud bo’lsa, barcha fermer xo’jaliklari bo’yicha o’rtacha hosildorlikni aniqlashda o’rtachaning qaysi turidan foydalaniladi? Belgining barcha miqdorlarini 2 martaga kamaytirsak, belgi dispersiyasi qanday o’zgaradi? Variatsiya kengligi Variatsiya koeffitsienti quyidagi qaysi formula orqali aniqlanadi? O’rtacha chiziqli tafovut qaysi formula bilan aniqlanadi? Variatsiya kengligi – Muqobil belgining dispersiyasi qanday hisoblanadi? Tanlama to’plamga birliklarni tanlab olinish tartibi qanday bo’ladi? Bosh to’plamdan birliklarni tanlab olish Tanlama kuzatish Takrorlanuvchi usulda o’rtacha reprezentativ xato o’rtacha uchun qanday aniqlanadi? Takrorlanmaydigan usulda o’rtacha reprezentativ xato o’rtacha uchun qanday aniqlanadi? Takrorlanmaydigan usulda yo’l qo’yilishi mumkin bo’lgan xato o’rtacha uchun qanday aniqlanadi? Takrorlanuvchi usulda yo’l qo’yilishi mumkin bo’lgan xato o’rtacha uchun qanday aniqlanadi? Belgilar o’rtasidagi bog’lanishlar xarakteriga qarab bog’lanish qaysi ko’rinishda bo’ladi ? Yo’nalishlarning o’zgarishiga qarab bog’lanish qaysi ko’rinishda bo’ladi? Korrelyatsiya koeffitsientining qiymati qaysi oraliqda o’zgaradi ? regressiya tenglamasi qanday nomlanadi? regressiya tenglamasi qanday nomlanadi? regressiya tenglamasi qanday nomlanadi? Regressiya tenglamalaridagi X qaysi ko’rsatkichni bildiradi? Regressiya teenglamasidagi Y qaysi ko’rsatkichni bildiradi? Dinamika qatorlari deb ...... aytiladi? Momentli (paytli) dinamika qatorlari deb nimaga aytiladi. Davriy dinamika qatorlariga misol keltiring Statistikada indeks so’zi nima ma’noni anglatadi? – bu qaysi indeks? bu qaysi indeks? Quyidagi indekslardan qaysi biri narxning individual indeksidir? – bu qanday indeks? Statistikada indeks deganda ………… tushuniladi. “Statistika” termini kim tomonidan muomalaga kiritilgan Biror ob’ektlar to‘plamida sodir bo‘lgan voqea, harakat natijasi – Ob’ektlar to‘plamida sodir bo‘lgan voqealar oqimi va uning xarakteri, ularning rivojlanish darajalari, to‘plama hodisalar kechishidagi (harakatidagi) o‘zgarishlar – O‘rganilayotgan ommaviy hodisalar haqida boshlang‘ich ma’lumotlarni to‘plash jarayoni - Statistik kuzatishga qo‘yiladigan 3 ta talab, bular – Quyidagilardan qay biri statistik kuzatish tarkibiy elementlari tarkibiga kirmaydi O‘rganilayotgan hodisalar va jarayonlar, ya’ni korxonalar va tashkilotlar, xo‘jaliklar, kishilar, oilalar, uy xo‘jaliklari, va hokazolarni ularning faoliyati jihatidan qaralgan to‘plami – O‘rganilayotgan hodisalar haqidagi ma’lumotlarni qayd qiladigan va to‘playdigan yuridik yoki jismoniy shaxslar - Kuzatilayotgan ob’ektning mustaqil bo‘linmas tarkibiy unsuri, birligi Kuzatish jarayonida javoblar olinishi lozim bo‘lgan savollar to‘plami (ro‘yxati) - Kuzatish dasturida ko‘zlangan belgilarni bir xil talqin etish va tushunishni ta’minlaydigan ko‘rsatmalar majmuasi - Kuzatish ma’lumotlari qayd qilinadigan hujjat Hodisani hisobga olish, qayd qilish tenglashtirilgan muayyan payt, bu - Quyidagilardan qay biri tashkiliy va moliyalashtirish jihatidan statistik kuzatish turlariga kirmaydi? Voqealar sodir bo‘lishini qayd qilish vaqtiga qarab statistik kuzatish turlari - Voqea ro‘y berishi bilanoq uni qayd qilish (hisobga olish) - Voqea sodir bo‘lgandan so‘ng ma’lum vaqt o‘tganda uni qayd qilish va kuzatishlarni teng vaqt oralig‘ida takrorlab turish - Qandaydir masalani echish maqsadida zaruriyat tug‘ilgan hollarda turli muddatlarda qayta amalga oshirilib turadigan kuzatish - O‘rganilayotgan to‘plam birliklarini o‘z ichiga qamrab olishiga qarab statistik kuzatish turlari, bu - To‘plamning hamma birliklari haqida ma’lumot to‘plash - Korxona va tashkilotlar faoliyati haqidagi ma’lumotlarni muntazam ravishda belgilangan tartibda va vaqtda olishni ta’minlovchi kuzatish turi - Maxsus respondentlarni yollab hodisalar haqida boshlang‘ich ma’lumotlarni muntazam yoki vaqtma-vaqt qayd qilish yo‘li bilan to‘plash jarayoni - Savolnomalar yordamida iqtisodiy holatni tahlil qilish va qisqa muddatli iqtisodiy istiqbolni belgilash uchun savol-javob yo‘li bilan tadbirkorlar-dan ma’lumotlar to‘plash - Ma’lumotlarni to‘plash jarayoniga xos xatolar - Kuzatish xatolari ikki turga bo‘linadi, ya’ni Muntazam xatolar ikki xil bo‘ladi, ya’ni - Tanlama kuzatish natijasida to‘plangan ma’lumotlarga asoslanib aniqlangan umumlashtiruvchi ko‘rsatkichlarni tekshirayotgan bosh to‘plamning aynan shunday haqiqiy ko‘rsatkichlaridan farqi - O‘rganilayotgan hodisalarni muhim belgilariga qarab bir xil (turdosh) guruhlar birlashtirish - Guruhlash maqsad va vazifalariga qarab uch turga bo‘linadi, ya’ni O‘rganilayotgan hodisalar to‘plamini sotsial-iqtisodiy tiplarga taqsimlash orqali shakllantirilgan guruhlash - Bir belgi asosida to‘plam tizilishini tasvirlovchi taqsimot qatori - Belgilar orasidagi o‘zaro bog‘lanishlarni tasvirlovchi guruhlash - Analitik guruhlashda ikki toifadagi belgilar ishtirok etadi, bular - Birlamchi guruhlashlar bilan bir qatorda ularning natijalarini qayta ishlash yo‘li bilan tuziladigan guruhlash - Statistik ma’lumotlarni yaqqol, ixcham va umumlashtirib taqdim etish usuli - O‘rganilayotgan ob’ektlar va ularning ko‘rsatkichlari birma bir ro‘yxat ko‘rinishida yozilgan jadvallar - O‘rganilayotgan ob’ektlarni bir belgi asosida guruhlash natijalarini ifodalaydigan jadval – Ega qismida ob’ektlarni ikkita va undan ortiq belgilari asosida guruhlash natijalarini aks ettiradigan jadval - Statistik jadval ixcham va ko‘rimli chiqishi uchun amal qilish kerak bo‘lgan qoidalar qay biri Statistik ma’lumotlarni ta’sirchan va jozibali qilib tasvirlaydigan geometrik shakl bu - Statistik ma’lumotlarni geometrik shakllar yordamida tasvirlash – Ma’lumotlar shartli belgilarini geografik kartalarga tushirish yo‘li bilan tasvirlansa, bu - Diagramma va kartogramma aralashmasi - Statistik grafik tarkibiy qismlarini sanab bering Ma’lum makon va zamon sharoitida ommaviy hodisa va jarayonlarning holatini, rivojlanishini, tuzilishini, o‘zaro bog‘lanishlarini ifodalovchi me’yor – ... o‘rganilayotgan hodisalar va ularning belgilarini bir xilligini, monandligini, o‘xshashligini ifodalaydi, hodisalar va ularning belgilarining ko‘lami, soni, hajmi, darajasi makon va zamonda taqsimlanish shaklida namoyon bo‘ladi. Nisbiy dinamik miqdor qanday usullarda aniqlanadi Mutlaq ko‘rsatkichlar qanday o‘lchov birliklarida ifodalanishi mumkin: Reja topshirig‘i nisbiy ko‘rsatkichi qanday aniqlanadi Rejaning bajarilishi nisbiy ko‘rsatkichi qanday aniqlanadi Intensivlik (jadallik) nisbiy ko‘rsatkichi qanday aniqlanadi Taqqoslash nisbiy miqdori qanday aniqlanadi Tuzilmaviy nisbiy miqdor qanday aniqlanadi Geometrik o‘rtacha miqdor formulasi To‘plamdagi bir qismni 2-boshqa qismga bo‘lish orqali aniqlangan ko‘rsatkich - Oddiy garmonik o‘rtacha miqdor formulasi Tortilgan garmonik o‘rtacha miqdor formulasi O‘rtacha kvadratik miqdor qanday aniqlanadi, formulasi To‘plamda eng ko‘p uchraydigan belgi qiymati Intervalli qatorda modani aniqlash formulasi To‘plamni teng ikki qismga bo‘luvchi belgi qiymati Medianani aniqlash formulasi (intervalli qatorlarda) Agar to‘plam har bir birligining barcha qiymatlari ma’lum bo‘lsa odatda qaysi o‘rtacha miqdor formulasidan foydalaniladi To‘plam birliklari umumiy natijalari ma’lum va qolgan ayrim ko‘rsatkichlar noma’lum bo‘lsa qaysi o‘rtacha miqdordan foydalaniladi Dispersiya, variatsiya ko‘rsatkichlari va texnik masalalarda qaysi o‘rtacha miqdordan foydalaniladi Dinamik o‘sish sur’atlarida qaysi o‘rtacha miqdordan foydalaniladi O‘zaro qarama-qarshi omillar ta’sirida bo‘lgan, bir turli birlikdan tashkil topgan miqdoriy o‘zgarishlar - Belgining eng katta va kichik hadlari orasidagi farq (tafovut) O‘rtacha chiziqli chetlanish ( ) formulasi intervalli qatorlar uchun qanday Variantlar bilan o‘rtachani farqi kvadratlari yig‘indisining variantlar soniga nisbati Dispersiyaning oddiy qatorlar uchun formulasi Dispersiyaning tortilgan (intervalli) qatorlar uchun formulasi O‘rtacha kvadrat chetlanishning kvadrat ildizdan chiqarilgan miqdori - O‘rtacha kvadratik tafovutning ( ) o‘rtacha miqdorga ( ) nisbati Muqobil (alternativ) belgi bo‘yicha dispersiya formulasi Ossillyasiya koeffitsienti formulasi Nisbiy chiziqli chetlanish koeffitsienti formulasi Detsil koeffitsienti formulasi Bosh to‘plamdan birliklarni tanlab olish qoidalariga qarab qanday usullarni bilasiz Statistikada o‘rganilishi lozim bo‘lgan to‘plamdan zaruriy miqdordagi birliklarning maxsus usullar bilan tanlab olinishi va ularning butun (bosh) to‘plamga tarqatilishi Agar to‘plamning har birligi uchun tartib raqamli jeton yoki bilet tayyorlanib, keyin ulardan tasodifiy tartibda to‘plam birligining kerakli bo‘lgan miqdori (birligi) saralab olinsa, bu tanlama Umumiy to‘plam birliklari tasodifiy belgi bo‘yicha hajm jihatidan teng bo‘lgan guruhlarga bo‘linib, keyin ma’lum qoidaga ko‘ra, har bir guruhdan bittadan birlik ajratib olinsa, bu O‘rganilayotgan to‘plam birliklari muhim, tipik belgi bo‘yicha sifat jihatdan bir xil, bir turdagi guruhlarga bo‘linib, keyin har qaysi guruhdan tasodifiy usul bilan birliklar tanlanadi. Bunda asosiy shart saralab olingan qism tanlama guruhining bosh to‘plamdagi salmog‘iga proporsional ravishda bo‘lishi kerak. bu tanlama ... to‘plamning alohida birliklari emas, balki tasodifiy yoki mexanik usulda tanlangan bir butun guruhlari (seriyalar, uyalar) olinsa, bu Agar har bir tanlab olingan birlik yoki seriya bosh to‘plamga qaytarilib tanlama davom ettirilsa, bu ... Agar har bir tekshirilgan birlik ajratib olinsa va to‘plamga qaytarilmasa bunday tanlama - Tasodifiy takrorlanuvchi tanlamada o‘rtacha salmoq (vazn) uchun o‘rtacha xatoni aniqlash formulasi Tasodifiy takrorlanmaydigan tanlamada o‘rtacha salmoq (vazn) uchun o‘rtacha xatoni aniqlash formulasi Ijtimoiy hodisa va jarayonlarning vaqt bo‘yicha o‘zgarishini tavsiflovchi sonlar qatori, bu – Dinamik qatorda 2 element ishtirok etadi, bular – Dinamik qatorlarni tuzishda qaysi qoidalarga amal qilish kerak? Maxsus taqqoslagichlar (vazn) yordamida joriy va o‘tgan davrlar uchun hisoblangan to‘plamlarni o‘zaro taqqoslash natijasi - Agar narx va mahsulot fizik hajm indeksini ko‘paytirsak, qanday indeks hosil bo‘ladi? Reja topshirig‘i va reja bajarilishi nisbiy ko‘rsatkichlarini ko‘paytirsak qanday ko‘rsatkichga ega bo‘lamiz? Agar Andijon viloyati bo‘yicha sanoat tovarlari tovar aylanmasi indeksi 2021 yilda 1,20 ni, mahsulot miqdori (fizik hajm) indeksi 1,10 ni tashkil etgan bo‘lsa, narx indeksi qanchaga teng bo‘lganligini aniqlang? Agar Andijon viloyati bo‘yicha sanoat tovarlari narx indeksi 2021 yilda 1,20 ni, mahsulot miqdori (fizik hajm) indeksi 0,90 ni tashkil etgan bo‘lsa, tovar aylanmasi indeksi qanchaga teng bo‘lganligini aniqlang? Agar Andijon viloyati bo‘yicha sanoat tovarlari tovar aylanmasi indeksi 2021 yilda 1,10 ni, narx indeksi 0,90 ni tashkil etgan bo‘lsa, mahsulot miqdori (fizik hajm) indeksi qanchaga teng bo‘lganligini aniqlang? 2022 yildagi narx indeksi – 1,1 ga teng bo‘lgan va o‘tgan yili ishlab chiqarilgan tovarlar hajmi 100 mlrd so‘mga teng bo‘lgan. O‘tgan yilgi ishlab chiqarilgan mahsulotlar 2022 yil narxlarida qanchaga teng bo‘ladi? 2022 yildagi narx indeksi – 1,2 ga teng bo‘lgan va joriy yili ishlab chiqarilgan tovarlar hajmi 120 mlrd so‘mga teng bo‘lgan. 2022 yilgi ishlab chiqarilgan mahsulotlar 2021 yil narxlarida qanchaga teng bo‘ladi? Agar kompyuter ishlab chiqarish sohasi bo‘yicha hisoblangan dispersiya 100 ga, o‘rtacha ishlab chiqarish ko‘rsatkichi – 200 ga teng bo‘lsa, variatsiya koeffitsientini aniqlang. Agar 3 son berilgan bo‘lsa: 1, 2, 3. Ushbu sonlarning o‘rtacha arifmetik miqdori o‘rtacha garmonik miqdoridan necha foizga farq qiladi? Agar 3 son berilgan bo‘lsa: 1, 2, 3. Ushbu sonlarning o‘rtacha arifmetik miqdori o‘rtacha kvadratik miqdoridan necha foizga farq qiladi? Firma 2022 yilda o‘z ishlab chiqarishini 500 mln so‘mga etkazishni mo‘ljal qilgan. Amalda esa ishlab chiqarish hajmi 450 mln so‘mni tashkil etdi. Reja topshirig‘i qanchaga bajarilgan/ bajarilmagan? Agar korxona o‘sish sur’ati 130 foizni, reja topshirig‘i 1,20 foizni tashkil etgan bo‘lsa, korxona rejasi qanchaga bajarilganini toping. Agar 01.01.2021 yilda aholi soni 5,0 mln kishi, 01.01.2022 yilda 7,0 mln kishini tashkil etgan va 2022 yilda jami 12 mlrd kV elektroenergiya istemol qilingan bo‘lsa, 2022 yilda aholi jon boshiga oyiga qancha elektroenergiya iste’mol qilinganini toping. Agar 2022 yilda yalpi ichki mahsulot jon boshiga 3000 AQSH doll., 2021 yilda 2000 AQSH doll.ni tashkil etgan va narx indeksi 1,20 ga teng bo‘lgan bo‘lsa, aholi turmush darajasi real holda qanchaga oshganini aniqlang. Yüklə 188,4 Kb. Dostları ilə paylaş:
|