Strukturali programmalash. Kichik xajimdagi programmalarni ishlab chiqarish usullari. Katta

---

Strukturali programmalash. Kichik xajimdagi 
programmalarni ishlab chiqarish usullari. Katta 
xajimdagi programma loyihalarni tadbiq qilish 
yo`llari 
 
 
 
Reja: 
 
 
 
1. Kichik xajimdagi programmalarni ishlab chiqarish usullari. 
2. Katta xajimdagi programma loyixalarini tadbiq qilish yo`llari. 
3. Programmalar strategiyasi: Yuqoridan pastga jarayon. 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

Programmam tuzishninig eng asosiy usullaridan bir bu strukturaliy programma 
tuzishdir. Bu usulda programma tuzish uchun uchta kism mavjud: 
1. Yuqoridan pastga programma tuzish. 
2. Modul programmalashtirish. 
3. Strukturali kodlash. 
Yuqoridan pastga programma tuzishda programmaning yuqori qismdan 
boshlanadi. Programmaning asosiy kismi tuzilib, quyi kismidagi modullar esa 
vaqtinchalik fakt nomlari bilan atalgan proseduralar bilan almashtiriladi. 
Programmani asosiy moduli tuzilib, testidan utkazilgandan so`ng ketma-ket
vaqtincha yezilga modullarni yozish bilan programma tuzish davom ettiriladi. 
Modul prolgrammalashtirishda programmani logik kisimlariga bo`linadi. Bu 
modullar programmada protseduralar va funksiyalar orkali amalga oshiriladi. 
Strukturali kodlash deganda xarbir modulni gorizantal va vertikal qatorlarda 
to`g`ri nomlanishiga aytiladi. Bu usul yordamida modullardan tuzilgan 
programmalar ishlaydigan testidan o`tkazishi qulay mdifikatsiya qilish uchun 
qulay programmalar yaratish mumkun. 
Programma tuzatishning texnologik jarayoni. 
Programma tuzish quyidagi etaplardan amalga oshiriladi: 
-Vazifaniqo`yilishi. Bu etabda programmist buyurtmachi yordamida yechilishi 
kerak bo`lgan vazifani kuyadi. Texnik topshirik tuziladi. 
Bunda programmaning asosiy xarakteristikalari, muddatlar va ma`sul shaxslar 
aniqlanadi. 
-Algaritimni tuzish. Programmist vazifani taxlil qilibkerakli bo`lgan algaritmni 
tanlaydi. Tanlangan algaritm tulik taxlil kilinadi va uning blok-sxemasi chiziladi. 
-Programmalashtirish etapi. Dastur yaratish tili tanlanadi. 
Programma qabul qilingan algaritimda tuziladi. 
-Programmani tuzatish etapi. 

---

-Programmani testidan o`tkazish etapi. 
Odatda dasturni testdan o`tkazishda etaplarga bo`lib urganila- 
di. Bunda xar bir modulni tekshirishdan tortib, to butun sistemani yakuniy 
tekshirishlar kabi etaplarni oladi. Agar bunda biron bir ishonchli ketma - 
ketlikka yendashilmasa, ishonchli taominlovchi dastur olish juda qiyindir. 
Testlash strategiyasi ikkita usuldan birortasiga asosan bajariladi: odatiy quyidan - 
yuqoriga qarab testlash, yeki zamonaviy yuqoridan - pastga qarab testlash. 
Quyidan - yuqoriga qarab testlash. 
Bu usul keng tarkalgan usul bo`lib, unda eng kuyu pog`onadagi 
boshlangich yozilgan modullar tekshiriladi. So`ngra yuqori qatlamdagi elementlar 
dasturlanadi va testlanadi. Bu jarayon to yozilgan dastur butunlay 
yakunlanmaguncha davom etadi. Quyidan - yuqoriga qarab testlash usuli xozirgi 
vaqtda yuqoridan - pastga qarab testlovchi va dasturlovchilvr tomonidan 
kulanmayapti. Ularni fikricha bu usulda interfeys va algoritmdagi ko`pgina 
xatolar aniqlanmay kolib ketmokda. Bu esa dasturni kayta-kayta o`zgartirishdan
so`ng buzishga olib keladi. 
Ikkinchi kamchiligi esa: xar xil pog`onadagi elementlarni tes- 
tdan o`tkazishda yangidan yangi testlovchi moslamalarni,drayverlarni va 
testlovchi maolumotlarni talab qilmoqda. Bu esa o`z-o`zigadan dasturlashda katta 
xajmda mexnat talab qiladi. 
Yuqoridan pastga jarayoni. 
Bu testlash usuli yuqoridan pastga qarab dasturlashni, yuqoridan pastga 
qarab kodlashni qo`shimcha etapi xisoblanadi.Bu usulda oldin asosiy dastur 
yeziladi va so`ngra past pog`onadagi loyixalanmagan elementlar urin bosuvchi 
dasturlar bilan almashtiriladi. Bunday skeletli dastur chaqiriluvchi dastur va xar 
qanday malumotlar yukligida xam uz ishini davom ettiradi.Bu tekshirish
natijasida bazi xollarda bemani bo`lgan xatolar xam aniqlanadi.Keyingi kadam
modul kushilishidan iborat bo`lib,unda bu modullar kiruvchi modullarni 
ko`paytiruvchi bo`lishi xam mumkin, - bu esa kiritish moduli,bazi bir yordamchi 
modul (oxirgini dasturlash tugash dakikasiga qadar) bo`lishi mumkin.Bu 

---

tekshirishdan so`ng sinash oddiy bir sodda kiruvchi malumotlar bilan o`tkazish 
mumkin. 

---

Adabiyotlar: 
 
1.Van Tassel D. Stilg`, razrabotka, effektivnostg`, otladka i ispqtaniye programm. 
M., Mir, 1991. 
2. Linger R.,Teoriya i praktika strukturnogo programmirovaniya M.,Mir,1985. 
3.V.V. Lipayev. “Proyektirovaniye programmnqx sredstv”, M.:”VSH”, 1991. 
4. Foks Dj. “Programmnoye obespecheniye i yego razrabotka”. Per. s angl. M.: 
Mir, 1985. 
5. S.S. Gulomov. “Iktisodiy informatika”. Toshkent 1999 y. 
6. www.ziyonet.uz