Sual 23. Km dovru munasibetler. III napoleonun "4bendi"ve mahiyyeti

1856-cı ilin martın 30-da Paris sülh müqaviləsi imzalandı.Onun əsas məzmunu:Rusiya Türkiyəyə Qarsı qaytardı, Fr,BB və

Sardinya krallığı Rusiyaya Sevastopol,Kamış,Yevpatoriya,Kerç,Yeni Kale,Kinburn şəhər və limanlarını,həm də mütttəfiqlərin tutduğu əraziləri qaytarmalı idilər.Rusiya,Avstriya,Fr,BB,Prussiya və Sardinya Osmanlı imp. Müstəqilliyinə və bütövlüyünə hörmət etməli idilər.Sultan isə Osm İmperiyasında xristian əhalinin bərabərhüquqlu vəziyyəti haq.da fərman verməli idi.

Beləliklə Paris sülh müqaviləsini imzalamış tərəflər Bosfor və Dardanelin hərbi gəmilər üçün bağlanması haq.da 13 iyul 1841ci il tarixli London konvensiyasını təsdiq etdilər. Rusiya Bessarabiyada yeni sərhədin çəkilməsinə razılıq verdi.Bessarabiyanın Rusiyanın güzəştə getdiyi hissəsi isə Moldaviya knyazlığına birləşdirildi.Valaxiya və Moldaviya Osmanlının hak. altına düşürdülər.Serbiya knyazlığı öz müstəqilliyini saxlayırdı digər məsələlərdə Osm-in protektoratlığı aıtına düşürdü.

Paris sülh konqresi bir neçə sənədin imzalanması ilə başa çatdı. Bunların içərisində sülh müqaviləsinin mətni, Rusiya ilə Türkiyə arasında konvensiya əsas yer tuturdu. Sülhün şərtlərinə görə, Qara dəniz neytrallaşdırılır, müharibə və sülh dövründə boğazlar ticarət və hərb gəmilərinin üzünə açıq elan olunur, Rusiyanın sahil istehkamları sökülür, Rusiya və Türkiyəyə Qara dənizdə hərbi donanma saxlamaq qadağan edilirdi.

Xüsusi konvensiyaya görə, Rusiya və Türkiyəyə qaçaqmalçılığa qarşı mübarizə məqsədilə 10 kiçik hərbi gəmidən ibarət hərbi dəniz qüvvəsi saxlamağa icazə verilirdi. Əslində Paris konqresi İngiltərə və Avstriyanın nəzərdə tutduqlarının reallaşmasına imkan vermədi. Çünki nə Balkanlarda, nə də Türkiyənin Avropa hissəsində ciddi ərazi dəyişiklikləri həyata keçirilmədi. Bununla belə, A.Qorçakov Paris sülh müqaviləsini «Rusiyanın tarixində ən biabırçı ləkə» adlandırmışdı.

Sual 36.San-Stefano sülh mqaviləsinin (1878) imzalanması.

Müqavilənin imzalanması ilə 1877-1888 ci illər türk-rus müharibəsinə son qoyuldu. Konstantinopol ətrafındakı San-Stefano bölgəsində 19fevral (3mart) tarixində Ədirnə sülhü əsasında imzalandı. San-Stefano sülhünə görə: 1)Çernoqoriya, Serbiya, Ruminya tam müstəqil elan olundu, əraziləri genişləndirildi. 2)Şm. Dobruçi Rumınyaya, C.Q. Bessarabiya Rusiyaya qaytarıldı. 3)Türk ordusu Bolqarıstandan çıxarılmalı idi, Rusiya isə hələ 2 il burada qala bilərdi. 4)Bolqarıstan-Dunaydan egey dənizinə kimi və Qara dənizdən Oxrid gölünə kimi muxtar knyazlıq adı aldı. 5)Türkiyə vassalı hesab ediləcək Knyazi özü seçə bilərdi. 6)Qars, Ərdəhan, Bayazit və Batum Rusiyaya verildi. 7)Türkiyə Rusiyaya 310 mln rubl təzminat verməli idi. 8)Epir, Fessaliya və Albaniya yerli özünüidarəni genişləndirməli idi. 9)Türkiyə Ermənistanında inzibati islahatlar keçirilməli idi. San-Stefano müqaviləsində erməni məsələsinə ayrıca yer verilirdi. Bunun əsas səbələri aşağıdakılar kimi görülür: 1)Qərb kapitalı ermənilərə Türkiyədə Köməkçi kimi baxırdı. 2)Aralıq dənizi və İran körfəzi arasında olan ərazidə Türkiyənin təsirini zəiflətmək . 3)Qərb dövlətləri boğazları müsəlmanlardan alıb, xristianlara vermək isdəyirdi. 4)Ermənilər bütün bunların nəticəsində Türkiyənin Şərq vilayətlərində ermənilərə məxsus bir muxtar qurum yaratmaq isdəyirdi. Ümumilikdə müqaviləyə yanaşmalar birmənalı deyildi. Beləki, müqavilə xüsusi ilə Balkanlarda Rusiyanın mövqeyini gücləndirirdi; nəticələr isə İngiltərə və Avstriya-macarıstanı qane etmirdi. Müqavilə preliminar (ilkin) sayildi və müqavilənin “ümumavropa maraqları”na toxunan maddələrin yenidən müzakirə olunması təklif olundu. Nəticədə Berlin konqresi çağırıldı.

Sual 37.Berlin konqresi (1878) və qərarları.

1878ci il San-Stefano (rus-türk sülhü) müqaviləsi birmənalı qarşılanmadı. Bəzi maddələrin təkrar işlənməsi üçün konqres çağırılması təklif olundu. Konqresin çağırılmasında xüsusi ilə İngiltərə, Avstiya-Macarıstan və Almaniya təkid edirdi. Rusiya qüvvələr nisbətini və yaranmış vəziyyəti nəzərə alaraq konqresin çağırılmasına razılıq verdi. 1878 ci il iyunun 13 də Berlin Konqresi açıldı. Ölkələrin nümayəndə heyətlərin başçılıq edirdi: Qarçakov, Bismark, Dizraeli, Andraşi, Vaddinqton, Korti, Qarateodori paşa. Konqresin əsas istiqamətləri 30 may tarixli ingilis-rus sazişində müəyyən edilmişdi. Konqres nəticəsində İngiltərə və Avstriya-Macarıstan xeyli torpaqlar əldə etməyi və Rusiyanın tuduğu bir sıra ərazilərdən məhrum etməyi bacarmaqla, San-Stefano müqaviləsinin əhəmiyyətli dərəcədə dəyişdirilməsinə nail oldular. Berlin konqresinin qərarları əsas etibarı ilə türk mülklərinin bir hissəsinin bölüşdürülməsinə yönəlmişdi. Bundan başqa Berlin konqresinin qərarlarlının mahiyyətindən danışarkən qeyd etmək lazımdır ki, Balkan dövlətləri müstqillik, Bolqarıstan isə siyasi muxtariyyət aldı. Iyulun 13 də Berlin konqresi Berlin traktatının imzalanması ilə başa çatdı. Berlin traktatı San-stefano müqaviləsini əvəz edirdi. Rusiya öz qələbəsinin xeyrli hissəsini itirdi. Ingiltərə Kiprə sahibləndi. Avstriya Bosniya və Herseqovinanı əldə etdi. Berlin traktatının imzalanması ilə ümumi sülh təmin edildi, lakin konqres iştirakçılarından heç biri öz dövlətlərinə razı qayıtmadılar. Berlin Traktatından narazı qalanlar: 1)Rumıniya-Müttəfiqlərinin onu satmasından şikayətləndi. 2)Serbiya və Çernoqorya -Bosniya və Herseqovinanı öz aralarında bölmək isdəyirdilər . 3)Yunanıstan-Boş vədlərdən başqa bir şey əldə etmədilər . 4)Bolqarıstan-Biləşmək isdədiyi halda iki hissəyə parçalandı. 5)Türkiyə-Hissə-hissə bölünməyə başladı.

Sual 38.Böyük dövlətlər və erməni məsələsi.

XIX əsrin üçüncü rübündə böyük dövlətlər tərəfindən erməni məsələsi ortalığa çıxarıldı. SanStefano (1878ci il mart) və Berlin (1878ci il iyul) müqavilələrində bu öz əksinə tapdı. Heç şübhəsiz bunda əsas məqsədlərdən biri Türkiyəyə təsir gösdərmək, onun daxili işlərinə qarışmaq üçün lazım idi. San-Stefano müqaviləsinin 19 cu maddəsində əsasən ermənilərin vəziyyətini yaxşılaşdırmaq, təhlükəsizliyini təmin etmək üçün sultan hökuməti ölkənin ermənilərinin məskunlaşdığı şərq vilayətlərində islahatlar keçirməli idi. əslində sülh müqaviləsinə erməni məsələsinin heç bir dəxli yox idi. Bu qərəzli şəkildə hazırlanmış plan idi. Bunun əsas səbəbləri: 1)Qərb kapitalı ermənilərə Türkiyədə Köməkçi kimi baxırdı. 2)Aralıq dənizi və İran körfəzi arasında olan ərazidə Türkiyənin təsirini zəiflətmək . 3)Qərb dövlətləri boğazları müsəlmanlardan alıb, xristianlara vermək isdəyirdi. 4)Ermənilər bütün bunların nəticəsində Türkiyənin Şərq vilayətlərində ermənilərə məxsus bir muxtar qurum yaratmaq isdəyirdi.Ayrıayrı böyük dövlətlərin erməni məsələsinə dair yanaşması: 1)Italiya-Türkiyənin parçalanmasının tərəfdarı idi. 2) Avstriya-Macarıstan- Sultan hökümətini müdafiə etməyə can atırdı. 3)Fransa və Rusiya-Ermənilərin məskunlaşdığı ərazilərdə islahatlar keçirib və sultana təsir etməklə kifayətlənmək isdəyirdilər. Erməni məsələsi həm siyasi, həm dini, həm də milli məsələ idi. əslində nə qərb dövlətləri nə də Rusiya heç bir dövlətçilik ənənələrinə malik olmayan erməni dövləti yaradılmasını isdəmirdi. Bu absurt və mənaız iddia olardı. Onlar sadəcə ermənilərdən Osmanlı dövlətini zəiflətmək üçün isdifadə etməyi planlaşdırırdılar. 1882 ci ildə ingilis-erməni cəmiyyəti yaradıldı. Məhz ingilislərin fitnəkarlığı sayəsində ermənilər yenidən 1894-1896 cı illərdə erməni-müsəlman qırğını törətdilər. Bu dövrdə erməni məsələsi çox hay-küyə səbəb oldu. Almaniyanın Türkiyədə maraqları olduğu üçün, türklərin tərəfini tutdu.

Sual 39.Almaniya-Avstriya-Macarıstan müqaviləsi (1879) və mahiyyəti

1879cu il oktyabrın 7də Vyanada Almaniya-Avstriya ittifaqı və müdafiə müqaviləsi imzalandı. Bismark istəyirdi ki, iki dövlətin bu ittifaqı təkcə Rusiyaya yox, həm də Fransaya qarşı yönəlsin. Lakin Avstriya kansleri Adraşi müstəsna olaraq antirus ittifaqında təkid etdi.

Müqavilənin 1ci maddəsində deyilirdi ki, əgər razılığa gələn tərəf+dən biri Rusiyanın hücumuna məruz qalarsa, hər iki tərəf “imperiya+ın hərbi qüvvə+inin bütün məcmusu ilə bir-birinin köməyinə gəlməyi və yalnız bir-birini xəbərdar edərək qarşılıqlı razılıq əsasında sülh bağlamağı” öhdəsinə götürür. Müqavilənin ikinci maddəsi Avstriya və Almaniyadan birinə başqa dövlətin hücumu zamanı on+ın qarşılıqlı neytrallığını nəzərdə tuturdu. Əgər hücum edən tərəfə Rusiya ya fəal kömək formasında, ya da hərbi tədbir+ yolu ilə kömək edərsə, onda tərəf+in 1ci maddə ilə şərtləndirilən öhdəlik+i qüvvəyə minir. Müqavilənin müddəti ratifikasiya günündən başlayaraq 5 il müəyyənləşdirilmişdi. 4cü maddəyə uyğun olaraq müqavilə “hər iki dövlət tərəfindən gizli saxlanılmalı idi və 3cü dövlətə hər iki dövlətin razılığı ilə xəbər verilə bilərdi”. Bu müqavilə kənardan sülhsevər təsiri bağışlasa da əslində təmiz hərbi xarakterli idi və Rusiyaya qarşı yönəlmişdi. O, XIX əsrin sonu-XXərsin əvvəl+ində bağlanan və qarşı-qarşıya duran 2 koalisiyanın yaranmasına gətirən bir sıra müqavilə+dən 1cisi oldu. Bismark hesab edirdi ki, onun Avstriya-Macarıstanla müqaviləsi rus-alman münasibət+ini çox da korlamayacaqdır, belə ki, bu zaman ordunun islahatı və Qara dəniz donanmasının gücləndirilməsi ilə məşğul olan Rusiyanın Almaniyanın kredit+inə ehtiyacı vardır; həm də rus-ingilis münasibət+inin kəskinləşməsi onu Almaniya ilə əlaqə+i inkişaf etdirməyə sövq edirdi. Bu müqaviləni bağlamaqla Bismarkın məqsəd+indən biri Rusiyani daha çox Almaniyaya meyl etməyə məcbur eləmək və eyni zamanda onun Fransa ilə yaxınlaşmasının qarşısını almaq idi.

Sual 40.Üçlər ittifaqının yaradılması (1882) və beynəlxalq nəticələri

Bu ittifaqın tarixi öz baçlanğıcını 1870ci il+dən alır və 1914cü ildə Avropanın iki böyük ittifaqa bölünməsi, iki böyük hərbi qruplaşmanın yaradılması, 1ci dünya müh.in başlanması ilə nəticələnir.

Avropanın taleyində 6 dövlət–Almaniya, Rusiya, Fransa, İngiltərə, Avstriya-Macarıstan və İtaliya əsas rol oynayırdı. Frankfurt müqaviləsinin şərt+i ilə razı olmayan Fransa əvəz çıxmaq

üçün məqam gözləyirdi. Almaniya isə hər vəchlə Fransanı təkləmək vəziyyətində saxlamağa cəhd edirdi. Buna görə də Bismark Avstriya-Macarıstan və Rusiya ilə ittifaq bağlamağa çalışırdı. O, bir neçə ilə buna nail ola bildi. Hətta 1887ci ildə üç imperatorun ittifaqı dağılandan sonra belə xeyli müddət gizli müqavilə+in bağlanmasə vasitəsi ilə Rusiya və Almaniya arasında sıx əlaqə+ davam etdirilmişdi.

Bismarkın 1879cu ilin avqustunda Qaşteyndə Andraşi ilə görüşündə onun çoxdan düşündüyü müqavilənin əsası qoyuldu. Sentyabrın 21də Bismark Vyanaya gədi. On+ Avstriya-Macarıstan-Almaniya müqaviləsinin mətnini razılaşdırmalı idi+. Gərgin mübahisə+lə keçən danışıq+dan sonra okt.ın 7də müqavilə imzalandı. Almaniya imperatoru okt.ın 15də onu təsdiq etdi.

Almaniya-Avstriya-Macarıstan ittifaqına 1882ci ildə İtaliya da qoşuldu. Beləliklə, Üçlər ittifaqi yaranmış oldu. Almaniya, Avstriya-Macarıstan və İtaliya hərbi-siyasi blokunun yaraması faktiki olaraq 1ci dünya müh.inə doğru ilk addım oldu. Tərəf+ öz üzər+inə müqavilə iştirakçı +ından birinə qarşı yönəlmiş heç bir ittifaqda iştirak etməmək öhdəliyi götürdü+. Bu müqavilə unikal idi, çünki orada dinc dövrdə deyilirdi ki, onu imzalayan dövlət+in müharibədə eyni zamanda iştirak etdik+i halda on+ separat sülh imzalamayacaq+.

Sual 43. 1884-1885-ci il Berlin konfransında Afrikanın müstəmləkə+ə bölünməsi məsələsi

Konfrans 1884cü ilin noy.da Berlində işə başladı. Almaniya, Fransa, ABŞ birlikdə kral Leopoldun iddiasını müdafiə, Portuqaliya və İng.in iddiasını isə rədd etdi+. On+ Konqonu Konqo çay hövzəsi ilə birlikdə zəif Belçikaya verməyi məqbul saydı+. Bu on+ın mənafe+in təhlükəsizliyi üçün lazım idi. 1885ci ilin fev.da “Yekun aktı”nın imzalanmasıilə Berlin konfransı öz işini bitirdi. Konqo hövzəsi və 1 sıra digər vilayət+ azad ticarət zona+ı elan edildi. Bura gətirilən mal+ üçün heç 1 gömrük alınmırdı. Mülkiyyət almaqda, sənaye fəaliyyəti ilə məşğul olmaqda bütün xarici vətəndaş+ yerli əhali ilə eyni hüquqa malik idi+. “Aktın” bütün iştirakçı+ı azad ticarət zonası hesab olunan ərazi+in bitərəfliyini gözləməyə borclu idi+. Konqo çayında və onun bütün qol+ında ticarət gəmi+i üçün azad gəmiçilik elan edilmişdi. Bu “Aktın” həyata keçirilməsinə nəzarət etmək üçün bütün iştirakçı+ın nümayəndə+indən ibarət beynəlxalq komissiya yaradılmışdı. Niger çayı və onun qol+ında da gəmiçilik sərbəst elan edilmişdi. Lakin Nigeriyada bu iş+ə beynəlxalq komissiya deyil, İng və Fransa nəzarət hüququna malik idi+, hər kəs öz sahə+ində Portuqaliya da Konqo çayının cənub hissəsində özünə sahə ala bilmişdi. Şimal hissə cəmiyyətə çatmışdı. Bir az sonra bu ərazidə “Mütəqil Konqo dövləti” yaradılmışdı. Bu ərazi bilavasitə Belçika ilə bağlı idi. 1885ci ilin fevralında Belçika kralı müstəqil Konqo dövlətinin yaradıldığı barədə “Yekun aktı”nın iştirakçı+ına rəsmi sürətdə məlumat verdi. Berlin konfransı dövründə ing-alman ixtilafı da göz qabağında idi.

Sual 46.Araliq dənizi Antantasının yaradılması

1887ci il Aralıq dənizinin şimalında status-kvonun saxlanılmasını nəzərdə tutan 1887ci il müqaviləsi ilə rəsmiləşən İngilis, Avstriya-Macarıstan və İtaliyanın ittifaqıdır. Kolonial məsələ+də ing-fransız ziddiyət+i və İngiltərənin Yaxın Şərqdə Rusiyanın möhkəmlənməsinə qarşı çıxması İngiltərə ilə 3lər ittifaqı qüvvə+inin yaxınlaşmasına səbəb oldu. Alman höküməti bildirmişdiki əgər müqavilə bağlanmasa Almaniya Misir məsələsində İngiltərəni dəstəkləməyəcək. Solsberi razılaşdı.

Italiya ilə razılıq 1887ci il fevralın 12de Solsberi ilə səfir Korti ilə baglandı. Tərəf+ Aralıq, Adriatik, Egey və Qara dəniz+də status-kvonun saxlanmasına öhdəlik götürdü+. əgər status-kvonu saxlamaq olmasaydı İng ilə İtaliya arasında xüsusi müqavilə bağlayacaq+. Amma əgər vacib sayılsa. Buda İng.in İtaliyaya hərbi yardım etməkdən qorundururdu. Avs-Macarıstan isə ADA-na 1887 martin 24de qoşuldu.

1887 dekabrın 12-16da Londonda nota+ mübadiləsindən sonra yeni müqavilə müttəfiq+in Türkiyə ilə bağlı münasibətini açıqladı. Müttəfiq+ Şərqdə status-kvonun saxlanılmasını öhdəliyinə götürdü+.

Bismarkın ADA-nı İngiltərəni apardığı Rusiya və Fransa ilə münaqişəyə qoşmağa vasitəsi kimi baxmağı elə də nəticə vermədi.

Artıq XIX əsrin sonunda Almaniya tərəfindən Britaniya koloniya+ına “uqrozasi” britaniyanın Fransa ilə sonra isə Rusiya ilə yaxınlaşmasına gətirib çıxardı. Beləliklə ADA məhv oldu.

Sual 41.Ingilis-bur müharibəsi (1899) və beynəlxalq nəticələri

Ultvateranda qızıl mədən+in işə düşməsindən sonra Transvaala işləməyə çoxlu xarici+ gəlmişdi. On+ın əksəriyyətini ingilis+ təşkil edirdi. Bur höküməti qızıl axtaran+a qazanc əldə etmək hüququ verilməsindən imtina etmişdi. Ingiltərə hökuməti bur+a qarşı müharibəyə başlamaq üçün bu məs.dən bir bəhanə kimi istifadə etməyi qərara aldı. On+in məqsədi ixtilafın sönməsinə imkan verməmək idi. Ing.in hərbi hazırlığının hələ başa çatmadığını bilən hər iki Bur dövləti 1899cu il okt.ın 11də İng.yə müharibə elan etdi+. Ing ordusu Bur Res+ın paytaxt+ını-Pretoriya və Blyumfonteyni tutdu+. 31aylıq gərgin mübarizədən sonra 1902ci il mayin 31də sülh imzalandı. Bur+ öz mütəqillik+indən imtina edib Britaniya krallığı vərəndaşlığını qəbul etməli oldular. Bur+ 1906cı ildə dominion-özünü idarə hüququ aldı+, 1909cu ildə isə Cənubi Afrika ittifaqi yaradıldı.

Avropa dövlət+in ing-bur münasibət+inə qarışma+ına imkan verməmək üçün İng. Ittifaq haqda Almaniya ilə danışıq+a başladı. Av.ın iki böyük dövlətinin dilbirliyə gəlməsinə heç vəchlə yol vermək olmazdı. Bu nə Rus, nədə Fransa üçün məqbul idi.

1899cu ildən Samoada 3 döv.in-Almaniya, İng, ABŞ-ın nəzarəti müəyyən edilmişdi. Almaniyanı Samoaya bütövlükdə yada onun 1 hissəsinə sahiblənmək düşündürürdü. Lakin İng heç vəchlə Samoanı Alm.a verməkistəmirdi. Alman diplomatiyası məqsədinə çat. üçün İng.in ən nüfuzlu kapitalist+inin biri ilə gizli əlaqə

+indən istifadə etmək imkani qazandı. Almaniya hök.i

Rodsu Berlinə dəvət etdi. O imperatorla görüşdü. Rodsa alman ərazi+ində teleqraf xətti çəkməyə razılıq verdi. Rods da öz tərəfindən Samoanın Alm.a verilməsi barədə İng hök.ni yola gətirməyi vəd etdi. Lakin o nə Çemberlini, nədə Solsberini razi sala bilməsədə, Alm ABŞ.ın razılığını almışdı. 1899cu il noyabrın 14də saziş imzalandı. Sazişə görə Samoada Alm 1neçə ada aldı. Qalan+ı isə ABŞa verildi. Ing Samoaya dair iddia+ından imtina etdi. Əvəzində o Tonqa adasına, Fil sümüyü ada+ın 1 hissəsinə, Afrikada, Toqoda ing-alman malikanə+inin sərhəddində kiçik mübahisəli ərazi+ə sahibləndi.

1900cu il fevralın sonunda Rus.ın XİN Muravyov İng.yə qarşı birgə çıxış etmək barədə Fransada fikir yaratmışdı. Fransa o şərtlə razılıq vermişdiki Rus Alm ilə razılığa gəlsin. Almaniya Muravyov ilə danışıq+dan yenədə qazanmağa tələsdi. Bundan 2ci Vilhelm ing-rus mün+ni dahada kəskinləşdirmək üçün istifadə etməyi qərara almışdı. Beləliklə Av. dövlət+in ing-bur müh.inə qarışması baş tutmadı.

Sual 42.Faşod münaqişəsi və beynəlxalq nəticələri Mərkəzi Afrikanın cəngəllik+ini, bataqlıq+ını keçərək iki illik ağır yürüşdən sonra fransız kapitanı Marşanın ekspediyası Nilə çatdı. 1898 il iyulun 10da çayın sağ sahilində Faşod adlı yeri tutdu. O bu xəbəri Fransaya çatdırmaq üçün iki kuryer göndərdi. 1898 il Omdurman döyüşündən 4gün sonra ingilis generalı Kitçener fransız+ın Faşoda gəlməsində xəbər tutdu. Kitçener etiraz edərək bildirdiki, farnsız ordusunun burada olması Misir və İng hökumət+inin hüquq+ına müdaxilə etmək deməkdir.

1896 ilin iyulunda, yəni Marşan yola salınanda Fransanın XİN.i Anato idi. Iyunda o Sobat çayının töküldüyü yerin yaxınlığına çatdı. Bura Faşoda lap yaxın idi. Lakin xəstəlik və yeməyin çatışmaması üzündən o geri qayıtdı. Beləliklə, Marşan Həbəşistandan daheç bir kömək almadı. Rus-ing münasibət+i kəskinləşdi.

1898 iyununda Fransada dövlət dəyişikliyi baş verdi. Yeni hökumətə radikal Brisson başçılıq etdi. XİN Delkasse oldu. Öz vəzifəsinə başlayandan bir neçə gün sonra Marşanın yanvarın 1də yola saldığı məlumat daxil oldu. Müstəmləkə naziri hesab edirdi ki, Marşanın Faşodu tutmaqla kifayətlənməli və irəli getməməlidi. Sentyabrın 7də Delkasse ing səfiri Monsonu qəbul etdi. Delkasse dediki, Marşan Nilə fransiz müstəmləkə+ini dərviş+dən qorumaq üçün daxil olub. Indi onun harada olduğunu o bilmir. Nə Marşan, nədə Kitçener siyasi nəticə+ çıxarmamalıdır. Bu 2 dövlətin işidir.

Oktyabrın 23də Delkasse tam aydınlıığı ilə Monsona bildirmişdi ki, Fransanın Nilə daxil olmasına razılıq verilərsə, Fransa höküməti dərhal Marşana yazar ki, o, Faşodu təmizləsin. Sentyabrın 1də Brisson kabinetini Dyupyui hökuməti əvəz etdi. Yeni hökumət dərhal çoxdan nəzərdə tutulmuş qərar qəbul etdi: fransız dəstəsini geri çağırmaq. Noyabrın 3də Delkasse Marşana əmr göndərdi. Ona bildirilirdi ki, o Faşodu tərk etsin və özünün bütün adam+ı ilə Fransaya qayıtsın.

1898 ilin dekabrında Fransanın yeni səfiri Pol Kambon Londona gəldi. Ing naziri danışıq+ üçün cuzi meyli olduğunu belə bildirmədi. O gözləyirdiki, Fransa Baxr-elQazel vilayətindən yəni Nilə çıxmaqdan imtina etsin. Fransanın İng.ə qarşı ciddi mübarizə aparmaq üçün gücü yox idi. O İng.in qarşısında geri çəkilməyə mıcbur oldu. Baxr-el-Qazel əyalətindən və Nilə çıxmaqdan imtina etdi. Beləliklə, Fransa Britaniya qarşısında təslim oldu. 1899 il fevralında danışıq+ başladı. Martın 21də İng və Fransa arasında saziş imzalandı. 1899 il ing-fransız sazişi ilə Mərkəzi Afrikanın bölünməsi başa çatmış oldu.

Sual 44.II Balkan böhranı(1885-1886) və bey. nəticələri 34.II Balkan böharanı dövründə Bolqarıstan-Serbiya müharibəsi və nəticələri

XIX əsrin son+ı üçün Avr-da cərəyan edən hadisələrin ağırlıq mərkəzi yenidən Balkan+a meyil edir.Bu yeni güc mənbə+in yaranması ilə bağlı idi.1878-ci il Berlin konqresi Balkan məsələsi ilə bağlı mübahisə+ə son qoymadığı üçün Balkan+da potensial olaraq münaqişə və müha. ocaq+ı möv. Idi. Bun+ birinin 1-nin işə salınması regional müha-ə gətirib çıxara bilərdi.Berlin konq-i qərar+dan ilk növbədə Bolqar və Serbiya narazı idi.80-ci il+ orta+ı üçün Balkan+ Rusiyanın mövqeyi zəifləmişdi,başlıca müttəfiq+i Avs-a meyl edirdi.Rus. müh-ə girmədən vəz-i dəyişmək arzusunda idi.Avs. isə Bolqar və Serba təsir göstərirdi.1884-85ci illər üçün Balkan+ yenidən böhranlı vəz-ə gəlmişdi.Bolqar Berlin konq-in gedişində 3 hissəyə bölünmüşdü.Amma Bolqar-ın Rus ilə bağlı hissəsinin müstəqil knyazlığa çevrilməsi Bolqar-ın digər hissəsindəmüəy. qısqanclıq+ın yaranmasını şərtləndirdi.Bolqar ziyalıları 2 Bolqar-ın birləşdirilməsi məsələsini gündəmə gətirdilər.1885-ci il sentyabrın 20də Bolqar knyazlığının paytaxtı Klovdi şəhərində bolqar+ın üsyanı baş verdi.Əhali türk məmurlarını qovaraq Vattenburqlu Aleksandrın başçılığı altında 2 dövlətin birləşdirildiyini elan etdi+. 2 Bolqar-ın Avr-ın həm kiçik həm də böyük döv+in pay ummağa vadar etmişdi.Serb, daha sonra Yunan,Avs-macar bu birləşmədən real pay əldə etmək üçün fəaliyyətə başlamışdı+.Avs-Mac-ın kansleri Kalmoki Serb-ı dəstəkləyirdi və Serb bundan ist. edərək Bolq-a qarşı uğursuz ərazi iddiası qaldırmışdı.Çox keçmədən rədd olunan Serb öz niyyətin hərbi yolla həy. keçirmək qərarına gəlmiş lakin 1885 noyabrında etdiyin hucum tam məğlubiy-lə nəticələnmişdi.Serbı Bolq. qoşunu tərəfindən darmadağın edilməsindən yalnız Kalmoki xilas etdi.O Serb knyazını xilas etməklə Bolqar-ın Serb-a hücumunun qarşısını aldı. Yunan-da Bolqar-nin birləşməsindən pay əldə etməyə çalışırdı.Yunan-ı neytrallaşdıran isə İng oldu.Rus Bolqar vasitəsilə Aralıq dən-ə çıxmağa çalışırdı ki,Avr-ın 3 döv-i:Avs,İng və Alm-ınbunun əleyhinə gedəcəyi şübhəsiz idi.İng hətta Turk ilə danışıq+ aparmış və Bolqar-la Türk arasında sülh müqavi-ə nail olmuşdu.2 Bolq-ın 1ləşməsi hüquqi baxımından qanunsuz hesab olunurdu.Müq-də deyilirdi:Rumin yəni Şərqi Bolqar. Türk-in əyaləti olaraq qalır.Bu Avst.və Alm üçün gözlənilməz oldu, İng-in regionda belə möhkəmlənəcəyini bilmirdi+.Türk-ə əvvəlki mün-i qısa müd-də dəyişmişdi.Çünki Türk-in Rus-a qarşı çıxa bilməyəcəyini bilirdi.Bolqar-la bağlı yeritdiyi siyasət Rus-ın mövqe+ə ciddi zərbə idi.Artıq məlum idi ki, yeni Bolqar böhranı qarşıdurmaya gedirsə müh-ə gətirib çıxaracaq.Berlin konq-in dərslərini yaddan çıxartmayan Rus daha çox diplomatik oyuna fikir verirdi.Rus hərbi əməliy+a başlamaq fikrində deyildi.Rus böhranın nizamlanmasında təkcə diplomatiya yox həm də çar kəşfiy-nın gücündən ist.edirdi. Çevriliş layihəsi 1886 avqustda həy. keçirildi.Yeni hök Rus yönümlu x/siyasət xətti yeridirdi.Lakin bu 1-2 ay çəkdi.Avst kəşfiy-ı tərəfinfən çevriliş oldu.Rus yeni müh-ə ilə qarşılaşmamaq üçün dərinə getmədi.Rus-da yaxşı bilirdi+ki, belə mövqe Bolqar-in tam şəkildə itirilməsinə gətirib çıxaracaq.Belə vəz-də Rus Alm ilədanışıq+ı canlandırmaq qərarına gəlmişdi.Çünki Avs-ı yalnız Alm geri çəkə bilərdi.
Sual 48.Böyük dövlətlərin müstəmləkələr uğrunda mübarizəsi

Dünyanın müstəmlək+ə bölünməsi uğ.müb.döv+: İng, Al, Fr, Rus,Avst.-Macar. və İt. idi.Süveyş kanalının açılması ilə İngiltərənin qarşısında Hind-a və uzaq Şərqə gedən yaxın yola sahiblənmək vəzifəsi durdu.Lakin kanal İng-nin nəzarətindən kənarda idi.O kommersiya baximindan fransız kompaniya+ın elində idi. Siyasi cəhətdən isə Misir hök-nin və vassalı olduğu Türk.Sultanının əlində idi.Misir çox zeif dövlət idi və Avr-in böyük döv+dən birinin təsiri altına düşə bilərdi.Bu dövlət Fr.ola bilərdi. XIX əsrin 70-ci il+də İsmayıl Paşanın rəhbərliyindəki Misir hök.dərin iqt. böhran keçirdirdi. Xədif ölkəni böhrandan çıxartmaq üçün Süveyş kanalının ona aid olan hissəsini 1875-ci ildə İng+ə satdi. Lakin Süveyş kanalının satılması Misiri böhrandan çıxarmadı.Belə olduqda B.B. Misirə Baş xəzinadar Keyv olmaqla nümayəndə heyəti göndərdi.Keyv Misirə xərclərin məhdudlaşdırılmasını təklif etdi. Keyvin missiyasından narahat olan Fr.hök.-i öz nümayəndə+i Misirə göndərərək ingilislərin bütün işlərinə manə olmağı tapşırdı.Fransız+ ingilis+ə nisbətən daha yüngül şərt+lə maliyyə yardımı edə biləcəklərini qeyd edirdilər. Lakin bütün bu yardımlara baxmayaraq Misir hökuməti 1876-ci il aprelin 8-də Maliyyə müflisliyi haq.bəyanat verdi. Müflişdəkdindən sonra Misirdə 1876-cı ildə İngilislərin təkidi ilə Misirdə “Dövlət borcunun kassası” adlı orqan yaradıldı. Bu orqandan əlavə maliyyə nəzarəti adlı orqan yaradıldı.Bu orqan+ın başında isə bir ingilis birdə fransız nümayəndə dururdu.İngilis gəlirə fransız isə çıxara nəzarət edirdi. Bu ingilis+ üçün məğlubiyyət fransız+ üçün isə qələbə idi. Əslində Misirə ingilis-fransız maliyyə nəzarəti ölkənin sərvət+in talan edilməsi üçün bir vasitə idi. Misir iqtisadiyyatı bütövlüklə xarici+in əlində idi. Bey.şəraitə nəzər salındıqda Şərq böhranı kəskinləşmiş, Üç imperator ittifaqı isə dağılmamışdır.Belə olduqda İng.Misirə görə fransız+la mün-i kəskinləşdirmək istəmirdi.Bismark isə ingilis+in Misiri işğal etməsini təkid edirdi. 1878-ci ildə xaricilərin təkidilə Misirdə Nübar paşa hökuməti quruldu.Nübar paşanın vaxtında nazirlik+in başına xarici+ gətirildi. Belə olduqda 1879-ci ilin fevralında həbs olundu+. Lakin Xədifin əmri ilə azad oldu+. Belə olduqda Nübar paşa hök-i istefa verdi və 1876-ci ildə başlamış maliyyə nəzarətinin I dövrü bitdi. Misir Xədifi İsmayıl paşanın artıq alman bankir+lə razılaşmasından sonra ingilis+in və fransız+ın təkidi ilə Osmanlı 1879-cu ildə İsmayıl paşanı taxtdan endirib onunəvəzinə oğlu Tevfik Paşanı təyin etdi. 1882ci ildə Ərəbinin başçılığı altında üsyan baş verdi. O, fürsət oldu.