Sual dünyanın siyasi xəritəsinin formalaşması Si­ya­si xə­ri­tə

Ət­raf mü­hi­tin ak­tu­al prob­lem­lə­ri: su mən­bə­lə­ri­nin ça­tış­maz­lı­ğı su eh­ti­yat­la­rı­nın top­lan­ma­sı­nı və on­la­rın pay­lan­ma­sı­na nə­za­rət olun­ma­sı­nı tə­ləb edir; çay­la­rın kənd tə­sər­rü­fa­tı və məi­şət tul­lan­tı­la­rı ilə çirk­lən­di­ril­mə­si; ha­va­nın çirk­lən­mə­si nə­ti­cə­sin­də ya­ğan turş­su­lu ya­ğış­lar; tor­paq­la­rın ero­zi­ya­sı; səh­ra­laş­ma və s.

SUAL 85. CAR-ın inkişaf tarixi idarə olunma sistemi, əhalisi

Tarixi. Af­ri­ka­nın cə­nu­bu qə­dim za­man­lar­da puş­men­lər, qo­­ten­­tod­lar və ban­tu­lar tə­rə­fin­dən məs­kun­laş­mış­dır. Qo­ten­­tod­lar ma­te­ri­kin cə­nub və cə­nub-qər­bin­də, buş­men­lər on­lar­­dan şi­mal­da və şi­mal-şərq­də, ban­tu­lar da­xi­li ra­­yon­lar­da ya­şa­yır­dı­lar. 1652-ci il­də hol­land­lar Kap müs­təm­lə­kə­si­ni ya­ra­dır­lar. Hol­lan­di­ya mü­ha­cir­lə­ri – bur­lar əsas məş­ğu­liy­yə­ti eks­ten­siv əkin­çi­lik və hey­van­dar­lıq idi.

XVII-XVI­II əsr­lər­də Af­ri­ka­nın cə­nu­bu­na Fran­sa və Al­ma­ni­ya­dan mü­ha­cir­lər gəl­mə­yə baş­la­yır. XVI­II-XIX əsr­lər­də Kap müs­­təm­lə­kə­si zə­if­lə­yir. XIX əs­rin əv­vəl­lə­rin­də İn­gil­tə­rə hö­ku­mə­ti Kap müs­təm­lə­kə­si­ni zəbt edir, son­ra isə Na­tal müs­təm­lə­kə­si­ni nə­za­rə­ti al­tı­na alır. XIX əs­rin 30-cu il­lə­ri­nin so­nun­da bur­la­r Cə­nu­bi Af­ri­­ka­nın da­xi­li ra­yon­la­rı­na küt­lə­vi kö­çü­rül­ür. hə­min ra­yon­lar­da ya­şa­yan ko­sa, zu­lu və di­gər ban­tu xalq­la­rı­nın sı­xış­dı­rıl­ma­sı ilə nə­ti­cə­lən­di. Af­ri­ka mən­şə­li əha­li zor­la az məh­sul­dar tor­paq­la­ra sı­xış­dı­rı­lır və bu əra­zi­lər son­ra­lar ban­dus­tan­la­rın (xo­un­lend) əsa­sı­nı təş­kil edir. Bö­yük Bri­ta­ni­ya­nın Cə­nu­bi Af­ri­ka­da möv­qe­yi­nin möh­kəm­lən­di­­ril­­mə­si, Keyp­ta­un-Qa­hi­rə is­ti­qa­mə­tin­də ma­te­ri­kin da­xi­li­nə so­xul­maq sə­yi ban­tu­la­rın so­­nun­­cu müs­tə­qil əra­zi­lə­ri­ni, 1899-1902-ci il in­gi­lis – bur mü­ha­­ri­bə­sin­də Oranj Azad döv­lə­ti və Trans­vaa­lı zəbt et­mə­si ilə nə­ti­­cə­lən­di. 1910-cu il 31 may­da İn­gil­tə­rə Kap müs­təm­lə­kə­si, Na­tal və keç­miş bur Res­pub­li­ka­la­rı Cə­nu­bi Af­ri­ka İt­ti­fa­qın­da (CAİ) bir­ləş­di­ril­di.

XX əs­rin 40-cı il­lə­ri­nin son­la­rın­da ir­qi ay­rı­seç­ki­lik və ya apar­te­id rəs­mi si­ya­sət ki­mi təs­diq­lən­di. 1961-ci il­də CAİ Bri­ta­ni­ya Mil­lət­lər Bir­li­yi­nin tər­ki­bin­dən çı­xır və Cə­nu­bi Af­ri­ka Res­pub­li­ka­sı elan olu­nur. Öl­kə­nin af­ri­ka mən­şə­li əha­li­si­nin öz hü­quq­la­rı uğ­run­da uzun müd­dət apar­dıq­la­rı mü­ba­ri­zə, dün­ya ic­ti­ma­iy­yə­ti­nin təz­yi­qi 1990-cı il­lə­rin əv­vəl­lə­rin­də ha­ki­miy­yə­ti ir­qi ay­rı­seç­ki­lik qa­nun­la­rı­nın ləğv edil­mə­si ilə nə­ti­cə­lə­nən de­mok­ra­tik də­yi­şik­lik­lər et­mə­yə məc­bur et­di.